COVID-19, 5G και ο νέος ψυχρός πόλεμος

του Ανδρέα Δρυμιώτη,  Καθημερινή, 12.07.2020

Είμαι βέβαιος ότι θα έχετε ακούσει τις θεωρίες συνωμοσίας που συνδέουν τον κορωνοϊό με την τεχνολογία 5G. Η πλέον διαδεδομένη υποστηρίζει πως ο ιός δημιουργήθηκε στα εργαστήρια της κινεζικής πόλης Γουχάν, που είναι η πόλη με τη μεγαλύτερη υποδομή 5G τηλεπικοινωνιών, και ότι οι άνθρωποι αρρωσταίνουν και πεθαίνουν από την ακτινοβολία των κεραιών 5G. Εμείς εδώ στην Ελλάδα, και δη στην Καλαμάτα, πολύ πριν εμφανιστεί ο κορωνοϊός, αποταχθήκαμε το 5G και το στείλαμε στο πυρ το εξώτερον. Ετσι είμαστε εμείς: πάντα πρωτοπόροι. Πολλές φορές στην ανοησία!

Προκειμένου να σας κεντρίσω το ενδιαφέρον, θέλω να σας δηλώσω κατηγορηματικά ότι ο COVID-19 και το 5G συνδέονται πολύ στενά, αλλά όχι όπως νομίζετε. Θα τεκμηριώσω τη δήλωσή μου, αλλά προηγουμένως θέλω να σας αναφέρω λίγα λόγια για το 5G, ώστε να μπορούμε να συνεννοηθούμε. Το 5G είναι η πλέον σύγχρονη εξέλιξη στην κινητή τηλεφωνία. Οπως δηλώνει και το όνομά του, αποτελεί την Πέμπτη Γενιά. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του 5G είναι οι ταχύτητές του. Σήμερα στην Ουάσιγκτον έχουν καταγραφεί ταχύτητες 1,7 Gigabits/sec. Για σύγκριση οι σημερινές ταχύτητες του 4G είναι θεωρητικά μέχρι 300 Megabits/sec αλλά πρακτικά μόνο 20 Megabits/sec. Μη σας τρομάζουν οι τεχνικοί όροι. Αρκεί να συνειδητοποιήσετε ότι με το 5G μπορούμε να επιτύχουμε ταχύτητες 100 φορές μεγαλύτερες από αυτές που έχουμε σήμερα.

Η ανάπτυξη της κάθε γενιάς έχει τρεις φάσεις: 1. Δημιουργία των υποδομών από τους παρόχους (κεραίες, κέντρα κ.λπ.). 2. Κατασκευή συσκευών (τηλέφωνα, iPad, PC, αυτοκίνητα, TV, ψυγεία, κουζίνες κ.λπ.) και 3. Ανάπτυξη εφαρμογών (Apps). Αυτή την εποχή βρισκόμαστε (παγκοσμίως) σε διάφορα στάδια της 1ης φάσης και νομίζω ότι η Samsung έχει κατασκευάσει και τηλέφωνα 5G. Τώρα πάμε στο ψητό. Μια πρόσφατη μελέτη του ΜΙΤ εκτιμά ότι το 5G στην πλήρη ανάπτυξή του θα δημιουργήσει μια αγορά 12,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων! Σωστά διαβάσατε. Οπως καταλαβαίνετε είναι πολλά τα λεφτά και φυσικά, όπου υπάρχουν πολλά λεφτά, υπάρχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι και τα κτυπήματα δεν είναι όλα πάνω από τη μέση, αλλά όπου και όπως μπορεί ο καθένας. Για παράδειγμα, ο Trump με νύχια και με δόντια προσπαθεί να εμποδίσει τους παρόχους σε ΗΠΑ και Ευρώπη να προμηθευτούν την Κινεζική τεχνολογία για τις υποδομές τους.

Στην κούρσα για το 5G πρωτοπόρος είναι η Νότιος Κορέα, με μόλις 7% των συνδρομητών να χρησιμοποιούν το 5G. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν το Κουβέιτ, η Ελβετία, οι ΗΠΑ και το Κατάρ. Ακολουθούν πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Η μόνη μεγάλη χώρα που είναι πίσω είναι η Ρωσία. Ακριβώς για τον λόγο αυτό προσπαθεί να σαμποτάρει την ανάπτυξη του 5G, ώστε να καθυστερήσει η εφαρμογή του, για να προλάβει να μπει και αυτή στην κούρσα. Παράλληλα, προσπαθεί να τα βρει με την Κίνα, ώστε να μη μείνει εντελώς έξω από το παιχνίδι. Το σαμποτάζ είναι ειδικότητα των Ρώσων. Ο κύριος φορέας προπαγάνδας των Ρώσων στις ΗΠΑ είναι ο Ρωσικός τηλεοπτικός σταθμός RT, που εκπέμπει από την Washington, πολύ κοντά στον Λευκό Οίκο. Για να αντιληφθείτε τον ρόλο του σταθμού στις παρεμβάσεις του στην Αμερικανική πολιτική, αρκεί μόνο να σας πληροφορήσω ότι ο σταθμός αυτός στις Προεδρικές Εκλογές του 2016 είχε ψευδώς κατηγορήσει την οικογένεια Clinton, ότι έβαλαν στην τσέπη όλα τα χρήματα που υποτίθεται ότι είχαν δώσει σε φιλανθρωπίες. Η προσπάθεια του σταθμού να υπονομεύσει τις ΗΠΑ δεν ξεκίνησε με το 5G. Στο παρελθόν είχε κάνει συνεχείς εκπομπές εναντίον του εμβολιασμού (σας θυμίζει κάτι;), της εξόρυξης αερίου από σχιστόλιθους (fracking), τις γενετικά τροποποιημένες τροφές κ.ά. Η προπαγάνδα είναι συστηματική. Ο σταθμός μεταδίδει τα προγράμματά του καλωδιακά, δορυφορικά και σε live streaming. Επίσης τα δημοσιεύει στο YouTube και στο Facebook, από όπου αναπαράγονται σε όλο τον κόσμο και με τη διασπορά γίνονται πιστευτά, λόγω άγνοιας για την πραγματική προέλευση.

Ο σταθμός συστηματικά από το 2018 πολεμά το 5G με κάθε τρόπο. Μια εκπομπή με τίτλο «Ενα επικίνδυνο πείραμα στην Ανθρωπότητα» προειδοποιεί ότι το 5G συνδέεται με καρκίνο του εγκεφάλου, στειρότητα, αυτισμό, όγκους στην καρδιά και Alzheimer! Τώρα καταλαβαίνετε από πού είχαν τις πληροφορίες τους οι Καλαματιανοί που έστειλαν το 5G στο πυρ το εξώτερον. Θα σας δώσω μόνο μερικούς τίτλους από τις εκπομπές του για να διαπιστώσετε ότι ο πόλεμος για το 5G είναι ανελέητος: «Εντελώς παράλογο: Η τηλεπικοινωνιακή βιομηχανία αγνοεί τους κινδύνους του 5G», «Αποκάλυψη 5G». Στα προγράμματα εμφανίζονται «ειδικοί» οι οποίοι κινδυνολογούν για το 5G χωρίς ποτέ να υπάρχει αντίλογος. Κλασική κομμουνιστική προπαγάνδα και μεθόδευση. Αυτά τα ολίγα για το 5G. Οπως καταλαβαίνετε, «ο καβγάς είναι για το πάπλωμα» όπως λέει ο λαός μας.

Πάμε τώρα στη σχέση της COVID-19 και του 5G. Η COVID-19 λειτούργησε σαν επιταχυντής στην ανάπτυξη του 5G σε όλο τον κόσμο! Μπορεί να σας ακούγεται τρελό, αλλά έτσι είναι. Η εξήγηση είναι πολύ απλή, αλλά δεν έχει αναδειχθεί από κανένα μέσο μέχρι σήμερα. Ελάτε να δούμε πώς άλλαξε τη ζωή μας σε ΟΛΟ τον κόσμο ο ιός. Μείναμε στο σπίτι και βλέπαμε Netflix και άλλα δορυφορικά ή ιντερνετικά κανάλια. Τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα μέσω τηλεδιδασκαλίας. Πολιτικοί και επιχειρηματίες συζητούν μέσω τηλεδιασκέψεων. Πολλοί άνθρωποι δουλεύουν από το σπίτι τους. Η έλλειψη φυσικής επαφής αύξησε την τηλεφωνική επικοινωνία. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, τα τηλεφωνήματα και οι βιντεοκλήσεις αυξήθηκαν κατά 78%. Ολα αυτά πώς μεταφράζονται; Πολύ μεγαλύτερη χρήση του Ιnternet και των τηλεπικοινωνιών γενικά. Τι χρειαζόμαστε για να ανταποκριθούμε στην αυξημένη ζήτηση; Πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες και χωρητικότητα (bandwith). Εδώ ακριβώς μπαίνει το 5G. Οι έξυπνοι και προνοητικοί έχουν αντιληφθεί ότι η τηλεκπαίδευση, η τηλεργασία και η τηλεδιάσκεψη ήλθαν για να μείνουν και δεν πρόκειται να εξαφανιστούν μαζί με τον κορωνοϊό. Ειδικά η τηλεδιάσκεψη, με την οποία εξοικονομούνται χρόνος και χρήμα, φαίνεται ότι καθιερώθηκε με τον κορωνοϊό κάνοντας τον δημιουργό Zoom ευτυχισμένο και πολύ πλούσιο. Η μετοχή της Zoom από το τέλος Ιανουαρίου μέχρι τώρα ανέβηκε από τα 70 δολάρια στα 261 δολάρια, αποδεικνύοντας ότι ο κορωνοϊός λειτούργησε σαν επιταχυντής. Από κοντά και η τηλεργασία. Πολλές επιχειρήσεις έχουν αντιληφθεί τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας και ανακοίνωσαν ότι θα την εφαρμόσουν πολύ συστηματικά στο άμεσο μέλλον. 

Μη σας ξενίζει η τηλεργασία. Μόνο εδώ στην Ελλάδα αντιδρούμε σε οτιδήποτε μας βγάζει από τα νερά μας. Ο πρώτος διδάξας είναι ο διάσημος συγγραφέας Arthur C. Clarke, που μας χάρισε το εμβληματικό έργο «Οδύσσεια του Διαστήματος», όταν μετακόμισε στην Κεϋλάνη (σημερινή Σρι Λάνκα) το 1956. Εκεί έγραφε τα βιβλία του και τα έστελνε τηλεπικοινωνιακά στο Λονδίνο για να εκδοθούν. Πέθανε το 2008 σε ηλικία 90 χρόνων και στα τελευταία χρόνια του έζησε να δει και να χρησιμοποιήσει τη μαγεία του Internet. Πολλές εταιρείες της Silicon Valley εδώ και χρόνια έχουν κέντρα υποστήριξης και ανάπτυξης σε χώρες με φτηνά εργατικά, όπως η Ινδία. Ο κορωνοϊός όμως έδωσε την ευκαιρία σε πολλές άλλες εταιρείες που δεν προγραμμάτιζαν να εφαρμόσουν την τηλεργασία, να τη δοκιμάσουν και να αντιληφθούν τα τεράστια πλεονεκτήματά της.

Οπως πάντοτε η «προοδευτική» αριστερά έχει τις αντιρρήσεις της σε οτιδήποτε προοδευτικό. Οι δηλώσεις της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, για τους «κινδύνους από την τηλεργασία και από το σύνθετο περιβάλλον που διαμορφώνεται», είναι η απόδειξη της οπισθοδρόμησης. Αλλά αυτό είναι ολόκληρο ξεχωριστό κεφάλαιο που θα μας απασχολήσει σε επόμενο άρθρο, γιατί δεν είναι δυνατόν να πηγαίνουμε κόντρα στις εξελίξεις που γίνονται σε όλο τον κόσμο. Επιτέλους, είναι καιρός να στείλουμε αυτούς τους «προοδευτικούς» στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, για να προοδεύσει πραγματικά η Ελλάδα!

* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.

Εκκίνηση μιας startup επιχείρησης

της Μαρίνας Πετρίδου, www.lifo.gr, 23/11/2015

Ενώ εκατοντάδες startups δημιουργούνται κάθε χρόνο σε όλη την Ελλάδα, δεν υπάρχει ένας πρακτικός οδηγός να καθοδηγήσει όλους αυτούς τους επίδοξους επιχειρηματίες κατά την ίδρυση και τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της επιχείρησής τους. Οι startupper μπορεί να γνωρίζουν το αντικείμενό τους αλλά έχουν ελλείψεις στα οργανωτικά, νομικά και οικονομικά, θέματα της λειτουργίας μιας επιχείρησης και μάλιστα στην Ελλάδα. O Βαγγέλης Παπακωνσταντίνου που ειδικεύεται στο δίκαιο πληροφορικής σε συνεργασία με την Δήμητρα Μαρκοπούλου επεδίωξαν να καλύψουν αυτό το κενό και έγραψαν τον πρώτο εκτενή, ευχρηστό και κατανοητό οδηγό επιβίωσης για νέους startuppers.   

- Τι ακριβώς είναι το start-up και σε ποιους απευθύνεται; 

Όπως ήδη είπαμε υπάρχουν πολλές απόψεις σχετικά με τον ορισμό τους, όμως εγώ χρησιμοποιώ τον όρο μόνο όταν πρόκειται για καινούργια επιχείρηση με καινοτόμο, τεχνολογικό αντικείμενο και όχι για οποιαδήποτε νέα επιχείρηση. Από την άλλη μεριά μια νέα επιχείρηση δεν περιλαμβάνει απαραιτήτως και νεαρής ηλικίας επιχειρηματίες – ίσα-ίσα, η προηγούμενη επαγγελματική εμπειρία, η γνώση της αγοράς και των κανόνων του παιχνιδιού πρέπει να θεωρείται πλεονέκτημα για κάθε startup. 

- Πόσο σημαντικό είναι να γίνονται startup επιχειρήσεις στην Ελλάδα αυτόν το καιρό; 

Είναι σημαντικό είναι να δημιουργούνται startup επιχειρήσεις στην Ελλάδα πάντα, και όχι μόνο αυτόν τον καιρό. Οι startups στην ουσία δεν είναι τίποτα άλλο από νέες επιχειρήσεις. Ομολογουμένως παρουσιάζουν πολλές και βασικές διαφορές από τις παραδοσιακές νέες επιχειρήσεις που όλοι γνωρίζουμε, όμως αυτό δεν επηρεάζει το γεγονός ότι πρόκειται για άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η προσφορά της επιχειρηματικότητας στην ελληνική οικονομία και κοινωνία δεν χρειάζεται, νομίζω, ιδιαίτερη ανάλυση. Ειδικά για τις startups είναι τα βασικά τους χαρακτηριστικά, η εξωστρέφεια και η καινοτομία, που τις κάνουν ακόμα πιο σημαντικές, αφού τελικά πραγματοποιούν εξαγωγές και απασχολούν επιστημονικό προσωπικό. Και τα δύο αυτά αποτελούν, και πρέπει να αποτελούν, θεμελιώδεις επιδιώξεις για την ελληνική οικονομία και κοινωνία και τώρα και στο μέλλον. 

- Προσφέρεται η Ελλάδα για startup επιχειρήσεις αυτόν τον καιρό; 

Τα capital controls προφανώς δεν βοηθούν. Ούτε και η διεθνής εικόνα της χώρας. Αν τα εθνικά προϊόντα για παράδειγμα του τουρισμού ή της ναυτιλίας είναι αναγνωρίσιμα παγκοσμίως και δεν γνωρίζουν εύκολα μεταβολές, η τεχνολογία made in Greece δεν είναι, και επομένως επηρεάζεται από τη συνολική εντύπωση που δημιουργείται για τη χώρα. Ούτε άλλωστε και η γεωγραφική απομάκρυνση από τα διεθνή τεχνολογικά κέντρα βοηθά. Από την άλλη μεριά υπάρχουν και ενθαρρυντικά δεδομένα: παράγουμε ικανότατο επιστημονικό προσωπικό που μπορεί να κινηθεί και να ανταγωνιστεί σε διεθνές επίπεδο και το οποίο προτιμά να μείνει στη χώρα του. Επίσης, η ίδια η κοινωνία, για δεκαετίες εχθρική σε οποιαδήποτε εικόνα επιχειρηματικότητας, νομίζω ότι σιγά-σιγά αλλάζει: οι νέοι όχι μόνο δεν θεωρούν ότι η επιχειρηματικότητα είναι κάτι κακό, αλλά αντιθέτως επιδίδονται στην ίδρυση startups, και μάλιστα επιτυχημένων, με ενθουσιασμό! 

- Πόσο βοηθάει η startup επιχειρηματικότητα τους νέους για να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους; 

Ο κόσμος της επιχειρηματικότητας ξέρουμε όλοι ότι είναι δύσκολος. Πολύ περισσότερο για τις καινοτόμες, εξωστρεφείς startups που ανταγωνίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο και πρέπει να μάθουν το παιχνίδι γρήγορα. Από την άλλη μεριά νομίζω ότι πρόκειται για μια εξαιρετική διαδικασία ολοκλήρωσης και ωρίμανσης, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος. Ο startupper καλείται να δημιουργήσει κάτι από το τίποτα, να ξεπεράσει τις κακοτοπιές της ελληνικής πραγματικότητας, να μιλήσει και να πουλήσει στο εξωτερικό, να συνεργαστεί με ένα σωρό ανθρώπους διαφορετικών ειδικοτήτων, εθνικοτήτων και επιδιώξεων, και τέλος να επιτύχει το πολυπόθητο exit, όποιο και αν είναι αυτό. Στην πορεία αυτή θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει και να βελτιώσει όλες τις γνώσεις και τις ικανότητες που απέκτησε στο πανεπιστήμιο ή στην προηγούμενη επαγγελματική του καριέρα. Ανεξαρτήτως αν τελικά το startup του θα τον κάνει πλούσιο ή όχι, σίγουρα μέσα από τη διαδικασία θα έχει βελτιωθεί σαν άνθρωπος. Με άλλα λόγια, είναι ο μόνος τρόπος, που τουλάχιστον εγώ γνωρίζω, ένας νέος να «βγει στον πηγαιμό για την Ιθάκη».   

- Ποιοι είναι οι πιο δημοφιλείς κλάδοι για start-up επιχειρήσεις στην Ελλάδα; 

Αναγκαστικά τεχνολογικοί, αλλά από κει και πέρα οποιαδήποτε τεχνολογία έχει τους δικούς της οπαδούς. Προφανώς τα apps και το internet, οι επιχειρήσεις δηλαδή που κάτι πωλούν είτε σε περιβάλλον smartphones είτε/και σε περιβάλλον διαδικτυακό είναι οι περισσότερες ή πάντως οι πιο προβεβλημένες, αφού είναι κάτι που όλοι καταλαβαίνουν και έχουν πρόσβαση σε αυτό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλά startups και στην Ελλάδα με περισσότερο «εσωτερικό» αντικείμενο, επιχειρήσεις δηλαδή που διαθέτουν τεχνολογία προς ενσωμάτωση σε άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες. Το βασικό είναι κανείς να γνωρίζει την αγορά στην οποία απευθύνεται και την τεχνολογία που χρησιμοποιεί – η δημοφιλία του κλάδου βοηθά μόνο όταν ο startupper προσπαθεί να πείσει επενδυτές να βάλουν λεφτά στην επιχείρησή του.   

- Ποιοί κλάδοι από την εμπειρία σου έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας; 

Δεν μπορώ εύκολα να διακρίνω, είναι θέμα του επιχειρηματικού αντικειμένου και της ικανότητας του startupper. Για παράδειγμα, αν ένα startup επιδιώκει να κατακτήσει τον κόσμο μέσω της αύξησης της βάσης χρηστών του, τότε ο startupper καλά θα κάνει να μάθει τα πάντα γύρω από τη λιανική πώληση και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν πάλι πρόκειται για startup που αναπτύσσει μια πολύ ειδική υπηρεσία που μπορεί να πουληθεί σε 4-5 επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο ή ανά χώρα, τότε το βασικό είναι ο startupper να γίνει γνωστός, και να πείσει, αυτόν τον πολύ στενό, και συνήθως κλειστό, κύκλο. Βασική διάκριση γίνεται ακόμα αν το startup τελικά απευθύνεται μόνο στην ελληνική αγορά, χωρίς να αποκλείεται η αναπαραγωγή του μοντέλου του εκτός Ελλάδας όμως μέσω αντιπροσώπου, ή αν το startup ευθύς εξαρχής απευθύνεται σε όλους τους χρήστες internet της υφηλίου. Η επιτυχία μπορεί να έρθει σε οποιοδήποτε από τα παραπάνω, αρκεί κανείς να έχει προετοιμαστεί γι' αυτήν. 

- Γνωρίζεις ελληνικές επιχειρήσεις που να ξεκίνησαν ως start-up και έχουν εξελιχθεί σε μεγάλες, ίσως και σε διεθνές επίπεδο; 

Είναι πολλές, μπορώ να σκεφτώ αρκετές δεκάδες αν σε αυτές συνυπολογίσω και ελληνικές τεχνολογικές επιχειρήσεις που τα κατάφεραν κατά την τελευταία δεκαετία, πριν δηλαδή εφευρεθεί ο όρος startups για να τις χαρακτηρίσει, δεν θέλω όμως να αναφέρω συγκεκριμένα ονόματα για να μην ξεχάσω κάποια. Οφείλω όμως να διευκρινίσω ότι η «επιτυχία» στις startups μπορεί να έχει πολλές και διαφορετικές μορφές: μπορεί μια επιχείρηση να τα καταφέρει η ίδια να γιγαντωθεί και να διαπρέψει στην αγορά της, μπορεί όμως εξίσου να επιτύχει μια επωφελή πώληση σε τρίτη, επιχείρηση – αυτό που λέμε αυτές τις μέρες «θα με αγοράσει η Google ή το Facebook». Υπάρχουν και ενδιάμεσες περιπτώσεις, γενικά το θέμα της επιτυχίας στα startups τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό είναι ακόμα ασαφές.  

Δέκα συμβουλές - όλες ίδιας σημασίας μεταξύ τους- για νέους startuppers   

1. Ξεκαθαρίστε την επιχειρηματική σας ιδέα στο μυαλό σας και σκεφτείτε την αγορά σας. Άλλες σκέψεις απαιτούνται σε δημιουργία προϊόντος, άλλες σε ανάπτυξη υπηρεσίας, αλλιώς κινείται κανείς αν πρόκειται να πουλήσει μόνο στην ελληνική αγορά και αλλιώς αν από την αρχή απευθύνεται σε όλη την υφήλιο.   
2. Ξεκαθαρίστε τις σχέσεις μεταξύ των ιδρυτών. Το επίπεδο δέσμευσης και η συνεισφορά καθενός στο startup πρέπει να είναι από την αρχή ξεκάθαρο και συμφωνημένο.   
3. Βρείτε ικανούς συνεργάτες. Δυστυχώς την ειδικότητά τους μόνο οι γιατροί είναι υποχρεωμένοι να την αναγράφουν έξω από το γραφείο τους. Δεν είναι όλοι οι επαγγελματίες ίδιοι. Εντοπίστε τους ειδικούς προγραμματιστές, σύμβουλους, λογιστές και δικηγόρους για το αντικείμενο του startup σας. Συνήθως μια κουβέντα μαζί τους πριν συνάψετε τη συνεργασία αρκεί για να σας πείσει.   
4. Ξεκινήστε. Μην χάνετε υπερβολικό χρόνο, και το κουράγιο σας, αναλογιζόμενοι τα νομικά, λογιστικά και άλλα προβλήματα μπροστά σας. Μια απλή χαρτογράφηση αρκεί για την αρχή. Φτιάξτε το πιλοτικό σας προϊόν ή υπηρεσία, βρείτε τους πρώτους χρήστες ή πελάτες και μετά αντιμετωπίστε όλα τα προβλήματα. 
5. Όλα εκείνα τα posts που αναρτώνται στα κοινωνικά δίκτυα για τη σωστή διοίκηση και διαχείριση και συμπεριφορά προς τρίτους και οργάνωση της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής σας, που πιθανώς τα διαγράφατε μέχρι σήμερα από το inbox σας θεωρώντας ότι δεν σας αφορούν, αρχίστε να τα διαβάζετε και να τα παίρνετε τοις μετρητοίς.  
6. Να διαβάσετε πολύ. Όχι μόνο το βιβλίο μας αλλά οτιδήποτε πέφτει στα χέρια σας που αφορά το σύγχρονο management, marketing, οικονομική διαχείριση, πωλήσεις και οτιδήποτε άλλο σχετικό. Τα βιβλία είναι κατά κανόνα καλύτερα από το internet, για το μόνο λόγο ότι πήραν περισσότερο χρόνο να γραφτούν και τα έλεγξαν περισσότεροι άνθρωποι. Όμως το internet παρέχει περισσότερη και πιο σύγχρονη πληροφορία. Σε κάθε περίπτωση πρέπει κάπως να καλύψετε το έλλειμμα πρακτικής επιχειρηματικής γνώσης που πιθανότατα έχετε αν είστε startupper.   
7. Να φροντίσετε να επωφεληθείτε από τις, κατά κανόνα δωρεάν, υπηρεσίες υποστήριξης που γενναιόδωρα παρέχονται πλέον στην Ελλάδα σε startuppers. Προσωπικά γνωρίζω και μπορώ να εγγυηθώ για το EGG, με το οποίο συνεργαζόμαστε. Υπάρχουν φυσικά και πολλοί άλλοι αντίστοιχοι πάροχοι. Κοινός στόχος όλων είναι να σας στηρίξουν κατά τα πρώτα σας βήματα. Οφείλετε βέβαια να προσέξετε και να αποφασίσετε σε σχέση με τις διαφορές μεταξύ τους, όμως το να ενταχθείτε σε κάποιον από όλους είναι εξαιρετικά σημαντικό για εσάς για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή οι υπηρεσίες που παρέχονται είναι πραγματικά αξιόλογες. Και, δεύτερον, επειδή σχετικό ερώτημα, αν δηλαδή συμμετείχατε ή όχι σε παρόμοιο πρόγραμμα, πιθανότατα θα σας τεθεί από πιθανούς μελλοντικούς επενδυτές σας.   
8. Πάντα στο μυαλό σας να έχετε τον στόχο σας. Διασπάσεις της προσοχής σας θα υπάρξουν πολλές, είναι αναπόφευκτο. Φυσικά δεν ισχυρίζομαι ότι δεν πρέπει να προσαρμόζεται κανείς κάθε φορά στις νέες συνθήκες, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να χάνει τον αρχικό του στόχο.  
9. Μην απογοητεύεστε. Προβλήματα θα σας τύχουν πολλά. Ενδεχομένως κάποια από αυτά να φαντάζουν αξεπέραστα. Αυτό δεν είναι λόγος να μην προσπαθήσετε να τα αντιμετωπίσετε. Είναι κι αυτό μέρος της επιχειρηματικότητας, ίσως αυτό που τελικά την κάνει τόσο ελκυστική.   
10. Μην σταματήσετε να επιχειρείτε. Είτε επιτύχετε, και είστε πλέον εκατομμυριούχοι, είτε αποτύχετε, και πρέπει να ξεκινήσετε από την αρχή, μην σταματήσετε να ιδρύετε νέα startups. Εκτός από το ότι, πλέον, θα έχετε διαπιστώσει ότι κάνει καλό και σε εσάς τους ίδιους, η δράση σας κάνει καλό και στην κοινωνία και την οικονομία της χώρας. 

10ο Συνέδριο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία»

12–14 Νοεμβρίου 2015, Αθήνα

Αφιερωμένο στον Εμμανουήλ Κριαρά

Πρόσκληση για υποβολή ανακοινώσεων

Η Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ), σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), το Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΠΚ), το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ), τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης (ΕΛΟΤ), τον Οργανισμό για την Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας (ΟΔΕΓ) και άλλους φορείς που θα ανακοινωθούν στην ιστοσελίδα του Συνεδρίου, διοργανώνει το 10^ο Συνέδριο “Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία”. Το Συνέδριο θα διεξαχθεί στην Αθήνα στις 12‑14 Νοεμβρίου 2015.

Σκοπός του Συνεδρίου είναι η παρουσίαση αφενός της σημερινής κατάστασης της ελληνικής γλώσσας στην ορολογική της διάσταση και αφετέρου μεθόδων, πρακτικών και εργαλείων της σύγχρονης επιστήμης της Ορολογίας και της εφαρμογής τους στην ελληνική γλώσσα – μονογλωσσικά και/ή διαγλωσσικά – για την προώθηση της ορολογικής έρευνας και τη συμβολή στον σύγχρονο ορολογικό εμπλουτισμό της ελληνικής γλώσσας.

Θεματολόγιο του Συνεδρίου:

1    Γλωσσολογικές–οντολογικές αρχές Ορολογίας

      Αρχές της γλώσσας και της λογικής που υιοθετούνται, διατυπώνονται και εφαρμόζονται στην Ορολογία. Η ορολογία ως διεπαφή ανάμεσα στη γλώσσα και στη γνώση. Μέθοδοι, μηχανισμοί και κανόνες οροδοσίας που προκύπτουν από την ενδογλωσσική ή τη διαγλωσσική εξέταση κατασημάνσεων (όρων και ονομάτων) και ορισμὠν εννοιών. Θεωρητική, συγχρονική και/ή διαχρονική εξέταση όρων σε μονογλωσσικό και/ή πολυγλωσσικό περιβάλλον...

2    Διδακτική και Ορολογία

  Διδακτική της Ορολογίας. Προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα και/ή σεμινάρια Ορολογίας. Μαθησιακά θέματα Ορολογίας. Ορολογικές πλευρές της διδασκαλίας μαθημάτων ειδικών θεματικών πεδίων. Έννοιες και όροι της Διδακτικής...

3    Ορολογία συγκεκριμένων θεματικών πεδίων – Λεξικογραφικές και ορογραφικές μελέτες

   Συγχρονική και και/ή διαχρονική θεώρηση ορολογίων και ορολογικών προβλημάτων συγκεκριμένων θεματικών πεδίων. Συστήματα όρων σε συγκεκριμένα θεματικά πεδία σε σχέση με αντίστοιχα συστήματα εννοιών. Λεξικογραφικές και ορογραφικές μελέτες σε συγκεκριμένα θεματικά πεδία...

4    Ορολογικοί πόροι

    Ειδικά ερμηνευτικά ή πολύγλωσσα λεξικά, έντυπα ή ηλεκτρονικά, τοπικά ή επιγραμμικά/διαδικτυακά. Ορολογικές συλλογές ή βάσεις όρων που περιέχουν κατασημάνσεις, ορισμούς εννοιών και άλλες ορολογικές πληροφορίες. Σώματα ειδικών κειμένων και διάθεσή τους για έρευνα και υποστήριξη ορολογικών πόρων. Εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην ορολογική πράξη και στην παροχή ορολογικών υπηρεσιών...

5    Τυποποίηση ορολογίας

    Ενδογλωσσική επικύρωση και τυποποίηση όρων με καθιέρωση προτιμώμενων και αποδεκτών όρων ως έγκυρων όρων. Διεθνοποίηση εννοιών και διαγλωσσική αντιστοίχιση, επικύρωση και τυποποίηση των ισοδύναμων όρων. Προτάσεις όρων για επικύρωση και τυποποίηση. Τυποποίηση κειμένων ειδικών γλωσσών...

6    Ορολογία και μετάφραση

   Ο ρόλος των όρων στη θεωρία και πράξη της μετάφρασης. Εφαρμογή των αρχών της Ορολογίας στη μετάφραση. Η εννοιοστρεφής διαγλωσσική αντιστοίχιση και «ισοδυναμία» όρων μεταξύ πρωτοτύπου και μεταφράσματος έναντι της λεξιστρεφούς «μετάφρασης» όρων. Η μετάφραση με την βοήθεια ορολογικών πόρων από το Διαδίκτυο. Έννοιες και όροι της μεταφρασεολογίας...

7    Ορολογία και δίκαιο

   Ο ρόλος των όρων και η εφαρμογή των αρχών της Ορολογίας στο δίκαιο και στη νομική επιστήμη. Ιδιαιτερότητες του νομικού λόγου. Ορολογία και δικαιικά συστήματα. Έννοιες και όροι του δικαίου και της νομικής επιστήμης. Ορολογία και συγκριτικό δίκαιο.

8    Διάχυση και χρήση των όρων – Ορολογική πολιτική και ρύθμιση

    Τρόποι και μέσα διάδοσης ειδικών όρων και ορολογίων. Ενδοπεδιακά και διαπεδιακά ζητήματα ορολογικής ενημέρωσης. Ρυθμιστικά εργαλεία ορολογικής πολιτικής (δημοσιεύματα, νομοθετήματα, προδιαγραφές, πρότυπα,..)

9    Δραστηριότητα φορέων και οργάνων Ορολογίας

    Δραστηριότητες παραγωγής, συλλογής, επεξεργασίας, δημοσιοποίησης και διάθεσης όρων και παροχής ορολογικών υπηρεσιών από εθνικούς, περιφερειακούς και/ή παγκόσμιους φορείς και όργανα (οργανισμούς, εταιρείες, ενώσεις, επιτροπές, ομάδες). Διοργανώσεις εκδηλώσεων Ορολογίας…

Γλώσσες:

Επίσημες γλώσσες του Συνεδρίου είναι η ελληνική και η αγγλική.

Κρίσιμες ημερομηνίες:

Υποβολή περιλήψεων ως τις:          30 Μαρτίου 2015

Κρίση των περιλήψεων ως τις:        30 Απριλίου 2015

Υποβολή πλήρων κειμένων ως τις:  30 Ιουνίου 2015

Περιλήψεις και κείμενα:

Οι εισηγητές που επιθυμούν να παρουσιάσουν ανακοίνωση στο συνέδριο θα υποβάλουν περίληψη σε δύο ηλεκτρονικά αντίγραφα της μορφής .doc (κείμενο Word συμβατό με την έκδοση MS Office 2000) σε μία από τις επίσημες γλώσσες του συνεδρίου, με έκταση το λιγότερο 200 και το πολύ 300 λέξεις.

Στο ένα από τα αντίγραφα της περίληψης θα πρέπει να αναγράφονται

α)    ο υπέρτιτλος: 10^ο Συνέδριο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία», Αθήνα, 12–14 Νοεμβρίου 2015,

β)    ο τίτλος της ανακοίνωσης

γ)    η θεματική ενότητα στην οποία εντάσσεται η ανακοίνωση και

δ)    τα στοιχεία (ονοματεπώνυμο, ιδιότητα, ταχ. διεύθυνση, τηλέφωνο, τηλεομοιότυπο, ηλ-διεύθυνση) του συγγραφέα ή των συγγραφέων.

Στο άλλο αντίγραφο θα αναγράφονται μόνο τα α), β) και γ).

Τα δύο ηλεκτρονικά αντίγραφα της περίληψης πρέπει να σταλούν με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ως συνημμένα, στη διεύθυνση: valeonti@otenet.gr εντός της παραπάνω προθεσμίας.

Μετά την κρίση των περιλήψεων από την Επιστημονική Επιτροπή του Συνεδρίου, οι συγγραφείς που θα επιλεγούν θα λάβουν ειδικές προδιαγραφές για τη σύνταξη των πλήρων κειμένων των ανακοινώσεών τους.

Πληροφορίες

Γραμματεία του Συνεδρίου: τηλ. +30 210 9323243, +30 6977529164, ηλ-ταχ. pinelpap@otenet.gr

Οργανωτική Επιτροπή: τηλ. +30 6974321009, ηλ-ταχ. valeonti@otenet.gr

Ιστότοπος: http://www.eleto.gr/gr/Conference10.html

Το Ραντάρ (Radar)

(Από την Ιστορία της Τεχνολογίας)

Το ραντάρ (radar = RAdio Detection And Ranging ή επίσης Radio Angle Detection And Ranging) αποτελεί μια ηλεκτρονική κατασκευή που εκπέμπει κατάλληλο ηλεκτρομαγνητικό κύμα και στη συνέχεια παραλαμβάνει τυχόν ανακλάσεις του σε μεταλλικές επιφάνειες. Έτσι είναι δυνατόν να συλλεγούν πληροφορίες για είδος και πλήθος κινούμενων ή σταθερών μεταλλικών αντικειμένων. Αυτή η κατασκευή υλοποιήθηκε σχεδόν παράλληλα στη Γερμανία, τη Βρετανία και τη Σοβιετική Ένωση στα τέλη της δεκαετίας του 1930, με κύριο στόχο την αντιμετώπιση αντιπάλων αεροπλάνων και πλοίων κατά το β' παγκόσμιο πόλεμο. 

Το έτος 1849 είχε μετρήσει ο Γάλλος Φυσικός Armand Fizeau (Φιζώ, 1819-1896) την ταχύτητα του φωτός με την καταγραφή του χρόνου που χρειάζεται μια φωτεινή δέσμη να ανακλαστεί σε εμπόδιο που βρίσκεται σε δεδομένη απόσταση, και να επιστρέψει στον πομπό της. Από τη στιγμή που είναι γνωστή η ταχύτητα του φωτός, μπορούμε να επαναλάβουμε το πείραμα με στόχο τον προσδιορισμό της απόστασης, στην οποία βρίσκεται το εμπόδιο. Όμως, το φως δεν προσφέρεται για τέτοιες εφαρμογές, γιατί ανακόπτεται εύκολα από διάφορα εμπόδια και επίσης απορροφάται και σκεδάζεται σε μεγάλο βαθμό από την υγρασία και τη σκόνη της ατμόσφαιρας. Το έτος 1866 είχε διαπιστώσει πειραματικά ο Rudolf Hertz ότι τα ραδιοκύματα αντανακλώνται σε μεταλλικά αντικείμενα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 επανέλαβε ο Ινδός Jagadish Chandra Bose (Μπόουζ, 1858-1937) τα πειράματα του Χερτς στην Καλκούτα, χρησιμοποιώντας μικρότερα μήκη κύματος. Με τα αποτελέσματα από αυτά τα πειράματα οδηγήθηκε ο Μπόουζ στην κατασκευή των πρώτων κυματοδηγών. 

Τη μέθοδο Φιζώ για εντοπισμό μεταλλικών αντικειμένων αλλά με ραδιοκύματα εφάρμοσε το έτος 1904 ο Γερμανός φοιτητής Christian Huelsmeyer (Χυλσμάγερ, 1881-1957), ο οποίος στα πλαίσια πειραμάτων ως υποψήφιος εκπαιδευτικός, προσδιόρισε την ακριβή απόσταση πλοίων στη θάλασσα από το εργαστήριό του. Τα ραδιοκύματα είναι κατάλληλα για μετρήσεις απόστασης μεταλλικών αντικειμένων εφόσον έχουν υψηλή συχνότητα (μικρό μήκος κύματος), αλλιώς κάμπτονται κατά την πρόσκρουση σε μεταλλικά εμπόδια και αλλάζουν κατεύθυνση εκπομπής. Τα κύματα μεγαλης συχνότητας (μικροκύματα) είναι διεισδυτικά και διαπερνούν τα σύννεφα. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που έλαβε ο Χυλσμάγερ το ίδιο έτος έχει τίτλο: «Μέθοδος ειδοποίησης ενός παρατηρητή για την ύπαρξη απομακρυσμένων μεταλλικών αντικειμένων με χρήση ραδιοκυμάτων». 

Είναι άγνωστο, αν έγινε ευρύτερα αντιληπτή από τον τεχνικό κόσμο η σημασία αυτής της επινόησης του Χυλσμάγερ, το μόνο συναφές στοιχείο ήρθε από ένα τελείως διαφορετικό χώρο, αυτόν της λογοτεχνίας. Ο Αμερικάνος τεχνικός και συγγραφέας Hugo Gernsback (Γκέρνσμπακ, 1884-1967) με καταγωγή από το Λουξεμβούργο, περιγράφει σε ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που κυκλοφόρησε το έτος 1911, την αξιοποίηση ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων για τη λειτουργία ενός ραντάρ, το οποίο χρησιμεύει στη μυθιστορηματική πλοκή του έργου. Είναι άγνωστο, αν ο Γκέρνσμπακ επηρεάστηκε από την ιδέα του Χυλσμάγερ ή έπλασε αυτοδύναμα την ιστορία του για το ραντάρ. 

Το έτος 1917 αξιοποίησε ο Γάλλος Φυσικός Paul Langevin (Λανζεβέν, 1872-1946) τους υπερήχους για εντοπισμό αντικειμένων στο νερό. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα και το φως δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σ' αυτό το μέσο, ενώ οι υπέρηχοι προσφέρονται λόγω του μικρού μήκους κύματος που διαθέτουν κι επειδή δεν σκεδάζονται ή απορροφώνται από το νερό. Τα αντικείμενα που έπρεπε να εντοπιστούν δεν ήταν άγνωστα ευρήματα αλλά γερμανικά υποβρύχια, τα οποία κατά τη διάρκεια του α' παγκόσμιου πολέμου προκαλούσαν τεράστιες απώλειες στα αντίπαλα πλεούμενα. Η συσκευή που κατασκεύασε ο Λανζεβέν, το σονάρ (sonar = SOund, Navigation And Ranging), δεν ολοκληρώθηκε βέβαια έγκαιρα ώστε να αξιοποιηθεί στον πόλεμο, χρησιμοποιείται όμως βελτιωμένη μέχρι σήμερα για να εντοπιστούν, εκτός από υποβρύχια και ναυάγια, κοπάδια ψαριών, αλλά και για να καταγραφεί το ανάγλυφο του πυθμένα των θαλασσών. Εκτός αυτών, οι υπέρηχοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην ιατρική διαγνωστική. 

Στη δεκαετία του 1930 εξελίσσονται παράλληλα προσπάθειες για ανάπτυξη ραντάρ στο πλαίσιο των εξοπλισμών από τις κυριότερες αντίπαλες δυνάμεις και συγκεκριμένα τη Γερμανία, τη Βρετανία, τη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ. Επειδή το ραντάρ είχε τότε σχεδόν αποκλειστικά στρατιωτικό ενδιαφέρον, η ανάπτυξή του έγινε σε όλες τις χώρες με μεγάλη μυστικότητα, γι' αυτό και οι τεχνικοί που συμμετείχαν σε κάθε χώρα δεν είχαν δυνατότητα επικοινωνίας. Αυτός είναι και ο λόγος που τα συστήματα, τα οποία τελικά αναπτύχθηκαν, διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους. 

Το έτος 1934 πραγματοποιεί το γερμανικό ναυτικό (Dr. Rudolf Kuehnhold) πειράματα στον κόλπο του Κιέλου με μία συσκευή που εκπέμπει εκατοστομετρικά κύματα (decimeter). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η συσκευή μπορούσε να εντοπίσει, εκτός από πλοία, και αεροπλάνα που πέταγαν πάνω από το λιμάνι. Στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα η εμβέλεια εντοπισμού έφτασε τα 40 km. Η πρώτη στρατιωτική αξιοποίηση αυτού του ραντάρ έγινε στα τέλη του έτους 1939 (o β' παγκόσμιος πόλεμος είχε αρχίσει ήδη τον Σεπτέμβριο αυτού του έτους), όταν εντοπίστηκαν έγκαιρα και καταρρίφθηκαν βρετανικά αεροπλάνα που ετοιμάζονταν για έφοδο σε πολεμικά πλοία στο λιμάνι του Αμβούργου. 

Η εταιρία Telefunken εγκατέστησε το έτος 1939 μια σειρά ραντάρ με το κωδικό όνομα Wuerzburg για την υποστήριξη των αντιαεροπορικών πυροβολαρχιών. Το «πιάτο» αυτών των ραντάς είχε διάμετρο 3 m, η εκπομπή γινόταν στα 565 MHz με 8 kW παλμική ισχύ και η εμβέλεια έφτανε τα 40 km. Αυτές οι συσκευές βελτιώθηκαν σταδιακά και μέχρι το τέλος του πολέμου είχαν κατασκευαστεί περίπου 4.000 κομμάτια. Μια ειδικότερη κατασκευή αυτού του ραντάρ είχε την ονομασία Wuerzburg-Riese (γίγας). 

 Αριστερά: Το γερμανικό ραντάρ Wuerzburg-Riese, 

Δεξιά: Οι κεραίες του δικτύου Chain Home

Στη Βρετανία παρουσίασαν οι Robert Watson-Watt και Arnold Wilkins το έτος 1935 ένα σχέδιο για κατασκευή ραντάρ, το οποίο προέβλεπε εκπομπές με μήκος κύματος 49 m. Αυτό το μήκος ήταν περίπου το διπλάσιο του ανοίγματος το πτερύγων των συνηθισμένων βομβαρδιστικών αεροπλάνων κι έτσι οι μεταλλικές επενδύσεις των αεροπλάνων αντανακλούσαν τα ραδιοκύματα ως δίπολα μισού μήκους κύματος. Μετά από διάφορες βελτιώσεις εγκαταστάθηκε το έτος 1937 κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Βρετανίας ένα δίκτυο 20 κεραιών που ονομάστηκε Chain Home. Η εκπομπή γινόταν με μήκη κύματος 10-13,5 m (22-30 MHz) με συχνότητα εκπομπής παλμών 25 Hz και ισχύ 200 kW. Η εμβέλεια αυτών των πομπών ήταν της τάξης των 200 km. Από το έτος 1939 βρισκόταν αυτό το δίκτυο ραντάρ σε 24ωρη λειτουργία. Η γερμανική κατασκοπεία πληροφορήθηκε για τη βρετανική εγκατάσταση εντοπισμού αεροπλάνων και έστειλε ένα αερόστατο Ζέπελιν για ανίχνευση πάνω από το κανάλι μεταξύ Βρετανίας και Ευρώπης για να καταγράψει σήματα και τεχνικά χαρακτηριστικά. Αυτή η κατασκοπευτική εξόρμηση έμεινε όμως χωρίς αποτέλεσμα, γιατί οι Γερμανοί τεχνικοί ανίχνευαν την περιοχή συχνοτήτων 200-600 MHz, ενώ οι Εγγλέζοι πραγματοποιούσαν εκπομπές στα 30 MHz. 

Το δίκτυο Chain Home είχε μια ικανοποιητική για την εποχή εμβέλεια, δεν μπορούσε να εντοπίσει όμως αεροπλάνα σε χαμηλή πτήση. Γι' αυτό δημιουργήθηκε ένα δεύτερο δίκτυο, Chain Home Low, με εμβέλεια 80 km και συχνότητα εκπομπής στα 200 MHz. Τα δύο αυτά δίκτυα αποδείχθηκαν πολύ αξιόπιστα κατά τις επιθέσεις της γερμανικής αεροπορίας στο Λονδίνο και άλλες μεγάλες βρετανικές πόλεις. Το έτος 1940 κατασκευάστηκε στη Βρετανία συσκευή μάγνητρου (magnetron) ικανή να παράγει κύματα 10 cm κι έτσι έγινε δυνατός ο εφοδιασμός των αεροπλάνων με μικρά ραντάρ. Αυτό το ραντάρ έδειχνε στο χειριστή τη διαμόρφωση του εδάφους, με αποτέλεσμα να είναι πολύ ακριβέστερη η πλοήγηση των αεροπλάνων κοντά σε στόχους. Τα πρώτα αεροπλάνα εφοδιασμένα με ραντάρ χρησιμοποιήθηκαν το έτος 1943. 

Και οι δύο αντίπαλες πλευρές στο δυτικό μέτωπο, Βρετανοί και Γερμανοί, χρησιμοποίησαν τεχνικές παρεμβολών στα εχθρικά ραντάρ. Μάλιστα και οι δύο πλευρές εφάρμοσαν την ίδια μέθοδο, είτε τυχαία είτε αξιοποιώντας πληροφορίες από κατασκοπεία: τη ρίψη σε μεγάλες ποσότητες μικρών ταινιών από staniol. Σύμφωνα με πληροφορίες που έγιναν γνωστές μετά τον πόλεμο, κατά τις επιθέσεις των βρετανικών βομβαρδιστικών στην περιοχή του Αμβούργου, επί 2 συνεχείς ημέρες στο τέλος Ιανουαρίου 1943, ρίχτηκαν για παρενόχληση των γερμανικών ραντάρ περί τα 92 εκατομμύρια ταινίες μεγέθους ίσο με το μισό μήκος κύματος των εκπεμπόμενων ραδιοκυμάτων. Το συνολικό βάρος των ταινιών staniol ήταν της τάξης των 40 τόνων. Λίγο αργότερα βελτιώθηκαν τα γερμανικά ραντάρ με αξιοποίηση του φαινομένου Doppler, ώστε να διαχωρίζονται μικρές επιφάνειες που κινούνταν αργά ή έμεναν ακίνητες, από μεγαλύτερες επιφάνειες που κινούνταν σταθερά. 

Στις ΗΠΑ άρχισε το έτος 1937 η μελέτη των δυνατοτήτων κατασκευής ραντάρ για στρατιωτική χρήση. Σύντομα προσδιορίστηκαν οι ανάγκες και κατασκευάστηκαν 800 συσκευές με εμβέλεια 50 μιλίων, φορητές (SCR-270) και σταθερές (SCR-271) με ισχύ 100 kW. Όταν το έτος 1941 επιτέθηκαν τα γιαπωνέζικα αεροπλάνα και κατέστρεψαν τον αμερικάνικο στόλο στο Pearl Harbour, τα αμερικάνικα ραντάρ λειτουργούσαν και είχαν λάβει το σήμα προσεγγίσεως των εχθρικών αεροπλάνων, μόνο που, λέγεται, ότι το προσωπικό χειρισμού δεν διέθετε την κατάλληλη εκπαίδευση για να αντιληφθεί τη σημασία των σημάτων που ελάμβανε. Κατά μία άλλη εκδοχή, τα εχθρικά αεροπλάνα έγιναν αντιληπτά και δόθηκε αρμοδίως μήνυμα συναγερμού, αλλά τα ανώτερα κλιμάκια διοίκησης του στρατού δεν έλαβε σοβαρά υπόψη συτές τις πληροφορίες, ίσως επειδή δεν πίστευαν ότι ήταν δυνατόν να οργανωθεί μία τέτοια επίθεση. Λόγω της τεχνολογικής υστέρησης σ' αυτόν τον τομέα, τα πρώτα αξιόλογα αμερικάνικα επίγεια ραντάρ τέθηκαν σε λειτουργία το έτος 1943, ενώ το έτος 1944 τοποθετήθηκαν τα πρώτα ραντάρ σε αεροπλάνα της πολεμικής αεροπορίας.

Τα πρώτα αμερικάνικα συστήματα ραντάρ, SCR 270 και 271.

Στη Σοβιετική Ένωση υπήρξε επίσης μια αυτοτελής ανάπτυξη του ραντάρ, κυρίως λόγω της σχετικής απομόνωσης του σοβιετικού καθεστώτος και της υποχώρησης στα ενδότερα που κατέστη απαραίτητη, μετά την επίθεση του γερμανικού στρατού. Καταρχήν, περί το έτος 1895 πραγματοποιεί ο καθηγητής στην Πετρούπολη, Alexander Stepanowitsch Popow (Ποπώφ, 1859-1905), πειράματα με ραδιοκύματα. Μέχρι τη δεκαετία του 1920 συνέβαλαν

Τα πρώτα αμερικάνικα συστήματα ραντάρ, SCR 270 και 271. 

Ρώσοι και Ουκρανοί επιστήμονες στη διαλεύκανση προβλημάτων σχετικά με ανακλάσεις ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Ο Leonid Isaakowitsch Mandelstam (Μάντελσταμ, 1879-1944) και ο Nikolai Dmitrijewitsch Papaleksi (Παπαλέξης, 1880-1947) πραγματοποίησαν μετρήσεις αποστάσεων με ηλεκτρομαγνητικούς παλμούς για προσδιορισμό του ύψους της ιονόσφαιρας. Για το σκοπό αυτό αξιοποιήθηκαν λυχνίες ως γεννήτριες και διαμορφωτές κυμάτων, οι οποίες είχαν κατασκευαστεί για την τηλεόραση. Επίσης κατασκευάστηκε μάγνητρο για την παραγωγή κυμάτων υπερυψηλής συχνότητας. 

Η ιδέα για τον προσδιορισμό της θέσης αεροπλάνων με ραδιοκύματα άρχισε να συζητιέται στη Σοβιετιή Ένωση από το έτος 1930. Από το 1933 άρχισαν πειραματικές κατασκευές για εκπομπή εκατοστομετρικών κυμάτων και το έτος 1934 δοκιμάστηκε με επιτυχία η συσκευή Rapid, η οποία εντόπιζε αεροπλάνα σε ύψος 5.200 m με ισχύ εκπομπής 200 W και συχνότητα 64 MHz. Μέχρι το έτος 1939 εξελίχθηκε αυτή η συσκευή και πήρε το κωδικό όνομα RUS-1. Το 1941 προστάτευαν 41 τέτοιες μονάδες τη γραμμή Μόσχας-Λένινγκραντ. Παράλληλα αναπτύχθηκαν κι άλλα συστήματα με παραπλήσια χαρακτηριστικά που αξιοποιήθηκαν επίσης κατά το β' παγκόσμιο πόλεμο. 

Μετά το β' παγκόσμιο πόλεμο ανέλαβαν ηγετικό ρόλο στο θέμα των ραντάρ οι ΗΠΑ, όπως και στις υπόλοιπες ηλεκτρονικές εφαρμογές εξ άλλου και ανέπτυξαν ραντάρ, εκτός από αυτά που προορίζονταν αμιγώς για στρατιωτική χρήση, και άλλα εξειδικευμένα για την ασφάλεια της πολιτικής αεροπορίας, για έλεγχο της οδικής κυκλοφορίας, για μετεωρολογικές παρατηρήσεις και προβλέψεις, για αστρονομικές μελέτες κ.ά.

Επειδή τίθεται συχνά το ερώτημα (και για το θέμα των ραντάρ), ποιος είναι ο εφευρέτης τους, ποιος το έφτιαξε πρώτος ή δεύτερος (και φυσικά όχι το ανακάλυψε!), ισχύει κι εδώ ό,τι έχω γράψει για το ποδήλατο: 

Διαβάζοντας εκλαϊκευμένα βιβλία σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, διαπιστώνουμε ότι για την ίδια εφεύρεση αναφέρονται συχνά διαφορετικοί εφευρέτες και διαφορετικές χρονολογίες που πραγματοποιήθηκε αυτή η εφεύρεση. Εντυπωσιακά διαδεδομένο είναι αυτό το φαινόμενο στη Ρωσία, όπου για κάθε τεχνικό κατασκεύασμα, ακόμα και για εκείνα που είναι πασίγνωστο ποιος και πότε το εφηύρε, αναφέρεται πάντα ένας Ρώσος εφευρέτης. Αυτό το φαινόμενο που παρατηρείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε όλες τις χώρες, οφείλεται στην προσπάθεια των κεντρικών εκπαιδευτικών μηχανισμών κάθε χώρας να δημιουργήσουν στη νεολαία αισθήματα υπερηφάνειας για το «συμπατριώτη εφευρέτη» και ταύτισης με τα όποια προτερήματα θρυλείται ότι διέθετε αυτός. Με αυτό τον «ευγενή» σκοπό προ οφθαλμών, δεν είναι δύσκολο να διαστρεβλωθούν διάφορα ιστορικά περιστατικά ή να αποσιωπηθούν άλλα, έτσι ώστε τελικά να προκύψει ένα λαμπρό πρότυπο για τα νέα παιδιά. 

Αυτή ακριβώς η πρακτική είναι γνωστή και στην Ελλάδα με τις συγκεχυμένες ιστορίες που διαδίδονται από επαγγελματίες «ελληνόπληκτους» για το πλήθος και το εύρος επινοήσεων αρχαίων ή σύγχρονων Ελλήνων. Αν αφεθούν ανενόχλητοι διάφοροι ομιλητές ή συγγραφείς, κυρίως φιλολογικών κατευθύνσεων, είναι σε θέση να αναγάγουν όλη την επιστημονική γνώση και τεχνογνωσία από την Αναγέννηση μέχρι των ημερών μας, σε κάποιο αρχαίο Έλληνα φυσιοδίφη ή διανοητή. Με αυτή τη λογική της υπερβολής, θα έπρεπε να θεωρήσουμε ότι η πενικιλίνη ανακαλύφθηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους, οι οποίοι γνώριζαν και είχαν καταγράψει σε παπύρους ότι η επίθεση μουχλιασμένου ψωμιού σε πληγές επιφέρει ίαση των τραυμάτων.

Κατά κανόνα οι συγκεκριμένοι ρήτορες αγνοούν την ουσία των επιστημονικών επινοήσεων και των τεχνολογικών καινοτομιών και, παρεξηγώντας κάποια γλωσσικά δάνεια στην ονομασία ή λόγω συγκρητισμού όμοιων προβληματισμών αρχαίων και σύγχρονων ερευνητών, εκτελώντας ταυτόχρονα διάφορα νοητικά άλματα και παραβιάζοντας κατάφορα τον «κανόνα οικονομίας» του Occam, καταλήγουν σε τελείως εξωπραγματικά συμπεράσματα.

Η ύστερη γνώση μας για τις επιστημονικές και τεχνικές εξελίξεις διδάσκει ότι είναι ανύπαρκτο το φαινόμενο να προέκυψε μια σημαντική εφεύρεση εκ του μηδενός και μόνο δια της επιφοιτήσεως. Κατά κανόνα προηγείται του προσωρινά τελικού προϊόντος ένας μακροχρόνιος προβληματισμός που δημιουργείται από τεχνικές και οικονομικές, συνολικά δηλαδή «κοινωνικές» ανάγκες και σπανίως από αμιγώς διανοητικό προβληματισμό κάποιων ιδιοφυών ανθρώπων. Αυτές οι ανάγκες είναι γνωστές σε αρκετούς ερευνητές, οι οποίοι προσπαθούν να τις αντιμετωπίσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Κάθε προσωρινή λύση για το ζητούμενο πρόβλημα, στην οποία καταλήγει ένας από τους ερευνητές ή μια ομάδα συνεργατών, γίνεται σε γενικές γραμμές γνωστή και στους υπόλοιπους ενδιαφερόμενους, οι οποίοι αξιολογούν την επινόηση του ή των συναδέλφων και αναλόγως, είτε την λαμβάνουν υπόψη στη δική τους προσπάθεια για λύση, είτε την απορρίπτουν. Χαρακτηριστικό σχετικά είναι το παράδειγμα του ποδηλάτου, το οποίο αναφέρεται στα επόμενα. 

Όταν κάποια στιγμή παρουσιαστεί ένα κατασκεύασμα, το οποίο αποδεικνύεται επιτυχές και διατίθεται στους χρήστες, θεωρείται ότι αυτό αποτελεί μια νέα εφεύρεση και ο κατασκευαστής του αναγνωρίζεται ως εφευρέτης. Ο εφευρέτης αναδεικνύεται και προβάλλεται κυρίως λόγω της δημοσιότητας που παίρνει το γεγονός της κατασκευής του νέου προϊόντος, παλαιότερα μέσω του πολιτικού τύπου και των εξειδικευμένων δημοσιευμάτων και κατά τον 20ο αιώνα επιπλέον μέσω και των ηλεκτρονικών πηγών ενημέρωσης. 

Καμιά εφεύρεση δεν μένει όμως για πολύ χρόνο αμετάβλητη, όλοι οι τεχνικοί προσπαθούν να τη βελτιώσουν στο ένα ή το άλλο σημείο, ακόμα και μόνο στην εμφάνιση ή στο χειρισμό της. Όταν προκύψει λοιπόν ένα νεότερο προϊόν, σημαντικά βελτιωμένο σε σύγκριση με το πρώτο, παρουσιάζεται κι αυτό συχνά ως νέα εφεύρεση, ιδίως αν η βελτίωση έγινε σε χώρα διαφορετική από αυτή, στην οποία αποδίδεται η αρχική εφεύρεση. Έτσι, υιοθετείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της συγκεκριμένης χώρας και από τα σχολικά βιβλία κατά περίπτωση η πιο συμφέρουσα εκδοχή και πλάθεται για δεκαετίες ένας εθνικός μύθος. 

Όπως προκύπτει από τα προαναφερόμενα, με τις χρονολογίες υπάρχει επίσης μία σύγχυση: Ενώ οι αναφερόμενες χρονολογίες για τις εφευρέσεις δίνουν την εντύπωση της ακρίβειας, στην πραγματικότητα τοποθετούν ένα γεγονός, σχετικό με τις τεχνικές εξελίξεις, μόνο κατά προσέγγιση στο σωστό ιστορικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα (δλδ. από το 1700 και μετά) παρουσιάζονται ιδέες για την κατασκευή ενός οχήματος με δύο σε σειρά τοποθετημένους τροχούς, αυτό που ονομάζουμε σήμερα ποδήλατο. Στο 19ο αιώνα, μεταξύ 1800 και 1885 παρουσιάστηκαν πάρα πολλές κατασκευές ποδηλάτων διαφόρων τύπων και μορφών, με αποτέλεσμα να γίνει ήδη εκείνη την εποχή γνωστό το ευφυολόγημα για κάποιον που εφεύρισκε κάτι ήδη γνωστό: «Αυτός επινόησε ποδήλατο!» Το έτος 1885 παρουσιάστηκε όμως για πρώτη φορά ένα όχημα με δύο τροχούς ίδιου μεγέθους και αλυσίδα για μεταφορά της ποδήλατης κίνησης στον πίσω τροχό, το οποίο αποτελεί περίπου τον πρόγονο του σημερινού ποδηλάτου.

Όταν αναφέρεται λοιπόν το 1885 ως έτος εφεύρεσης του ποδηλάτου, δεν σημαίνει ότι αυτός ο τύπος οχήματος ήταν άγνωστος μέχρι τότε! Στην ιστορία συνήθως καθιερώνεται το έτος και ο τύπος εκείνης της παραλλαγής που έτυχε να αξιοποιηθεί στην παραγωγή και να δημιουργήσει με τη συχνή χρήση του στο ευρύ κοινό την αίσθηση του καινούργιου. Για τη μελέτη της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει μόνο φιλολογικό ενδιαφέρον ποιος και πότε ακριβώς επινόησε μια συσκευή, διάταξη ή μέθοδο. Αντίθετα με ότι συμβαίνει στην τέχνη, η απουσία ενός ιδιοφυούς επιστήμονα ή τεχνικού την κατάλληλη χρονική στιγμή, μόνο επιβραδύνει μια εφεύρεση ή ανακάλυψη, ποτέ δεν την ματαιώνει.

Kανόνες ορθολογισμού

του Bertrand Rusell

1. Μην αισθάνεσαι απολύτως σίγουρος για τίποτα.

2. Μην νομίζεις ότι αξίζει να προχωρήσεις στην απόκρυψη αποδεικτικών στοιχείων, γιατί τα στοιχεία σίγουρα θα έρθουν στο φως.

3. Ποτέ μην προσπαθείς να αποθαρρύνεις τη σκέψη, γιατί είναι σίγουρο ότι θα αποτύχεις.

4. Όταν σου εναντιωθούν, ακόμα και αν είναι η ίδια η οικογένεια σου, προσπάθησε να το ξεπεράσεις με επιχειρήματα και όχι με αυθεντία, γιατί μια νίκη που βασίστηκε στην αυθεντία δεν είναι πραγματική, είναι απατηλή.

5. Μην έχεις κανένα σεβασμό για την αυθεντία (δικαιοδοσία/εξουσία/αρχή) των άλλων, γιατί πάντα υπάρχουν αντίθετες αυθεντίες που μπορούν να βρεθούν.

6. Μην χρησιμοποιείς εξουσία για να καταπιέζεις απόψεις που νομίζεις επιβλαβείς, γιατί αν το κάνεις, οι απόψεις θα καταπιέσουν εσένα.

7. Μην φοβάσαι να είσαι εκκεντρικός στην άποψη σου, γιατί κάθε “άποψη” που είναι τώρα αποδεκτή ήταν κάποτε εκκεντρική.

8. Βρες περισσότερη ευχαρίστηση στην ευφυή διαφωνία από την παθητική συμφωνία, γιατί, αν εκτιμάς την ευφυΐα όπως θα έπρεπε, η πρώτη συνεπάγεται βαθύτερη συμφωνία από την δεύτερη.

9. Να είσαι σχολαστικά φιλαλήθης ακόμα και αν η αλήθεια είναι άβολη, γιατί είναι πιο άβολο όταν προσπαθείς να την κρύψεις.

10. Μην αισθάνεσαι ζήλεια για την ευτυχία αυτών που ζουν σε παραδείσους ανόητων, γιατί μόνο ένας ανόητος θα νόμιζε ότι αυτό είναι ευτυχία.

Βρέθηκε προσεδαφισμένο στον Αρη

που είχε χαθεί πριν 12 χρόνια! 

Techit.gr, 16/1/2015

Το βρετανικό διαστημικό όχημα Beagle 2 (Ιχνηλάτης), το οποίο κάποτε χαρακτηρίστηκε «ηρωική αποτυχία» από τον Βασιλικό Αστρονόμο, βρέθηκε στον Άρη, 12 χρόνια αφότου χάθηκαν τα ίχνη του κατά την είσοδό του στην ατμόσφαιρα του πλανήτη.

Εκεί, το διαμέτρου ενός μέτρου διαστημικό σκάφος θα πραγματοποιούσε έρευνες για το έδαφος, την ατμόσφαιρα και το κλίμα, ενώ θα αναζητούσε επίσης στοιχεία για την ύπαρξη ζωής σήμερα ή στο παρελθόν στον πλανήτη.

Το Beagle 2, το οποίο μεταφερόταν από το διαστημόπλοιο Mars Express του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, επρόκειτο να προσεδαφιστεί στον Κόκκινο Πλανήτη ανήμερα τα Χριστούγεννα του 2003, αλλά τα ίχνη του χάθηκαν στις 19 Δεκεμβρίου 2003. Έκτοτε δεν είχε υπάρξει καμιά πληροφορία σχετικά με την τύχη του.

Ωστόσο, στην κατάμεστη αίθουσα όπου παραχώρησε σήμερα συνέντευξη Τύπου η Διαστημική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, ειδικοί σε διαστημικά θέματα ανακοίνωσαν ότι το μικρό διαστημικό σκάφος βρέθηκε στην επιφάνεια του Άρη.

«Το Beagle 2 δεν αγνοείται πλέον», δήλωσε ο Ντέιβιντ Πάρκερ, ο επικεφαλής της Διαστημικής Υπηρεσίας. Όπως πρόσθεσε ο ίδιος, οι επιστήμονες σήμερα διαθέτουν «ισχυρές ενδείξεις. ότι το διαστημικό σκάφος προσεδαφίστηκε επιτυχώς στον Άρη την ημέρα που ήταν προγραμματισμένο, δηλαδή στις 25 Δεκεμβρίου, αλλά δεν ολοκλήρωσε την αποστολή του.

«Τα ευρήματα δείχνουν ότι η είσοδος (στην ατμόσφαιρα του πλανήτη), η κάθοδος και η ακολουθία προσεδάφισης για το Beagle 2 έγιναν, το σκάφος προσεδάφισης προσεδαφίστηκε επιτυχώς στην επιφάνεια του Άρη την ημέρα των Χριστουγέννων του 2003», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Υπηρεσία.

Το Beagle 2 πήρε το όνομά του από το πλοίο με το οποίο ο Κάρολος Δαρβίνος πραγματοποίησε το ταξίδι του όταν θεμελίωσε την Θεωρία της Εξέλιξης. Το διαστημικό όχημα κατασκευάστηκε από Βρετανούς επιστήμονες και το κόστος κατασκευής του ανήλθε σε 73,2 εκατομμύρια ευρώ.

«Μας έμεινε ένα μυστήριο, ένα μυστήριο που διαρκούσε μέχρι σήμερα», είπε ο Πάρκερ κατά τη σημερινή συνέντευξη Τύπου αναφερόμενος στην πολυετή «εξαφάνιση» του διαστημικού σκάφους.

Ο Βασιλικός Αστρονόμος, ο Μάρτιν Ρις, εξήρε το Beagle 2 και τον εκκεντρικό δημιουργό του Κόλιν Πίλιντζερ, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 70 ετών τον Μάιο του 2014. «Πρόκειται για μία αποτυχία, αλλά μία ηρωική αποτυχία», είχε δηλώσει ο Ρις.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι μέρος του κληροδοτήματος του Beagle 2 είναι η μικροσκοπική του τεχνολογία, τμήμα της οποίας χρησιμοποιείται για το διαστημικό όχημα της αποστολής ExoMars 2018, ενώ προτείνεται για να υιοθετηθεί και από μελλοντικές διαστημικές αποστολές.

Αναζητώντας νόημα σε έναν α-νόητο κόσμο

Βιβλία, βιβλία

του Γιώργου Λαμπράκου, antikleidi.com, 26/12/2014

Όποιος διαβάσει τον τίτλο του πρόσφατου βιβλίου του ομότιμου καθηγητή βιολογίας και αντεπιστέλλοντος μέλους της Ακαδημίας Αθηνών Λευτέρη Ζούρου, «Σε αναζήτηση σκοπού σε έναν κόσμο χωρίς σκοπό», θα έχει μάλλον την εξής εύλογη απορία: πώς γίνεται να μην υπάρχει σκοπός στον κόσμο; Οι ανθρώπινοι σκοποί, από τους πιο τετριμμένους μέχρι τους πιο μεγαλεπήβολους, είναι ατελείωτοι. Κάθε μέρα θέτουμε σκοπούς στη ζωή μας και πασχίζουμε να τους υλοποιήσουμε. Και, εν πάση περιπτώσει, αν όντως δεν υπάρχει σκοπός στον κόσμο, τότε τι ακριβώς απομένει να αναζητήσουμε;

Η επιστημονική ειδίκευση του Ζούρου στους τομείς της εξελικτικής βιολογίας και της κοινωνιοβιολογίας προσφέρει μια πρώτη ξεκάθαρη απάντηση: όχι μόνο ο άβιος αλλά και ο έμβιος κόσμος (αυτός κυρίως μας ενδιαφέρει εδώ) εξελίσσονται με βάση την αναγκαιότητα (φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί, μαθηματικοί νόμοι κ.λπ.) και την τύχη (απροσδιόριστες συνθήκες, π.χ. γενετικές μεταλλαγές) χωρίς προκαθορισμένο τέλος (με την αρχαία σημασία του όρου, δηλαδή χωρίς τελικό σκοπό). Ο δαρβινισμός του 19ου και ο νεοδαρβινισμός του 20ού αιώνα έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα στην τελεολογία, η οποία ενυπάρχει ως ρητή προκείμενη στην κλασική και νεότερη φιλοσοφία, στη χριστιανική θρησκεία, καθώς και στην κοινή μας αίσθηση. Το βιβλίο αποπειράται, μεταξύ άλλων, να διαλύσει αυτή την «τελεολογική παρεξήγηση».

Τι κάνουμε σε έναν κόσμο χωρίς σκοπό; Πώς συμπεριφερόμαστε στους συνανθρώπους μας; Πώς διαμορφώνουμε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί; Πώς αντικρίζουμε το παρόν και το μέλλον της ζωής μας;

Δύσκολες ερωτήσεις, γοητευτικές απαντήσεις

Τι κάνουμε σε έναν κόσμο χωρίς σκοπό; Πώς συμπεριφερόμαστε στους συνανθρώπους μας; Πώς διαμορφώνουμε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί; Πώς αντικρίζουμε το παρόν και το μέλλον της ζωής μας; Πώς αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις, το «κακό», τις ατέλειες της ανθρώπινης κατάστασης; Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από τις προκαταλήψεις, τις προλήψεις, τις πλάνες που μας έχει κληροδοτήσει το παρελθόν και να αποκτήσουμε μια νέα αυτογνωσία επικουρούμενη από την τεχνοεπιστήμη με τη ραγδαία εξέλιξη και την αυξανόμενη εγκυρότητά της; Ιδού μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται στα τριάντα ευσύνοπτα κεφάλαια του βιβλίου του Ζούρου, με τις απαντήσεις του να είναι, πέρα από βαθιά μελετημένες, και άκρως γοητευτικές.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του, η αναφορά στον άνθρωπο και την ηθική μπορεί να γίνει μέσα από δύο βασικούς, αλλά χωριστούς, δρόμους: τον δρόμο της «ανακάλυψης» (που επιλέγει ο συγγραφέας – είναι ο δρόμος της εμπειρικής γνώσης) και τον δρόμο της «αποκάλυψης» (κατανοούμε ποιος είναι αυτός). Μέχρι και πριν από δύο τρεις αιώνες, ο δεύτερος δρόμος πρόσφερε όλες τις αναγκαίες απαντήσεις στους ανθρώπους: η ηθική προέρχεται από τον (εκάστοτε) θεό και είναι καθολικής ισχύος, ο δε άνθρωπος θεωρείται, τουλάχιστον στις μονοθεϊστικές θρησκείες, μια κατ’ εικόνα δημιουργία του Θεού και συνεπώς το ευγενέστερο ον στο σύμπαν (θα λέγαμε, θεωρείται ο αυτοσκοπός της ύπαρξης του κόσμου).

Η επιστήμη προσφέρει μιαν άλλη απάντηση. Ναι μεν οι φυσικομαθηματικές επιστήμες δεν μπορούν να λένε στους ανθρώπους τι πρέπει και τι δεν πρέπει να πράττουν (όταν συμβαίνει αυτό, περιπίπτουμε στη λεγόμενη «φυσιοκρατική πλάνη»), όμως οι βιολογικές επιστήμες, σύμφωνα με τον Ζούρο, δεν οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα. Κι αυτό επειδή η ίδια η θεωρία της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής (όπως την επινόησε ο Δαρβίνος και όπως την απέδειξαν βιολόγοι και γενετιστές στο πλαίσιο της μεγάλης νεοδαρβινικής σύνθεσης) εξηγεί τη γέννηση της ηθικής με όρους επιλογής-προσαρμογής του ανθρώπου στο περιβάλλον. Όπως επισημαίνει ορθά: «Δικαιούμαστε, νομίζω, να προσπεράσουμε εκείνους που θέλουν τον άνθρωπο αποκομμένο από το συνεχές νήμα της ζωής, που απαιτούν μια ειδική δημιουργία για αυτόν. Η θέση τους δεν στηρίζεται σε τεκμήρια, είναι απλώς θέμα πίστης».

Παρότι ο κόσμος και ο άνθρωπος δεν έχουν τελικό σκοπό, μπορούμε να βρούμε έναν, φυσιοκρατικά θεμελιωμένο, ηθικό σκοπό στη ζωή μας.

Ο Ζούρος αναλαμβάνει λοιπόν να αποδείξει πως, παρότι ο κόσμος και ο άνθρωπος δεν έχουν τελικό σκοπό, μπορούμε να βρούμε έναν, φυσιοκρατικά θεμελιωμένο, ηθικό σκοπό στη ζωή μας. Νομίζουμε πως κάνουμε κάτι «για να» πετύχουμε κάτι, αλλά το κάνουμε απλώς επειδή είμαστε συγκροτημένοι με έναν συγκεκριμένο τρόπο – το παρελθόν είναι αυτό που καθορίζει την κάθε μας πράξη, όχι το μέλλον στο οποίο προσβλέπουμε (αυτή η παντοδύναμη αυταπάτη είναι μία από τις «δαρβινικές πλάνες», όπως τις ονομάζει εύστοχα). Μέσα από τα ερεθιστικά παραδείγματα που φέρνει ο συγγραφέας με βάση τη ζωή των (άλλων) ζώων, μπορούμε να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα και για τις ανθρώπινες κοινωνίες, συμπεράσματα που ανατιμούν τη διαφορετικότητα και την επικοινωνία, ενώ παράλληλα εξηγούν τη συχνά αναπόδραστη σύγκρουση. Αμβλύνοντας όσο μπορούμε την ανθρωποκεντρική μας θεώρηση επιτυγχάνουμε καλύτερη αυτογνωσία, και αυτή η αυτογνωσία (καθώς έχει εμπειρικές βάσεις) μπορεί να αποδειχτεί πιο συμφέρουσα στον αγώνα για επιβίωση (και καλύτερη ζωή). Συντριπτικά για την αυτοεικόνα του ανθρώπου είναι εδώ τα επιχειρήματα του συγγραφέα ως προς τα φαινόμενα του ιδιοκεντρισμού, του εγωκεντρισμού και του ανθρωποκεντρισμού.

Οι μεταβλητές της ζωής

Ας μη θεωρήσει όμως ο αναγνώστης πως ο Ζούρος ανάγει τη ζωή στη βιολογία. Τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα, και ο συγγραφέας το γνωρίζει άριστα. Η ζωή είναι μια βιοκοινωνική υπόθεση, μας λέει, στην οποία δεν πρέπει να υπερτονίζει κανείς την επίδραση ούτε των γονιδίων ούτε του φυσικού και κοινωνικού (και ολοένα πιο τεχνητού, τις τελευταίες δεκαετίες) περιβάλλοντος. Όλα αυτά είναι μεταβλητές που διαδραματίζουν τον ξεχωριστό τους ρόλο, και έργο του (κοινωνιοβιολόγου) επιστήμονα είναι να βρει την κατάλληλη σύνθεση των παραγόντων που συμβάλλουν στην εξέλιξη. Η γνώση δεν είναι μια ακλόνητη αλήθεια, αλλά μια διαδικασία μακράς πνοής και βραδείας καύσεως που είναι έγκυρη ακριβώς στον βαθμό που δεν είναι οριστική και αμετάκλητη. Όπως γράφει: «Αν θέλουμε αιώνιες και αμετάβλητες αλήθειες, πρέπει να τις αναζητήσουμε έξω από τον φυσικό κόσμο. Οι εξελικτικοί διατείνονται ότι η ανάγκη του ανθρώπου για τέτοιες αλήθειες είναι και αυτή προϊόν της εξελικτικής μας ιστορίας […] Γι’ αυτό και δεν είναι εύκολο να απαγκιστρωθούμε από το τελεολογικό “γιατί” και να στραφούμε προς το μηχανιστικό “πώς”».

Εδώ ο συγγραφέας θίγει ένα ζήτημα καίριο στον ανθρώπινο στοχασμό: το ζήτημα της σωτήριας πίστης, της λυτρωτικής αυταπάτης, του «ζωτικού ψεύδους» (όπως έγραφε ο Νίτσε). Αν όλα τα ανθρώπινα γνωρίσματα είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης, τότε και τα ψέματα που λέμε διαρκώς γύρω μας (πόσο μάλλον μέσα μας) πρέπει να εξηγηθούν. Ο συγγραφέας παραδέχεται πως η γνώση και η επιβίωση δεν είναι καταστάσεις κατ’ ανάγκην συγκλίνουσες. Ωστόσο, τονίζει πως, αν γνώση σημαίνει τη μεγαλύτερη ή μικρότερη ικανότητα για πρόβλεψη του μέλλοντος, τότε η καλή γνώση (ενν. η εμπειρική και αιτιοκρατική, «αν Α, τότε Β») προωθεί σε μεγαλύτερο βαθμό την επιβίωση (παράδειγμα: αν θεωρώ πως πέφτοντας στον γκρεμό θα με πιάσει τελευταία στιγμή ο Θεός και θα με υψώσει επειδή π.χ. με αγαπάει, προφανώς δεν θα επιβιώσω – πρώτα μαθαίνω ενστικτωδώς να αποφεύγω τον γκρεμό, αλλά θα ήταν χρήσιμο να μάθω κάποια στιγμή και τον νόμο της βαρύτητας).

Προς μια ολιστική θεώρηση

Πασχίζοντας για μια ολιστική θεώρηση της ανθρώπινης εξέλιξης, ο Ζούρος δεν θα μπορούσε να αφήσει έξω από την πραγμάτευσή του τις θρησκείες, την προσπάθεια για ενοποίηση των επιστημών, την ένταξη του ατόμου στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, τα ακανθώδη ζητήματα που εγείρει η πολλαπλή ετερότητα των ανθρώπων, την ομορφιά στο πλαίσιο της τέχνης (και της επιστήμης), καθώς επίσης ζητήματα που άπτονται της εξελικτικής ψυχολογίας, όπως ο δογματισμός (που είναι εν πολλοίς μια εξελικτική σταθερά, αφού «Η εξελικτική μας ιστορία δεν μας εφοδίασε με πιθανολογική σκέψη, γιατί μια τέτοια σκέψη δεν θα είχε άμεσο πλεονέκτημα επιβίωσης») και η ανάγκη μας για αυτοεξαπάτηση (αφού «η τάση φυγής από την πραγματικότητα είχε ένα πλεονέκτημα επιβίωσης»).

«Το πέρασμα της αίσθησης του μέλλοντος από το υποσυνείδητο στο ενσυνείδητο γέννησε την ιδέα του σκοπού, με συνέπεια το εικονικό μέλλον να υποστεί μια ακατάσχετη υπερτροφία».

Στο πλαίσιο της ηθικής, που είναι και το βασικό διακύβευμα του βιβλίου, ο συγγραφέας προτείνει μια ηθική «ρεαλιστική κατά το μοντέλο». Εάν δεχτούμε (και δεχόμαστε) πως «το πέρασμα της αίσθησης του μέλλοντος από το υποσυνείδητο στο ενσυνείδητο γέννησε την ιδέα του σκοπού, με συνέπεια τοεικονικό μέλλον να υποστεί μια ακατάσχετη υπερτροφία» (δική μας η έμφαση αυτής της εξαιρετικής φράσης), τότε μπορούμε να στοχαστούμε και να εφαρμόζουμε μια ρεαλιστική, «πεζή» ηθική στην οποία «το εικονικό μέλλον δεν θα εκτείνεται πιο πέρα από ό,τι τα εμπράγματα δεδομένα μάς επιτρέπουν να το επεκτείνουμε». Ο συγγραφέας αφιερώνει τα τρία τελευταία κεφάλαια στο περιεχόμενο της ηθικής του θεώρησης και στην «απολογία» του για την «ανακάλυψη ενός σκοπού».

Διαπιστώνουμε πως τα ζητήματα που θέτει ο Ζούρος είναι κομβικά για μια νέα, σύγχρονη, επιστημονικά θεμελιωμένη θεώρηση της ανθρώπινης κατάστασης. Ορισμένα συμπεράσματά του δεν μπορούν ωστόσο να γίνουν δεκτά με αβίαστο και άκριτο τρόπο (εικάζουμε πως ούτε ο ίδιος θα ήθελε κάτι τέτοιο). Για παράδειγμα, το επαναλαμβανόμενο επιχείρημα ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη («το αεροπλάνο μπορεί να ρίξει μια βόμβα ή να σβήσει μια πυρκαγιά» – κάτι ανάλογο γράφαμε στις εκθέσεις του Λυκείου: τι κάνει το νυστέρι στο χέρι ενός γιατρού και στο χέρι ενός κακοποιού) είναι απλοϊκό και έχει εύλογα δεχτεί τη σφοδρή κριτική των σημαντικότερων φιλοσόφων της επιστήμης και της τεχνολογίας στον 20ό αιώνα (από τον Μάμφορντ και τον Χάιντεγκερ μέχρι τον Ελλύλ και τον Μακλούαν). Η τεχνολογία αλλάζει τόσο ριζικά τις κοινωνίες και τις αντιλήψεις, ώστε δεν μπορούμε να αποφασίσουμε τόσο εύκολα για τις θετικές και τις αρνητικές χρήσεις της: για παράδειγμα, η μείωση της χειρωνακτικής εργασίας και κατ’ επέκταση της κόπωσης λόγω της ευρείας χρήσης μηχανών, η οποία θα εκλαμβανόταν ως ένα ευεργετικό φαινόμενο, πιθανόν να δρα εντέλει αρνητικά στο σώμα και στον ψυχισμό μας. Άλλο παράδειγμα: σημαντικό σε σχέση με το διαδίκτυο ως μέσο μετάδοσης πληροφοριών, δεν είναι τόσο ότι μπορεί να μεταδίδει «καλές» πληροφορίες (οπότε είναι «καλό») και «κακές» πληροφορίες (οπότε είναι «κακό»), όσο ότι αυτό καθαυτό ως τεχνικό μέσο αλλάζει τα νευρωνικά μας δίκτυα και τη μορφή πρόσληψης των πληροφοριών, ανεξάρτητα (όχι εντελώς, αλλά σε μεγάλο βαθμό) από το περιεχόμενό τους (το ίδιο ισχύει για την τηλεόραση). Περιττό να πούμε  πως μπορεί κάλλιστα να κριθεί ηθικό και δίκαιο να πέσουν ένα σωρό βόμβες προκειμένου να σταματήσει ένας «άδικος», π.χ. επεκτατικός, πόλεμος.

Συνάμα, πολλοί σύγχρονοι φυσιοκράτες στοχαστές και ένθερμοι θιασώτες του δαρβινισμού, με κορυφαίο τον Τζον Γκρέι, έχουν γράψει πειστικά για την ανάγκη να διαχωρίζουμε την τεχνοεπιστημονική πρόοδο (που είναι αναντίρρητη) από την ηθική πρόοδο (που είναι αμφισβητούμενη, και δικαίως – αρκεί να αναλογιστούμε την πολιτική ιστορία του 20ού αιώνα), συνεπώς θα πρέπει να είμαστε αρκετά σκεπτικιστές ως προς την εξαγωγή κανονιστικών επιταγών. Υποστηρίζουν πως, ως προς το έγκυρο δαρβινικό μάθημα για την έλλειψη σκοπού στο σύμπαν, δεν υπάρχουν «παραθυράκια» για την εύρεση σκοπών, συνεπώς κάθε απόπειρα να εξαχθεί ένα συνολικό ηθικό σχέδιο μέσα από την εξέλιξη δεν μπορεί να είναι βάσιμο. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το ανθρώπινο ζώο δεν θα καταφέρει ποτέ να πάρει «ολοκληρωτικά το πείραμα [ενν. της Ζωής] στα χέρια» του, όπως εικάζει στο τέλος του βιβλίου του ο Ζούρος: μάλιστα, μια τέτοια προοπτική αποτελεί ενδεχομένως μια νέα ανθρωποκεντρική ύβρη και όχι μια «ταπεινή» επιστημονική θεώρηση.

Εδώ η φυσιοκρατική πλάνη συγκρούεται με τη θέση πως «η φυσιοκρατική πλάνη είναι η ίδια μια πλάνη» την οποία υποστηρίζει ο συγγραφέας, πιστεύοντας πως είναι λάθος να θεωρούμε πως «δεν μπορούμε να αντλήσουμε μαθήματα καλής συμπεριφοράς από τη φύση». Ναι, μπορούμε. Μήπως όμως μπορούμε να αντλούμε από τη φύση και μαθήματα κακής συμπεριφοράς; Πόσο δεσμευτική στην ηθική μας συμπεριφορά, με άλλα λόγια, μπορεί να είναι η φύση, συνεπώς και η επιστήμη που τη μελετά; Ο συγγραφέας πιστεύει πως η ανθρωπότητα δεν θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση «χωρίς τα μεγάλα μυαλά που παρήγαγε», και έχει σίγουρα δίκιο. Δεν είναι όμως άραγε εντελώς περιοριστικό και ευκόλως ανθρωπιστικό, μεγάλα μυαλά να θεωρούνται μόνο οι «επιστήμονες», οι «καλλιτέχνες» και οι «φιλόσοφοι»; Το πόσο «μεγάλο μυαλό» είναι κάποιος εξαρτάται από το πόσο «καλό» έχει κάνει με τα επιτεύγματά του; Πώς θα κρίνουμε τότε τα όπλα του Αρχιμήδη ή την ολοκληρωτική πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνα;

Αναπάντητα ερωτήματα

Το βιβλίο απευθύνεται σε όλους όσοι έχουν απαυδήσει με τις γνωστές θεωρίες ηθικής (υπερβατικές και μη) και επιθυμούν να δουν με άλλο μάτι την εξέλιξη της ανθρώπινης κατάστασης.

Και δεν ήταν άραγε «μεγάλα μυαλά» οι καθοριστικότεροι πολιτικοί και στρατιωτικοί της ανθρώπινης ιστορίας, από τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Ναπολέοντα μέχρι τους πιο πρόσφατους σφαγείς της ανθρωπότητας; Όλοι αυτοί, και πολλοί ακόμα, που με τη στρατηγική τους άλλαξαν τον ρου της ιστορίας, δεν εκμεταλλεύτηκαν τα επιτεύγματα των μεγάλων μυαλών για το συμφέρον τους; Εντέλει στο χέρι των πολιτικών δεν έγκειται, καλώς ή κακώς, κάθε απόφαση για τη «θετική» ή την «αρνητική» χρήση της τεχνολογίας; Προς αποφυγή της παρεξήγησης: αυτό το επιχείρημα προφανώς και δεν υποστηρίζει τους πολέμους και τη βία, απλώς επιδιώκει να δείξει πως η επιστήμη δεν μπορεί να είναι δεσμευτική της συμπεριφοράς, δεν μπορεί να με δεσμεύει να έχω, όπως σημειώνει ο συγγραφέας αναφερόμενος στην ανώτερη ηθική αξία του, «υπευθυνότητα για μένα και τον διπλανό μου». Αξίζει (όπως αναρωτιόταν εύλογα ο Φρόιντ) ο πλησίον μου την υπευθυνότητα; Μήπως εδώ ο ανθρωπ(οκεντρ)ισμός, που έχει βγει από την κεντρική πόρτα, ξαναμπαίνει από το παράθυρο;

Ωστόσο, τόσο περίπλοκα ζητήματα δεν μπορούν να κριθούν στο πλαίσιο μιας βιβλιοκριτικής: οι παραπάνω ενστάσεις δεν έχουν και τόση σημασία, άπαξ και ο συγγραφέας χτίζει την πιο στέρεη και κατάλληλη βάση για την έναρξη του στοχασμού και της συζήτησης. Το έργο «Σε αναζήτηση σκοπού σε έναν κόσμο χωρίς σκοπό» του Λευτέρη Ζούρου, γραμμένο χωρίς πολλούς τεχνικούς, επιστημονικούς όρους (μα και όπου εμφανίζονται αυτοί, εξηγούνται με τον πιο γλαφυρό τρόπο), απευθύνεται σε όλους όσοι έχουν απαυδήσει με τις γνωστές θεωρίες ηθικής (υπερβατικές και μη) και επιθυμούν να δουν με άλλο μάτι την εξέλιξη της ανθρώπινης κατάστασης. Πρόκειται για ένα χαρισματικό βιβλίο που πραγματικά θα ευχόμασταν να διδασκόταν στα σχολεία. Κι αν είναι δύσκολο (ακόμα) για τα παιδιά, δεν είναι δύσκολο για τους γονείς τους. Σε κάθε περίπτωση, το πιο δύσκολο είναι καταρχάς να αλλάξουμε κοσμοθέαση, ατομικά και συλλογικά, παραμερίζοντας την ετοιμοπαράδοτη αποκάλυψη και μπαίνοντας στον μαγικό κόσμο της ανακάλυψης.