Υπήρχε σχέδιο για δραχμή ή όχι;

Τα πραγματικά περιστατικά και το παρασκήνιο.

της Βασιλικής Σιούτη, 27/6/2015

Ήταν λίγο μετά την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος από τον Αλέξη Τσίπρα, όταν ένας δημοσιογράφος ρώτησε τον εκπρόσωπο τύπου του Σόιμπλε, Μάρτιν Γιέγκερ, εάν έχουν Plan Β σε περίπτωση Grexit . Ο Γιέγκερ αντί άλλης απάντησης, του είπε: «Τι ρωτάτε; Είμαστε μία σοβαρή κυβέρνηση κι ένα σοβαρό υπουργείο». Εμμέσως δηλαδή, επιβεβαίωσε ότι είναι προετοιμασμένοι και για την περίπτωση αυτή, όπως θα όφειλε κάθε σοβαρή κυβέρνηση.

Στην Ελλάδα ωστόσο, το θέμα της πιθανότητας εξόδου από την Ευρωζώνη, παρότι πλανάται σταθερά πάνω από τη χώρα τα τελευταία πέντε χρόνια, αποτελούσε ταμπού και το περιβόητο Plan Β ήταν περίπου δαιμονοποιημένο.

Υπήρχαν βέβαια στον ΣΥΡΙΖΑ δυνάμεις (Αριστερή Πλατφόρμα) που το θεωρούσαν απαραίτητο, αλλά ουδέποτε εισακούστηκαν από την ηγεσία. Υπήρχαν και κάποιοι που πίστευαν ότι σχέδιο Β έπρεπε να υπάρχει, ακόμα και αν δεν ήθελε κανείς την επιλογή της εξόδου, μόνο και μόνο για την αύξηση την διαπραγματευτικής ισχύος της χώρας, καθώς όταν ο αντίπαλος γνωρίζει ότι δεν διαθέτεις εναλλακτική, σπάνια δείχνει έλεος. Θα έπρεπε επίσης, κατά τη γνώμη τους να υπάρχει και ως σχέδιο έκτακτης ανάγκης, στην περίπτωση «ατυχήματος». Στην περίπτωση δηλαδή, που ή έξοδος προέκυπτε εκ των πραγμάτων ή από πρωτοβουλία των δανειστών και όχι ως επιλογή. Σε αυτή την περίπτωση η κατάσταση χάους θα ήταν σχεδόν βέβαιη, ενώ σε περίπτωση που υπήρχε ένας σοβαρός σχεδιασμός, θα μπορούσε να είναι και διαχειρίσιμη.

Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ όμως δεν είδε ποτέ με καλό μάτι τα σχέδια για την έξοδο από το ευρώ. Ούτε ως διαπραγματευτικό χαρτί, ούτε καν ως σωσίβια λέμβο στην περίπτωση ναυαγίου.

Η έξοδος από την Ευρωζώνη δεν ήταν ποτέ επιλογή για το Μαξίμου, παρότι παρέβλεπαν ότι μια πιθανή ρήξη που δεν ήταν αποκλειόταν, μπορεί να οδηγούσε αναπόφευκτα εκεί.

Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο με τον Γιάνη Βαρουφάκη που μπορεί δημόσια να υπερασπιζόταν την παραμονή στην Ευρωζώνη, στις συνομιλίες του με κυβερνητικά στελέχη όμως -και όχι μόνο- έλεγε ότι πρέπει να υπάρχει και σχέδιο Β.

Υπήρξε τελικά αυτό σχέδιο; Ο Βαρουφάκης και πολλά ΜΜΕ υποστήριξαν ότι υπήρχε. Κάποιοι μίλησαν και για κρυφή ατζέντα του Τσίπρα που τάχα επιδίωκε την έξοδο, ενώ κάποιοι άλλοι εκτόξευσαν βαρείς χαρακτηρισμούς μιλώντας για «συνωμότες της δραχμής».

Τι πραγματικά ισχύει από όλα αυτά που ακούστηκαν; Βασικά εδώ ο Αλέξης Τσίπρας λέει την αλήθεια όταν υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση δεν είχε σχέδιο Β. Κάτι τέτοιο άλλωστε, θα απαιτούσε να έχει δώσει ο ίδιος την εντολή για την προετοιμασία της κυβέρνησης και της χώρας για αυτό και να έχει ζητήσει από στρατιά στελεχών, διοικητικών, τεχνοκρατών κ.α να συνδράμουν. Ο Αλέξης Τσίπρας όμως, ουδέποτε έδωσε εντολή για κάτι τέτοιο. Κυβερνητική πηγή αναφέρει ότι το Μαξίμου ζήτησε μόνο μία έκθεση για τις συνέπειες – οι οποίες όπως υποστηρίζει συνεργάτης του «επιβεβαίωσε τους φόβους του».

«Σχέδιο Β με ότι αυτό σημαίνει, η κυβέρνηση δεν είχε ποτέ» αναφέρει υπουργός. Είναι άλλο πράγμα να υπάρχουν κάποιες εκθέσεις ή προτάσεις, και άλλο να υπάρχει κυβερνητική προετοιμασία».

Το ίδιο επιβεβαιώνουν και στελέχη της Αριστερής Πλατφόρμας, η οποία ήταν και είναι υπέρ της εξόδου και διαθέτουν και συγκεκριμένη πρόταση –μάλλον την πιο επεξεργασμένη από όλες- που έχει μελετήσει και γράψει ο Κώστας Λαπαβίτσας (και η οποία όμως δεν έχει σχέση με διάφορα σενάρια που κυκλοφόρησαν).

Η μελέτη Λαπαβίτσα έγινε με δική του πρωτοβουλία και του πήρε περίπου δέκα μήνες για να την προετοιμάσει. Συνεργάστηκε με πολλούς οικονομολόγους, Έλληνες και ξένους, ανάμεσα τους και ο οικονομολόγος Χάινερ Φλάισμπεκ, με τον οποίο είχαν ετοιμάσει την πρόταση τους για την Κύπρο. Παρόλα αυτά, ο Κώστας Λαπαβίτσας, χαρακτήριζε την πρότασή του ως έναν πλοηγό. Για να γίνει κυβερνητικό σχέδιο, όπως ο ίδιος προφανώς θα ήθελε , χρειαζόταν το πράσινο φως από τον Τσίπρα για την υλοποίηση του, που όμως δεν δόθηκε ποτέ. Ο πρωθυπουργός γνώριζε ότι υπήρχε αυτή η μελέτη, αλλά δεν δέχθηκε ποτέ να τη συζητήσει.

Το (προ)σχέδιο αυτό ήταν έτοιμο εδώ και σχεδόν ένα μήνα και κάτι πριν από το δημοψήφισμα, όταν ήταν προφανές ότι οι δανειστές δεν θα υποχωρούσαν.

Ο Κώστας Λαπαβίτσας ζητούσε να συζητηθεί δημόσια η εναλλακτική της εξόδου και να γίνει και μία δημόσια αντιπαράθεση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων, τόσο της εξόδου όσο και της παραμονής. Δεν εισακούστηκε.

Ο Παναγιώτης Λαφαζάνης και η Αριστερή Πλατφόρμα είχαν πάρει την απόφαση να την παρουσιάσουν δημόσια και σε ειδική εκδήλωση αλλά αυτό καθυστερούσε από μέρα σε μέρα μέχρι που φτάσαμε στο δημοψήφισμα και δεν έγινε ποτέ.

Στην τελευταία συγκέντρωση των στελεχών της Πλατφόρμας, που έγινε σε ξενοδοχείο της Αθήνας, ο Λαπαβίτσας μίλησε περιληπτικά για την πρότασή του, και όταν ο Λαφαζάνης αναφέρθηκε στην ιδέα του Νομισματοκοπείου (που διέρρευσε σε διάφορες εκδοχές, όχι πάντα με ακρίβεια) ο ίδιος δεν έδειξε να την επιδοκιμάζει.

Ο πρωθυπουργός πάντως, ουδέποτε τους φώναξε για να συζητήσουν την εναλλακτική που προτείνουν σταθερά από την αρχή της κρίσης . «Αν ο πρωθυπουργός ενδιαφερόταν πραγματικά για ένα εναλλακτικό σχέδιο εξόδου από την Ευρωζώνη, για ποιο λόγο δεν θα καλούσε τον Λαπαβίτσα;» αναρωτιέται κυβερνητικό στέλεχος.

Ο Βαρουφάκης μιλούσε εδώ και καιρό για εναλλακτικό σχέδιο, αλλά τα έλεγε ιδιωτικά και όχι δημόσια. Μετά την 20η Φλεβάρη είχε πει μέσα στο Υπουργικό Συμβούλιο, ότι καλού κακού θα έπρεπε να υπάρχει κι ένα σχέδιο Β γιατί μπορεί να χρειαστεί. Σχεδόν κανείς όμως δεν το πήρε στα σοβαρά. Το ίδιο και όταν έλεγε ότι είχε φτιάξει το δικό του σχέδιο Β. Κυβερνητικές πηγές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μία «πρόχειρη ολιγοσέλιδη πρόταση, μη τεκμηριωμένη και ατελής». Την ίδια περίπου εκτίμηση φαίνεται να κάνει και η Αριστερή Πλατφόρμα για τα σχέδια Βαρουφάκη.

Ο Βαρουφάκης με τον Λαπαβίτσα γνωρίζονται πολλά χρόνια, πολύ πριν φτάσουν να συνεργάζονται και οι δύο με τον ΣΥΡΙΖΑ. Πάντα διαφωνούσαν και ο Βαρουφάκης μάλιστα πριν από λίγο καιρό κατηγόρησε τον Λαπαβίτσα ότι έκανε καριέρα με τη θεωρία του για τη δραχμή. Και μέσα στη Βουλή, στις ενημερώσεις της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, πάντα διασταύρωναν τα ξίφη τους.

Κρυφή κυβερνητική ατζέντα και σχέδιο για έξοδο από το ευρώ ή επιστροφή σε εθνικό νόμισμα λοιπόν, ουδέποτε υπήρξε και ουδέποτε η κυβέρνηση έδωσε εντολή για κάτι τέτοιο. Το άλτερ έγκο του πρωθυπουργού, ο Ν.Παππάς, είχε πολλές φορές επιτεθεί πολιτικά σε όσους το υποστήριζαν. Την ανυπαρξία τέτοιου σχεδίου παραδέχθηκε εμμέσως σε πρόσφατη δήλωση του και ο κύριος εκφραστής της πρότασης εξόδου, ο Κ.Λαπαβίτσας αναφέροντας ότι: «Η προετοιμασία του εναλλακτικού σχεδίου πρέπει να αρχίσει αμέσως, καθώς η βάση υπάρχει και είναι επεξεργασμένη. Απομένει η πολιτική βούληση, έστω και τώρα».

Το αν έπρεπε τελικά να διαθέτει ή όχι μία τέτοια προετοιμασία η χώρα είναι ένα άλλο ζήτημα.