Τι θα φέρει ενδεχόμενη αλλαγή νομίσματος στην οικονομία και στα νοικοκυριά της χώρας
Του Λεωνιδα Στεργιου, Καθημερινή, 18/5/2012
Οι τελευταίες πολιτικές εξελίξεις αναζωπύρωσαν τις συζητήσεις για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Η «Κ» συγκέντρωσε τις επιστημονικές προσεγγίσεις, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τις τελευταίες εκθέσεις οίκων, του ΔΝΤ, του Ifo και άλλων οργανισμών, προσπαθώντας να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα, σχετικά με τις επιπτώσεις της εξόδου στην ελληνική οικονομία και τα ελληνικά νοικοκυριά, με τη βοήθεια εξειδικευμένων τραπεζικών στελεχών.
– Αν αποφασιστεί η έξοδος από το ευρώ, πώς θα ανακοινωθεί;
– Τα σενάρια πριν από δύο χρόνια περιέγραφαν μια ξαφνική ανακοίνωση μία Κυριακή βράδυ, με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας να εξηγεί την ανάγκη για επιστροφή στη δραχμή από... Δευτέρα. Τα σενάρια σήμερα είναι πιο «ώριμα». Σύμφωνα με αυτά, η έξοδος από το ευρώ δεν θα γίνει σε μία νύχτα. Η Ελλάδα θα διολισθαίνει προς την έξοδο, ακροβατώντας μεταξύ χρεοκοπίας και προσπάθειας επιβίωσης μέσα από τις δόσεις του μηχανισμού στήριξης. Η κατάσταση αυτή θα κουράζει ολοένα και περισσότερο την Ελλάδα, την Ευρωζώνη και τις αγορές. Οσο θα επέρχεται η κόπωση τόσο πιο πολύ θα ωριμάζει στον κόσμο η σκέψη της δραχμής. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας για να μας κάνουν την έξοδο πιο εύκολη θα μας προτείνουν το εξής: Ζητήστε μόνοι σας να φύγετε και εμείς θα σας ξεπροβοδίσουμε με μία μεγάλη αγκαλιά. Θα σας διαγράψουμε μεγάλο μέρος του εναπομείναντος χρέους και θα σας προσφέρουμε κι ένα πακέτο κάποιων δισ. ευρώ για να περάσετε το πρώτο διάστημα στη μοναχική πλέον ζωή εκτός Ευρωζώνης.
Η Ελλάδα τότε μπορεί να δεχθεί, αφού πρώτα οι πολιτικοί θα έχουν προετοιμάσει την κοινή γνώμη, η οποία θα επιζητεί την έξοδο από το ευρώ.
– Τεχνικά, πώς θα γίνει η επιστροφή στη δραχμή;
– Αρχικά θα οριστεί μία ημερομηνία, προκειμένου να προετοιμαστούν όλα τα συστήματα σε τεχνικό, οικονομικό και ψυχολογικό επίπεδο. Το διάστημα αυτό μπορεί να είναι εβδομάδες ή μήνες. Στη συνέχεια ορίζεται μία ενδεικτική ισοτιμία μετατροπής μεταξύ ευρώ και δραχμής. Αρχικά η ισοτιμία αυτή είναι 1 προς 1. Μετά γίνεται διαπραγμάτευση του εξωτερικού χρέους με τους πιστωτές. Ανάλογα με το «κούρεμα» που θα δεχθεί, θα διαμορφωθεί η ισοτιμία πριν από τη διαπραγμάτευση της δραχμής στις αγορές. Ενδεικτικά έχει ειπωθεί ότι αυτή μπορεί να είναι 1 ευρώ προς 1,20 δραχμές. Με βάση την ισοτιμία αυτή θα υπολογιστεί το χρέος της Ελλάδας προς το εξωτερικό, το οποίο θα παραμείνει σε ευρώ, αλλά θα πληρώνεται με δραχμές. Με την ίδια ισοτιμία μετατρέπονται και οι καταθέσεις των Ελλήνων σε ελληνικές τράπεζες.
Σχεδόν ταυτόχρονα θα γίνει επαναδιαπραγμάτευση του εσωτερικού χρέους (κρατικού και ιδιωτικού), το οποίο θα μετατραπεί σε δραχμές.
Στο μεταξύ, έχει υπολογιστεί η ποσότητα χρήματος που πρέπει να τυπωθεί και ο τρόπος προσαρμογής των τραπεζικών συστημάτων και των λογιστηρίων όλων των επιχειρήσεων.
Για να αποφευχθεί η εκροή καταθέσεων και επενδύσεων στο διάστημα μεταξύ ανακοίνωσης για έξοδο μέχρι την κυκλοφορία της δραχμής, θα ληφθούν προληπτικά μέτρα όπως:
α) Πλαφόν ή πάγωμα αναλήψεων από τις τράπεζες.
β) Αυτόματη δραχμοποίηση των καταθέσεων με βάση την αρχική ισοτιμία – ακόμα και αν δεν κυκλοφορεί η δραχμή. Ισως μετατραπούν σε δραχμές και οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα που διατηρούν Ελληνες καταθέτες σε εγχώριες τράπεζες. Η ανάληψη θα γίνεται ύστερα από μετατροπή των δραχμών σε ευρώ.
γ) Συναλλαγματικοί περιορισμοί.
Το τελικό στάδιο προβλέπει την κυκλοφορία της δραχμής, που αναμένεται να υποτιμηθεί σημαντικά (80%).
– Ολα αυτά θα γίνουν ταυτόχρονα;
– Οι διαδικασίες «αποκόλλησης» θα ξεκινήσουν ταυτόχρονα, αλλά το κάθε σύστημα της Ευρωζώνης θα αποχαιρετά την Ελλάδα σταδιακά. Το τελευταίο που θα μας εγκαταλείψει θα είναι η ΕΚΤ και όλοι οι μηχανισμοί του ευρωσυστήματος, που μέχρι την τελευταία στιγμή θα υποστηρίζουν τη διαδικασία εξόδου με ρευστότητα προκειμένου να γίνει ομαλά.
– Η «διευκόλυνση» έχει κρυφή πλευρά;
– Ναι. Η ζωή μετά θα είναι πιο επίπονη, ώστε η Ευρωζώνη να αποφύγει το ενδεχόμενο κάποιοι άλλοι αδύναμοι κρίκοι να ακολουθήσουν τον δρόμο της Ελλάδας και έτσι να αρχίσει το «ξήλωμα» του ευρώ. Οι μεγάλες δυσκολίες στις τράπεζες και σε όλη την αγορά θα ξεκινήσουν μόλις αποχαιρετήσουν την Ελλάδα η ΕΚΤ και το ευρωσύστημα: ξαφνική έλλειψη ρευστότητας, αδυναμία εξαγωγών και εισαγωγών ακόμα και των πιο βασικών ειδών, προβλήματα στην αγορά ενέργειας κ.λπ. Τα προβλήματα δεν θα είναι μόνιμα, αλλά κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδος θα αναγκαστούν να πάρουν ενδεχομένως και σκληρές αποφάσεις, λαμβάνοντας υπόψη και την πιθανότητα έντονων κοινωνικών ταραχών.
Οι επιπτώσεις της υποτίμησης
– Πόση αναμένεται να είναι η υποτίμηση της νέας δραχμής;
– Η γνωστή καθηγήτρια Κάρμεν Ρέινχαρτ από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ έχει διαπιστώσει ότι ιστορικά απαιτείται μια υποτίμηση 20%-25% για να πάρει μια οικονομία «μπροστά». Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Μάρτιν Φέλντσταϊν θεωρεί για την Ελλάδα απαραίτητη μια υποτίμηση 30%, η ING 50%, η Citigroup 30%-50%, η UBS 60% και ο Νουριέλ Ρουμπινί 30%. Η κ. Ρέινχαρτ έχει διαπιστώσει ότι ιστορικά η «αποκατάσταση» μιας οικονομίας απαιτεί μια υποτίμηση κατά 20%-25%. Τόση ήταν, για παράδειγμα, και η υποτίμηση που έκανε ο Μπενίτο Μουσολίνι στην Ιταλία το 1928. Το Ifo θεωρεί ότι θα πρέπει να υποτιμηθεί κατά 30%-40%, ενώ οι περισσότερες τεχνικές αναλύσεις έχουν γίνει με ποσοστά υποτίμησης 50% και 80%.
– Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις;
α) Υφεση 20% έως 30% τον πρώτο χρόνο και πληθωρισμός που μπορεί να φτάσει το 50% με 60%.
β) Μέτρα λιτότητας ύψους 25 δισ. ευρώ το πρώτο έτος (τριπλάσια σχεδόν από αυτά που ελήφθησαν το 2011).
γ) Εκτίναξη ανεργίας στο 25%-27%.
δ) Κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, εκτός εάν υπάρξει πρόβλεψη για στήριξη από τους Ευρωπαίους (πιθανότερο σενάριο).
ε) Χρεοκοπία των περισσότερων επιχειρήσεων, λόγω μείωσης πωλήσεων, απαξίωσης επενδύσεων, αποκλεισμού από τις αγορές και αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων.
στ) Παροδικές διακοπές στις εισαγωγές βασικών ειδών, φαρμάκων και καυσίμων – προβλήματα στα δίκτυα ενέργειας.
ζ) Μεγάλη μείωση δαπανών για υγεία, παιδεία και κοινωνικά επιδόματα κ. λπ.
η) Το δημόσιο χρέος θα φτάσει στο 200% του ΑΕΠ.
Το εισόδημα και η αγοραστική δύναμη
– Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της εξόδου από το ευρώ στο εισόδημα των Ελλήνων;
– Υπολογίστηκε ότι μια υποτίμηση κατά 50% σημαίνει ότι ο σημερινός μισθός των 1.200 ευρώ θα έχει ισοδύναμη αγοραστική δύναμη (σε δραχμές) όση είναι αυτή των 923 ευρώ όταν γίνει η πρώτη μετατροπή. Πριν δηλαδή από την κυκλοφορία της δραχμής. Μετά, ο μισθός των 1.200 ευρώ θα έχει αξία 461 ευρώ όταν θα αγοράζουμε προϊόντα και υπηρεσίες σε ευρώ (π. χ. ταξίδια) και αξία 769 ευρώ όταν κάνουμε συναλλαγές στο εσωτερικό. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης στην τελευταία περίπτωση οφείλεται στον πληθωρισμό και στα μέτρα λιτότητας που θα ακολουθήσουν.
– Ποιες είναι οι δυσκολίες της εξόδου από την Ευρωζώνη;
– Οι βασικότερες είναι:
Πρώτον, υπάρχει ο φόβος οι αγορές να στοιχηματίσουν στην επόμενη έξοδο. Δεύτερον, μια σειρά από τεχνικά ζητήματα (ισοτιμίες, τιμές εμπορευμάτων, πληθωρισμός στον πυρήνα της Ευρωζώνης κ. λπ.) δεν έχουν ακόμα κοστολογηθεί.
