Με αφορμή την ημέρα της βιοποικιλότητας (27/4/), δημοσιεύουμε κείμενο του περιβαλλοντολόγου Δρ. Θόδωρου Kουσουρή:
Κάθε τι που είναι και πολύχρωμο είναι και ελκυστικότερο. Αλλά και η πολυμορφία δημιουργεί εναλλαγές, με ποικίλες δομές και όψεις, καθώς η αισθητική βασίζεται μεταξύ των άλλων στη σύνθεση, στην αρμονία. Εξάλλου, η πολύ-ποικιλία στην οποιαδήποτε σύνθεση δημιουργεί τη διαφοροποιά δύναμη για συνεργίες με βάση το χθες προς ένα καλύτερο αύριο. Από την άλλη πλευρά, η οικολογία καθώς λέγουν, διαμορφώνει την αναγκαιότητα της σύνθεσης μέσα από την αρμονία των σχέσεων, καθώς η βιοποικιλότητα αποτελεί βασική ιδιότητα της ζωής και αρχέτυπο συστατικό της οικολογίας.
Η βιοποικιλότητα των ειδών φυτών και ζώων εκφράζεται σε απλά λόγια, με τον αριθμό, το πλήθος τους που απαντάτε σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας εξασφαλίζει την ανάπτυξη βιώσιμων πληθυσμών και ενεργητικών οικοσυστημάτων. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος δύσκολα αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα διατήρησης της βιοποικιλότητας, καθόσον θεωρεί ότι η επιβίωσή του εξαρτάται καθοριστικά από το άμεσο, αλλά και από το ευρύτερο περιβάλλον του.
Εξάλλου, επικρατεί κακώς η άποψη ότι, ο ρόλος του κάθε είδους και η σχετική του σπουδαιότητα για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος μέσα στο οποίο ζουν, δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί πλήρως. Ωστόσο, προσεγγίζοντας ανθρωποκεντρικά την αναγκαιότητα διατήρησης της βιοποικιλότητας, μπορούμε να αναφερθούμε στα άμεσα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν.
Για παράδειγμα, η μεγάλη ποικιλία ειδών, οικοσυστημάτων και τοπίων μας εξασφαλίζει τροφή, ενέργεια, ξυλεία, ίνες, φαρμακευτικές ουσίες και πρώτες ύλες, πλούτο από εμπειρίες, οικονομική ευμάρεια, αφθονία από λειτουργικές πρακτικές και κυρίως γνώση. Παράλληλα, το τεράστιο αυτό απόθεμα-αποθήκη μορφών ζωής και οικοσυστημάτων γενικότερα, παρέχει εντελώς δωρεάν, υπηρεσίες φυσικής ανακύκλωσης των στοιχείων της Φύσης, αλλά και διεργασίες για τη φυσική εξυγίανση του περιβάλλοντος όταν αυτό ‘’βάλλεται’’ από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Πολλοί επιστήμονες δέχονται ως έκφραση της βιοποικιλότητας τον αριθμό των λειτουργιών που ασκούν τα είδη σε ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα και τούτο επειδή συνεκτιμώνται διάφοροι παράμετροι, όπως είναι ο πληθυσμός των ειδών, το μέγεθος των ατόμων, η βιομάζα τους και η κυριαρχία ορισμένων ειδών. Πέρα από αυτά, συχνά γίνεται λόγος και για τη βιοποικιλότητα του τοπίου. Αυτή περιλαμβάνει τα φυσικά οικοσυστήματα, της γεωργικές καλλιέργειες, αλλά και της τύπους των οικισμών. Μάλιστα, θεωρείται μία από τις θεμελιώδεις συνθήκες για την επιβίωση των φυσικών οικοσυστηµάτων, αφού παρέχει την ποικιλοµορφία που απαιτείται, ώστε να αντιμετωπίζονται με επιτυχία οι κάθε είδους μεταβολές και πιέσεις που επιφυλάσσει η Φύση και οι ανθρώπινες δραστηριότητες.
Η βιολογική ποικιλότητα εμφανίζεται σε όλα τα επίπεδα βιολογικής οργάνωσης από τα γονίδια, τα όντα της πανίδας και της χλωρίδας, μέχρι τα οικοσυστήµατα και τα τοπία. Ειδικότερα, η γενετική βιοποικιλότητα εκφράζει το πόσο πλατιές είναι οι κληρονομικές καταβολές του συγκεκριμένου είδους. Όσο μεγαλύτερο είναι το αυτό το εύρος, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα επιβίωσης του είδους απέναντι σε εξωτερικές πιέσεις, σε ασθένειες και επιδημίες, σε κλιματικές αντιξοότητες, στη ρύπανση κ.ά.
Όσο περισσότερα είδη μετέχουν στη σύνθεση ενός οικοσυστήματος, τόσο μεγαλύτερη σταθερότητα παρουσιάζει αυτό, τόσο πυκνότερο δίκτυο βιολογικών συστημάτων και τροφικών πλεγμάτων δημιουργείται, τόσο πιο απρόσκοπτες είναι οι ροές βιομάζας και ενέργειας, καθώς και η ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων και τόσο καλύτερα και αποτελεσματικότερα λειτουργούν οι ζωογόνοι μηχανισμοί που διαθέτει το περιβάλλον.
Είναι γνωστό επίσης, ότι όσα μέλη απαρτίζουν μια φυσική βιοκοινότητα αυτά εξελίσσονται παράλληλα με προσαρμογές και σε αλλαγές του βιοτικού και αβιοτικού τους περιβάλλοντος (μεταβολές στο τοπικό μικροκλίμα, εισαγωγή ή αφαίρεση ανταγωνιστικών μελών κ.ά.) Επίσης, η γενετική ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τους περισσότερους πληθυσμούς των διαφορετικών ειδών προσφέρει συνήθως, επαρκείς δυνατότητες προσαρμογής σε βαθμιαίες αλλαγές των περιβαλλοντικών συνθηκών.
Ωστόσο, όταν οι παραπάνω αλλαγές είναι ριζικές και συμβαίνουν απότομα (ρύπανση, περιορισμός οικοτόπων, ξενικά ανταγωνιστικών ειδών κ.ά.), τα άτομα αδυνατούν να προσαρμοστούν άμεσα και κατά συνέπεια οι πληθυσμοί τους απειλούνται με συρρίκνωση ή και εξαφάνιση. Έτσι, η σημασία της βιοποικιλότητας αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο σε πολύ μεγάλη και πλατιά κλίμακα, ενώ η επιστημονική κοινότητα και ο έγκυρος τύπος επικεντρώνονται στα ζητήματά της που έχουν να κάνουν με την καλύτερη ποιότητα της ζωής, με την προστασία του περιβάλλοντος και της Φύσης.
Η βιοποικιλότητα των ειδών φυτών και ζώων εκφράζεται σε απλά λόγια, με τον αριθμό, το πλήθος τους που απαντάτε σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας εξασφαλίζει την ανάπτυξη βιώσιμων πληθυσμών και ενεργητικών οικοσυστημάτων. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος δύσκολα αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα διατήρησης της βιοποικιλότητας, καθόσον θεωρεί ότι η επιβίωσή του εξαρτάται καθοριστικά από το άμεσο, αλλά και από το ευρύτερο περιβάλλον του.Εξάλλου, επικρατεί κακώς η άποψη ότι, ο ρόλος του κάθε είδους και η σχετική του σπουδαιότητα για τη βιωσιμότητα του οικοσυστήματος μέσα στο οποίο ζουν, δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί πλήρως. Ωστόσο, προσεγγίζοντας ανθρωποκεντρικά την αναγκαιότητα διατήρησης της βιοποικιλότητας, μπορούμε να αναφερθούμε στα άμεσα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν.
Για παράδειγμα, η μεγάλη ποικιλία ειδών, οικοσυστημάτων και τοπίων μας εξασφαλίζει τροφή, ενέργεια, ξυλεία, ίνες, φαρμακευτικές ουσίες και πρώτες ύλες, πλούτο από εμπειρίες, οικονομική ευμάρεια, αφθονία από λειτουργικές πρακτικές και κυρίως γνώση. Παράλληλα, το τεράστιο αυτό απόθεμα-αποθήκη μορφών ζωής και οικοσυστημάτων γενικότερα, παρέχει εντελώς δωρεάν, υπηρεσίες φυσικής ανακύκλωσης των στοιχείων της Φύσης, αλλά και διεργασίες για τη φυσική εξυγίανση του περιβάλλοντος όταν αυτό ‘’βάλλεται’’ από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Πολλοί επιστήμονες δέχονται ως έκφραση της βιοποικιλότητας τον αριθμό των λειτουργιών που ασκούν τα είδη σε ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα και τούτο επειδή συνεκτιμώνται διάφοροι παράμετροι, όπως είναι ο πληθυσμός των ειδών, το μέγεθος των ατόμων, η βιομάζα τους και η κυριαρχία ορισμένων ειδών. Πέρα από αυτά, συχνά γίνεται λόγος και για τη βιοποικιλότητα του τοπίου. Αυτή περιλαμβάνει τα φυσικά οικοσυστήματα, της γεωργικές καλλιέργειες, αλλά και της τύπους των οικισμών. Μάλιστα, θεωρείται μία από τις θεμελιώδεις συνθήκες για την επιβίωση των φυσικών οικοσυστηµάτων, αφού παρέχει την ποικιλοµορφία που απαιτείται, ώστε να αντιμετωπίζονται με επιτυχία οι κάθε είδους μεταβολές και πιέσεις που επιφυλάσσει η Φύση και οι ανθρώπινες δραστηριότητες.
Η βιολογική ποικιλότητα εμφανίζεται σε όλα τα επίπεδα βιολογικής οργάνωσης από τα γονίδια, τα όντα της πανίδας και της χλωρίδας, μέχρι τα οικοσυστήµατα και τα τοπία. Ειδικότερα, η γενετική βιοποικιλότητα εκφράζει το πόσο πλατιές είναι οι κληρονομικές καταβολές του συγκεκριμένου είδους. Όσο μεγαλύτερο είναι το αυτό το εύρος, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα επιβίωσης του είδους απέναντι σε εξωτερικές πιέσεις, σε ασθένειες και επιδημίες, σε κλιματικές αντιξοότητες, στη ρύπανση κ.ά.
Όσο περισσότερα είδη μετέχουν στη σύνθεση ενός οικοσυστήματος, τόσο μεγαλύτερη σταθερότητα παρουσιάζει αυτό, τόσο πυκνότερο δίκτυο βιολογικών συστημάτων και τροφικών πλεγμάτων δημιουργείται, τόσο πιο απρόσκοπτες είναι οι ροές βιομάζας και ενέργειας, καθώς και η ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων και τόσο καλύτερα και αποτελεσματικότερα λειτουργούν οι ζωογόνοι μηχανισμοί που διαθέτει το περιβάλλον.Είναι γνωστό επίσης, ότι όσα μέλη απαρτίζουν μια φυσική βιοκοινότητα αυτά εξελίσσονται παράλληλα με προσαρμογές και σε αλλαγές του βιοτικού και αβιοτικού τους περιβάλλοντος (μεταβολές στο τοπικό μικροκλίμα, εισαγωγή ή αφαίρεση ανταγωνιστικών μελών κ.ά.) Επίσης, η γενετική ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τους περισσότερους πληθυσμούς των διαφορετικών ειδών προσφέρει συνήθως, επαρκείς δυνατότητες προσαρμογής σε βαθμιαίες αλλαγές των περιβαλλοντικών συνθηκών.
Ωστόσο, όταν οι παραπάνω αλλαγές είναι ριζικές και συμβαίνουν απότομα (ρύπανση, περιορισμός οικοτόπων, ξενικά ανταγωνιστικών ειδών κ.ά.), τα άτομα αδυνατούν να προσαρμοστούν άμεσα και κατά συνέπεια οι πληθυσμοί τους απειλούνται με συρρίκνωση ή και εξαφάνιση. Έτσι, η σημασία της βιοποικιλότητας αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο σε πολύ μεγάλη και πλατιά κλίμακα, ενώ η επιστημονική κοινότητα και ο έγκυρος τύπος επικεντρώνονται στα ζητήματά της που έχουν να κάνουν με την καλύτερη ποιότητα της ζωής, με την προστασία του περιβάλλοντος και της Φύσης.
