Toυ Μιχαλη Νικολετου, Καθημερινή, 27/5/2012
Το τελευταίο καιρό ακούμε συνέχεια για τη δραχμή, θα ήταν καλό λοιπόν να δούμε αναλυτικά τι σημαίνει αυτό. Οι πολιτικοί το μόνο που κάνουν είναι να κινδυνολογούν (που στην προκειμένη περίπτωση είναι και το σωστό να κάνουν), ενώ θα έπρεπε να εξηγήσουν αναλυτικά τι σημαίνει για την Ελλάδα η έξοδος από το ευρώ. Κινδυνολογώντας, χωρίς να εξηγούν τις πραγματικές επιπτώσεις, το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργούν τη πεποίθηση ότι αυτό γίνεται καθαρά και μόνο για εκλογικούς και όχι για πραγματικούς λόγους. Θα ήθελα λοιπόν να εξηγήσω όσο πιο απλά γίνεται και με όσο λιγότερους οικονομικούς και τεχνοκρατικούς όρους του τι θα συμβεί αν η Ελλάδα αποφασίσει να πάει στη δραχμή έτσι ώστε να είναι απόλυτα κατανοητό.
Καταρχήν πριν ξεκινήσω να δούμε μερικά οικονομικά στοιχεία για την Ελλάδα. Το χρέος της Ελλάδας είναι 245 δισ. ευρώ με επιτόκιο περίπου 2,8%. (Να σημειώσουμε ότι σήμερα η Ιταλία δανείζεται με 5,6% και η Ισπανία με 6,1%). Το πρωτογενές έλλειμμα (δηλαδή τα έσοδα του κράτους – έξοδα του κράτους) της Ελλάδας είναι 4,5 δισ. ευρώ τον χρόνο (σύμφωνα πάντα με τα σημερινά δεδομένα) και το εμπορικό έλλειμμα (δηλαδή εξαγωγές – εισαγωγές) είναι 12,4 δισ. ευρώ (δηλαδή εισάγουμε 12,5 δισ. παραπάνω από αυτά που εξάγουμε).
Τώρα ας υποθέσουμε ότι αύριο πάμε στη δραχμή. Με το που δημιουργηθεί η δραχμή θα αρχίσει να υποτιμάται στην ελεύθερη αγορά. Ενώ η αρχική ισοτιμία θα είναι 1-1 με το ευρώ μετά από λίγα λεπτά θα είναι στο 50% της αξίας του (και αυτό είναι αισιόδοξο απλά το βάζω για να δούμε τις συνέπειες). H ισοτιμία δεν θα είναι σταθερή και οι βίαιες διακυμάνσεις θα αναγκάσουν την Ελλάδα να την κλειδώσει (σε σχέση με κάποιο δυνατό νόμισμα, λογικά το ευρώ αν και αυτό δεν είναι απαραίτητο) στα καινούργια επίπεδα (έστω ότι το κάνει 50% χαμηλότερα). Δυστυχώς όμως αυτό δεν θα έχει μεγάλη διάρκεια καθώς το κράτος προκειμένου να καλύπτει τις ανάγκες του (κυρίως λόγω του ελλείμματος που είναι 4,5 δισ.) θα τυπώνει δραχμές και αναγκαστικά (κάποια στιγμή) θα αφήσει την ισοτιμία ελεύθερη.
Εφόσον το χρέος είναι σε ευρώ, με την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, το χρέος θα διπλασιαστεί σε σχέση με τη καινούργια δραχμή. Αρα η Ελλάδα θα έχει δύο επιλογές ή να συνεχίσει να πληρώνει το χρέος της (πράγμα που φαίνεται αδύνατο) ή να προβεί σε μονομερή διαγραφή του. Αν / Οταν προβεί στη διαγραφή του, η Ελλάδα θα αποκοπεί από όλα τα διεθνή χρεοπιστωτικά μέσα και πλέον δεν θα μπορεί ούτε να δανειστεί ούτε να κάνει εύκολα συναλλαγές με το εξωτερικό, καθώς κανείς δεν θα δέχεται τη δραχμή σαν νόμισμα πληρωμών. Θα ήθελα να σημειώσω εδώ ότι ιστορικά οι μόνες τρεις χώρες που δεν έχουν πληρώσει το χρέος τους στο ΔΝΤ είναι η Σομαλία, το Σουδάν και η Ζιμπάμπουε.
Με το που η Ελλάδα πάει στη δραχμή, οι τράπεζες αυτομάτως θα κρατικοποιηθούν το οποίο θα έχει σαν συνέπεια τη φραγή κεφαλαίων. Δηλαδή, για να μη φύγουν τα χρήματα στο εξωτερικό, στη τσέπη μας, στο σεντούκι, στο σπίτι, οι τράπεζες θα βάλουν φραγή ώστε ο κόσμος να μπορεί να τραβήξει μέχρι ένα ορισμένο ποσό την ημέρα. Ο λόγος που θα το κάνουν αυτό οι τράπεζες είναι για να επιβιώσουν, διότι αν όλοι τραβήξουν τα χρήματά τους τότε όλες οι τράπεζες θα πτωχεύσουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στην ερώτηση αν οι καταθέσεις θα γυρίσουν σε δραχμές υπάρχουν δύο επιλογές. Αν οι καταθέσεις γυρίσουν σε δραχμές τότε και τα δάνεια προς τις τράπεζες θα πρέπει να γυρίσουν σε δραχμές και αντιστρόφως αν οι καταθέσεις μείνουν σε ευρώ τότε και τα δάνεια προς τις τράπεζες θα μείνουν σε ευρώ. Δυστυχώς το να μείνουν οι καταθέσεις σε ευρώ και τα δάνεια σε δραχμές δεν είναι εφικτό.
Στη συνέχεια η Ελλάδα προκειμένου να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα που είναι 4,5 δισ. (σημερινά ευρώ) θα πρέπει να τυπώσει δραχμές, με συνέπεια την περαιτέρω μείωση της αξίας της δραχμής και τη δημιουργία υψηλού πληθωρισμού. Αυτό εκτός από το να μειώνει την αγοραστική δύναμη της δραχμής (λόγω πληθωρισμού) θα έχει και σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν τα επιτόκια σε επίπεδα του 20% όπως είχαμε τη δεκαετία του 80, με τη μόνη διαφορά ότι θα πάρει πάρα πολύ χρόνο για να μάθει η αγορά να λειτουργεί σε αυτά τα επίπεδα.
Οσον αφορά το εμπορικό έλλειμμα, η Ελλάδα θα σταματήσει να εισάγει, καθώς η υποτίμηση της δραχμής θα κάνει τα εισαγόμενα προϊόντα πάρα πολύ ακριβά. Αυτό θα δημιουργήσει ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα στα τρόφιμα που λογικά θα καλυφτεί από την τοπική παραγωγή. Η μεγαλύτερη ανησυχία όμως θα στραφεί προς την έλλειψη πετρελαίου και φαρμάκων που ούτε μπορούμε να παράγουμε αλλά ούτε και θα έχουμε τη δυνατότητα να εισάγουμε.
Αυτές είναι οι πρώτες και γρήγορες συνέπειες του να πάει η Ελλάδα στη δραχμή. Στη συνέχεια θα χαθούν περαιτέρω θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και είναι αρκετά πιθανό να υπάρξει κοινωνική εξέγερση, καθώς ο κόσμος για καθαρά λόγους επιβίωσης θα αναγκαστεί να προβεί στη βία.
Στον αντίποδα αυτών των γεγονότων υπάρχουν κάποιοι που θα υποστηρίξουν ότι η Ελλάδα θα γίνει πιο ανταγωνιστική και ότι τα θετικά της δραχμής θα βοηθήσουν την Ελλάδα να βγει από την κρίση πιο γρήγορα. Η αλήθεια είναι ότι λόγω της δραχμής η Ελλάδα θα γίνει πιο ανταγωνιστική αλλά ποιο θα είναι το σημείο εκκίνησης; Ο βασικός μισθός των 580 ευρώ θα φαίνεται σαν οπτασία, γιατί πλέον ο Ελληνας θα παίρνει το ισόποσο σε δραχμές το οποίο θα έχει μειωθεί κατά 50% (δηλαδή 580 δραχμές που θα ισοδυναμούν πλέον με 290 ευρώ) λόγω της υποτίμησης (αν προσθέσουμε και τον πληθωρισμό η αγοραστική δύναμη μειώνεται περαιτέρω). Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα πιέζεται να κάνει μια εσωτερική υποτίμηση η οποία είναι βάρβαρη για τον ελληνικό λαό αλλά δυστυχώς η εναλλακτική της δραχμής θα είναι πολύ πιο βάρβαρη και με αβέβαια αποτελέσματα. Τα διαρθρωτικά λοιπόν μέτρα τα οποία καλείται σήμερα να κάνει η χώρα θα είναι πάλι τα ίδια αλλά κάτω από πολύ πιο δυσμενείς συνθήκες και χωρίς καμιά πολυτέλεια χρόνου υλοποίησης.
Ενα άλλο επιχείρημα είναι ότι η Ελλάδα θα μπορεί να εξάγει, αλλά τι έχουμε να εξάγουμε; Η βιομηχανία μας είναι πολύ μικρή για να μπορεί να στηρίξει την Ελλάδα (μέχρι να τη δημιουργήσουμε θα πάρει τουλάχιστον 2 χρόνια). Οσοι πιστεύουν ότι ο τουρισμός θα βοηθήσει, απλά θα τους παρέπεμπα να δουν τι έγινε στην Αίγυπτο πέρσι που ο τουρισμός έπεσε 40% λόγω των πολιτικών αναταράξεων. Ο λόγος που ο τουρισμός είναι φέτος σε χειρότερα επίπεδα από πέρσι δεν είναι λόγω τιμών, είναι λόγω του ότι ο κόσμος φοβάται να έρθει στην Ελλάδα με αυτά που συμβαίνουν και βλέπει στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Αν πάμε λοιπόν στη δραχμή, οι κοινωνικές αναταράξεις θα αυξηθούν και τα έσοδα από τον τουρισμό θα μειωθούν περαιτέρω. Ο μόνος τομέας που θα επωφεληθεί σε περίπτωση που η Ελλάδα πάει στη δραχμή είναι ο αγροτικός που δεν είναι αρκετά μεγάλος για να στηρίξει την ελληνική οικονομία.
Τέλος, όσον αφορά το κομμάτι των επενδύσεων, είναι προφανές ότι το κράτος δεν θα έχει χρήματα να χρηματοδοτήσει νέες επενδύσεις και άρα οι επενδύσεις θα πρέπει να έρθουν από το εξωτερικό. Για να γίνει μια ξένη επένδυση προϋποθέτει 5 πράγματα:
α) Ανταγωνιστικό κόστος εργασίας (δηλαδή πόσο κοστίζεις σε σχέση με το τι παράγεις).
β) Σταθερή, χαμηλή και ξεκάθαρη φορολογία (π.χ. η Βουλγαρία έχει φόρο 10%).
γ) Μια οργανωμένη δομή της οικονομίας με ξεκάθαρες διαδικασίες λειτουργίας.
δ) Σταθερή πολιτική κατάσταση και σταθερό θεσμικό πλαίσιο ώστε ο επενδυτής να μπορεί να προγραμματίσει την επένδυσή του τα επόμενα 10 χρόνια.
ε) Ενα νόμισμα το οποίο να μην έχει τεράστιες διακυμάνσεις ώστε και πάλι να μπορεί να προγραμματίσει ο ξένος επενδυτής την επένδυσή του.
Είναι προφανές λοιπόν, ότι με τη δραχμή μόνο η πρώτη προϋπόθεση θα καλύπτεται, οι υπόλοιπες τέσσερις θα πάρουν πολύ χρόνο και δεν εξαρτώνται από το αν θα είμαστε στη δραχμή ή όχι. Με την άρνησή μας βεβαία να αλλάξουμε τις άλλες τέσσερις προϋποθέσεις, θα αναγκαστούμε μόνοι μας να προβούμε στην έξοδο από το ευρώ, καθώς η δραχμή θα διαφαίνεται σαν η μόνη λύση σωτηρίας η οποία από μόνη της θα φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Το μνημόνιο έχει προφανώς πολλά λάθη γιατί δεν εστιάζει καθόλου την προσοχή του στην ανάπτυξη και η περίοδος προσαρμογής του είναι πάρα πολύ σύντομη, με αποτέλεσμα να δημιουργεί πάρα πολλές ανισορροπίες τις οποίες η κοινωνία δεν μπορεί να απορροφήσει. Το επιτόκιο του χρέους είναι το χαμηλότερο δυνατό και η αποπληρωμή του (του μεγαλύτερου μέρους) ξεκινάει μετά το 2020 οπότε το να μπούμε στο δίλημμα ότι με τη δραχμή θα λύσουμε τα προβλήματα της χώρας και θα αποφύγουμε τις μεταρρυθμίσεις νομίζω είναι τεράστιο σφάλμα το οποίο εγκυμονεί κινδύνους που σήμερα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Με τη δραχμή το μόνο που θα κάνουμε είναι να ανοίξουμε το κουτί της Πανδώρας το οποίο σύμφωνα με τον μύθο, το μόνο που έμεινε μέσα όταν το έκλεισε τρομαγμένη η Πανδώρα ήταν η Ελπίδα. Οπότε στο ερώτημα αν αξίζει να αποφύγουμε τη δραχμή πάση θυσία, νομίζω η απάντηση είναι εύκολη.
