του Δρ. Θεόδ. Κουσουρή, περιβαλλοντολόγου
«...να σπάσει ρόιδι ο ήλιος στην αλατζαδένια σου ποδιά - να τον μοιράσεις μόνη σου σπυρί-σπυρί στα δώδεκα ορφανά σου, - να λάμψει ολόγυρα ο γιαλός ως λάμπει η κόψη του σπαθιού και τ' Aπριλιού το χιόνι - και νάβγει στα χαλίκια ο κάβουρας για να λιαστεί και να σταυρώσει τις δαγκάνες του.»
Ρωμιοσύνη - Γ. Ρίτσος.
Στην αρχή του καλοκαιριού, η ροδιά, δένδρο ή θάμνος, σχηματίζεται ένα εντυπωσιακό κόκκινο-πορτοκαλί άνθος. Αργότερα, οι νεαροί πράσινοι σε χρώμα καρποί μεγαλώνουν, διογκώνονται και αρχίζουν να κοκκινίζουν, για να καταλήξουν το φθινόπωρο ή στις αρχές της χειμερινής περιόδου, στους ώριμους κόκκινους καρπούς, γεμάτους με ζουμερούς κόκκινους κόκκους, τις ρόγες τους. Ο καρπός περικλείει εσωτερικά πολλούς κόκκους (σπυριά) τα οποία με την σειρά τους και κατά ομάδες περικλείονται μέσα σε κίτρινες μεμβράνες. Εξωτερικά, στο κάτω μέρος του καρπού υπάρχει μια πριονωτή προεξοχή που είναι ότι έχει απομείνει από το προγενέστερο άνθος. Αυτή η προεξοχή θα μπορούσε να μας υποδηλώσει τον Ήλιο, ενώ οι εσωτερικοί κόκκοι με τα κουκούτσια που περιέχουν και που χωρίζονται από τις μεμβράνες, τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος.Η ροδιά λέγεται ότι προέρχεται από την περιοχή ανάμεσα στο Ιράν και τη βόρεια Ινδία. Αργότερα, καλλιεργήθηκε συστηματικά και στη Μεσόγειο, όπου μεταφέρθηκε από τους Φοίνικες και τους άραβες εμπόρους. Ροδιές συναντά κανείς σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η Ροδιά στα μέρη μας, είναι ένα μικρό φυλλοβόλο δένδρο που μερικές φορές βλαστάνει από παντού και μοιάζει πιο πολύ με θάμνο. Το μισό χρόνο περνάει εντελώς απαρατήρητη, ενώ τον υπόλοιπο καιρό, μαγνητίζει τα βλέμματα με το χρώμα και την ομορφιά των ανθών και των καρπών της. Ο καρπός της ροδιάς (λατ. Punica granatum) με τις άφθονες κόκκινες ρόγες του, θεωρούνταν στην αρχαία Ελλάδα το σύμβολο της ζωής, της ευκαρπίας και της γονιμότητας.
Το ρόδι ή ρόιδι ή ρούδι είναι γνωστό κυρίως για τους νόστιμους τραγανούς καρπούς του, τους οποίους το έθιμο θέλει να «σπάμε» για γούρι την πρώτη μέρα του χρόνου. Το ρόδι και η ροδιά είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη λέξη Ρόδος που σημαίνει τη «ροή και τη δύναμη». Το σπάνε οι νεόνυμφοι στο σκαλοπάτι του σπιτιού τους πριν μπούνε μέσα. Θεωρείται σύμβολο της καλοτυχίας, της αφθονίας και της γονιμότητας. Συναντιέται στο γάμο, αλλά και ως ευχαριστία - προσφορά στους νεκρούς (δηλ. στους χθόνιους θεούς). Το πολύκοκκο του ροδιού, συμβολίζει και το πολύγονο, που είναι και σύμβολο θεοτήτων του γάμου, δηλαδή της Ήρας και της Αφροδίτης, αλλά είναι και σύμβολο των χθόνιων θεών, δηλαδή του Ερμή, της Περσεφόνης και του Διονύσου.
Από την εποχή της αρχαιότητος, ο χυμός των σπόρων της ροδιάς υποβαλλόταν σε επεξεργασία για τη δημιουργία ανθεκτικών βαφών και μελάνης, ενώ σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως στη φαρμακευτική (βλέπε γρεναδίνη) και στην ποτοποιία. Ο χυμός του ροδιού χρησιμοποιείται σαν νωπό προϊόν, καθώς διαθέτει στοιχεία δροσιστικά και θεραπευτικά για τον άνθρωπο, σε σαλάτες, σε καλλυντικά, αλλά και στην κατεργασία των δερμάτων, η φλούδα της ροδιάς μαλακώνει το δέρμα κάνοντας το πιο ποιοτικό.
Ανά τους αιώνες, διάφοροι θεραπευτές και ιατροί της Ευρώπης και της Μεσογείου χρησιμοποιούσαν την φλούδα του δένδρου ή του καρπού, τα φύλλα και τους κόκκους του ροδιού σε διαρροϊκές παθήσεις, χρόνιες δυσεντερίες, εξωτερικές αιμορραγίες ή πληγές. Η ιδιαίτερη θεραπευτική ικανότητα της ροδιάς είναι επίσης και η καταπολέμηση της ταινίας και άλλων παρόμοιων ανεπιθύμητων ασθενειών του πεπτικού συστήματος. Επίσης, θεραπευτικά ο χυμός του ροδιού χρησιμοποιείται για τις στυπτικές, επουλωτικές και αντιδιαρροϊκές του ιδιότητες από την εποχή του Ιπποκράτη.
Οι μύθοι γύρω από τη ροδιά είναι ατελείωτοι, καθώς το δένδρο και οι καρποί του ήσαν αφιερωμένα στην Αφροδίτη, στην Περσεφόνη, στη Δήμητρα, στην Αθηνά και στην Ήρα. Η Αφροδίτη συνέδεσε το όνομά της με την καταγωγή του ροδιού μιας και, όπως μας λέει ο μύθος, η ίδια φύτεψε την πρώτη ροδιά στην Κύπρο. Η Ήρα, η μητέρα των Θεών, θεωρείται η προστάτιδα του γάμου και της γονιμότητας και η ίδια κρατάει στο δεξί της χέρι ένα ρόδι. Στο ναό της Ήρας στο ΄Αργος, λέγεται ότι ο Παυσανίας θαύμασε το χρυσελαφάντινο άγαλμα τη θεάς που κρατούσε στο χέρι της ένα ρόδι.Μ’αυτό το συμβολισμό για τη γονιμότητα συνδέεται και ο μύθος της απαγωγής της Περσεφόνης. Η Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας, πανάρχαιας θεάς της γονιμότητας (Δη-τη-Μήτρα), αθώα και έφηβη, μάζευε με τις φιλενάδες της λουλούδια στους αγρούς. Την είδε ο Πλούτωνας, θεός του κάτω κόσμου, την ερωτεύτηκε και την πήρε μαζί του. Με την αρπαγή της Περσεφόνης έπαψε όμως η «Δη-τη-Μήτρα» να καρπίζει και οι άνθρωποι δεν είχαν πια να φάνε. Έτσι, αναγκάστηκαν οι Θεοί να επέμβουν, ώστε να επιστρέψει η Περσεφόνη. Για να τη δέσει με τον Αδη όμως ο Πλούτωνας, της δίνει να φάει από το Ρόδι. Από τότε η Περσεφόνη, περνάει κάποιους μήνες στον κάτω κόσμο, την εποχή που ησυχάζει η Φύση, για να γυρίσει πάλι πίσω στον πάνω κόσμο, φέρνοντας μαζί της τον πλούτο του Πλούτωνα, τη γονιμότητα και την πανσπερμία. Σε όλους τους λαούς, η προσωρινή απουσία-κρύψημο θεών και ηρώων κάτω από τη γη, συνδέεται με λατρευτικούς τύπους της βλάστησης και της γονιμότητας. Το ρόδι υποδηλώνει την περιοδική επιστροφή της Άνοιξης και της γονιμότητας πάνω στην Γη.
Ο πιο παλαιός μύθος είναι ίσως αυτός που συνδέει την Ροδιά με τον Ωρίωνα. Ο Ωρίων, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και λαμπρότερους αστερισμούς, ήταν ένας πελώριος Γίγας, γιός της Γης και ξακουστός για την ομορφιά του. Ήταν λέει, άξιος κυνηγός και σκότωνε τ’ αγρίμια με χάλκινο ρόπαλο. Σύμφωνα με το μύθο, ο Ωρίων παντρεύτηκε τη Σίδη, αλλά δεν στάθηκε τυχερός, καθώς η Σίδη παινεύτηκε πως είναι πιο όμορφη από την Ήρα και για τιμωρία η θεά την έστειλε στον κάτω κόσμο όπου μεταμορφώθηκε σε Ροδιά.
Σύμφωνα με άλλους μύθους, η Ροδιά φύτρωσε από το αίμα του Ζαγρέα Διονύσου. Επίσης, λέγεται ότι στον τάφο του Πολυνείκη, του γιού του Οιδίποδα, φύτρωσε, σύμφωνα με τη θέληση των Ερινύων μια ροδιά, που οι καρποί της έσταζαν αίμα όταν τους άνοιγες. Στη διάρκεια των εορτών της Δήμητρας, κατά τα "Θεσμοφόρια", οι Αθηναίες έτρωγαν τα μικροσκοπικά λαμπερά σπόρια για να αποκτήσουν γονιμότητα και ευημερία. Οι ιερείς της Δήμητρας, στην Ελευσίνα, οι Ιεροφάντες, κατά την διάρκεια των μεγάλων μυστηρίων στεφανώνονταν με κλαδιά ροδιάς. Το φρούτο το ίδιο απαγορευόταν στους μύστες γιατί, ως σύμβολο της γονιμότητας, φέρει την ιδιότητα να κάνει να κατεβαίνουν ‘’οι ψυχές στη σάρκα’’.
Σήμερα, για την καλλιέργεια της ροδιάς έχουν δείξει σημαντικό ενδιαφέρον διεθνείς εταιρίες οι οποίες προσφέρουν ειδικά στη Θράκη τη λεγόμενη«συμβολαιακή γεωργία». Δηλαδή, ο παραγωγός πριν να σπείρει ή να φυτέψει κάποιο φυτό να έχει ήδη υπογράψει συμβόλαιο διάθεσης των προϊόντων, διαδικασία που γίνεται με ολοκληρωμένη διαχείριση και παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας με χαμηλός κόστος. Η περιοχή της Θράκης διαθέτει αρκετά συγκριτικά πλεονεκτήματα για την καλλιέργεια της ροδιάς. Τα εδάφη και οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν εκεί είναι πολύ ευνοϊκές για την ανάπτυξη της. Η ροδιά προτιμά πολύ το κρύο του χειμώνα και τη ζέστη του καλοκαιριού. Είναι πολύ ειδική καλλιέργεια, αλλά και με ευαισθησίες.
Το ρόδι, σημαντικός και πασίγνωστος καρπός από την αρχαιότητα για τις εκπληκτικές ιατρικές ιδιότητες που διαθέτει, έρχεται σήμερα, στη σύγχρονη ιατρική, να επιβεβαιώσει και να συνηγορήσει με τους αρχαίους έλληνες ιατρούς που το θεωρούσαν θαυματουργό καρπό. Το ρόδι, σε διάφορους πολιτισμούς, πάντοτε απολάμβανε ιδιαίτερης εκτίμησης και χρησιμότητας. Ο χυμός από φρέσκο ρόδι βελτιώνει την παραγωγή αίματος, ανακουφίζει από τον πυρετό και μειώνει την καρδιακή επιβάρυνση. Είναι ιδανικός για μικρά παιδιά, ειδικά εάν είναι κρυολογημένα και παρουσιάζουν βήχα και πυρετό. Συστήνεται ιδιαίτερα μετά από έντονη σωματική άσκηση, σε συνδυασμό με χυμό σταφυλιού.Στη Μέση Ανατολή, τα ρόδια χρησιμοποιούνταν για πολλές παθήσεις όπως αιμορροΐδες, αμυγδαλίτιδα, επιπεφυκίτιδα, ακόμη και για τη φαλάκρα. Σήμερα, η σύγχρονη επιστήμη δείχνει ότι η σοφία των αρχαίων, είχε γερές βάσεις. Το ρόδι είναι πλούσιο σε βιταμίνες C, Α, Ε, σίδηρο, κάλιο και αντιοξειδωτικές φυτοχημικές ουσίες, όπως είναι οι πολυφαινόλες. Επίσης, περιέχει υψηλές ποσότητες από άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως είναι οι τανίνες, ανθοκυανίνες και ελλαγικό οξύ. Η συγκέντρωση των ευεργετικών αυτών ουσιών για τον άνθρωπο, είναι 3 φορές μεγαλύτερη από ότι στο κόκκινο κρασί και στο πράσινο τσάι.
Σύγχρονες κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο χυμός του ροδιού μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη ή στην επιβράδυνση του, αναστέλλει και την ανάπτυξη του καρκίνου του δέρματος, ενώ επιδρά στο μεταβολισμό της χοληστερόλης και ιδιαίτερα της LDL-χοληστερόλης. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες από το ρόδι, μειώνουν τον κίνδυνο αθηρωμάτωσης των αγγείων, δηλαδή μειώνουν τον κίνδυνο απόφραξης των αγγείων, εμφράγματος του μυοκαρδίου και εγκεφαλικών επεισοδίων.