του Γιώργου Λακόπουλου, ΒΗΜΑ, 18/7/1999
Αν αισθάνεστε ότι έχετε χάσει συνέχειες από
το μυθιστόρημα του ΠαΣοΚ, μην ανησυχείτε. Μπορείτε να αρχίσετε την ανάγνωσή του
και από σήμερα. Αλλωστε, η επιστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου στην Ελλάδα μετά την
πτώση της δικτατορίας, η υποδοχή του, η απόφαση για την ίδρυση του Κινήματος, η
θυελλώδης και πολυκύμαντη σχέση του με την κυρία Βάσω Παπανδρέου και οι
συγκρούσεις μαζί της που κράτησαν ως το τέλος της ζωής του παρέχουν πλούσιο
υλικό, που ξεπερνά τη φαντασία ακόμη και του πλέον ευφάνταστου
μυθιστοριογράφου.
Η εκρηκτική
προσωπικότητα του ιστορικού ηγέτη του ΠαΣοΚ σκιαγραφείται από τις μαρτυρίες
εκείνων που τον έζησαν από κοντά, τις ίντριγκες, τα πάθη και τα μίση που έδιναν
και έπαιρναν κάτω από την ήρεμη επιφάνεια των κομματικών ισορροπιών. Η διάλυση
του ΠΑΚ και η ίδρυση του ΠαΣοΚ, οι συγκρούσεις του με τους κεντρώους, τα πρώτα
βήματα του νεογέννητου κόμματος που έμελλε να αλλάξει τον πολιτικό χάρτη της
Ελλάδας.
Οι συνωμοσίες
στους διαδρόμους του Χέρφιλντ, η ρήξη με τον Αλευρά και οι πρώτες διαγραφές
ξεδιπλώνονται σε ένα περιπετειώδες, γεμάτο εκπλήξεις ανάγνωσμα. Το μυθιστόρημα
του ΠαΣοΚ Πολιτική και ίντριγκες, έρωτες και μίση στις αυλές της εξουσίας.
Η μεγάλη στιγμή του Μ.
Κουτσόγιωργα ήταν ασφαλώς η 9η Μαρτίου 1985. Ο Α. Παπανδρέου
προσανατολίζεται να υποδείξει εκ νέου ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Κ. Καραμανλή,
διαμηνύοντας στις εστίες αντίδρασης που ήδη είχαν δημιουργηθεί στο ΠαΣοΚ ότι
«θα διαγραφεί» όποιος εναντιωθεί σε αυτή την επιλογή. Ο Μ. Κουτσόγιωργας
δεν ανησυχεί. Στο τέλος Φεβρουαρίου η νεολαία ΠαΣοΚ οργανώνει στη Νομική Σχολή
πολιτική εκδήλωση στην οποία προσέρχεται και υπερασπίζεται την υποψηφιότητα του
Καραμανλή. Ηδη όμως έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια να πείσει τον Παπανδρέου να
αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις.
Μια τέτοια λύση θα ήταν ο Π.
Κανελλόπουλος αλλά αποφεύγει να τον βολιδοσκοπήσει ο ίδιος για να μη...
δεσμευθεί, όπως συνέβη με τον Α. Τσοχατζόπουλο, στον οποίο ο Α.
Παπανδρέου ανέθεσε να διερευνήσει τις προθέσεις του και πήγε στο σπίτι
του παλαιού προέδρου της ΕΡΕ με μια αγκαλιά τριαντάφυλλα για τη σύζυγο του
κυρία Νίτσα.
Την ίδια στιγμή ο Μ. Κουτσόγιωργας
καταθέτει στον Α. Παπανδρέου μια λίστα έξι ανώτατων δικαστικών που θα
μπορούσαν να αντικαταστήσουν τον Κ. Καραμανλή. Καταλήγουν στον
Θ. Κουρουσόπουλο, στον Β. Ρώτη και στον Χρ. Σαρτζετάκη
και τελικά επιλέγεται ο τρίτος. Ηδη η εφημερίδα «Αυριανή» η οποία εθεωρείτο
εκείνη την περίοδο προσωπική εφημερίδα του Μένιου Κουτσόγιωργα έχει
προετοιμάσει το έδαφος. Ο ίδιος ο εκδότης της Γ. Κουρής
επισκέπτεται στο Καστρί τον Α. Παπανδρέου κομίζοντας εκατοντάδες
επιστολές αναγνωστών του που τεκμαίρουν ότι το ΠαΣοΚ θα χάσει τις εκλογές αν ο Α.
Παπανδρέου επιμείνει στο επιχείρημα: «Βλέπετε κανέναν καλύτερο από
τον Καραμανλή;».
Τελικώς ενθουσιάστηκε με τον
συμβολισμό του ανακριτή της υπόθεσης Λαμπράκη αλλά όχι και με τον ίδιο τον
ανακριτή. Όταν μετά την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του τον κάλεσε στο Καστρί
να γευματίσουν παρόντος του Μένιου Κουτσόγιωργα περιορίστηκε σε
τυπικότητες.
Την ώρα όπου ξεπροβόδιζε
ανακουφισμένος τον καλεσμένο του ένας φωτορεπόρτερ προφανώς ειδοποιημένος από
τον Μ. Κουτσόγιωργα έκανε την εμφάνισή του και οι δύο άνδρες
στάθηκαν δίπλα για μια «ιστορική» φωτογράφηση. Ξαφνικά ο Α. Παπανδρέου αφήνει
σύξυλο τον μέλλοντα Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας και σπεύδει στην άλλη
άκρη του κήπου όπου έκανε την εμφάνισή του ο Λέων ο αγαπημένος σκύλος του.
Εκείνη την ημέρα ο Χρ. Σαρτζετάκης δεν πρέπει να αισθάνθηκε ότι
ήταν η ευτυχέστερη της ζωή του, όπως θα έπρεπε. Και δεν ήταν με όσα
ακολούθησαν.
Ο Μένιος Κουτσόγιωργας
από τότε έγινε το ίνδαλμα των οπαδών του ΠαΣοΚ. Κυκλοφορούσε στον δρόμο και του
φώναζαν: «Πες τα Μένιο!». Και ο Μένιος «τα έλεγε». Ανέβαινε στο βήμα της
Βουλής και κατακεραύνωνε τους αντιπάλους του με ένα πρωτοφανές επιχείρημα σε
δική του σύνταξη: «Δεν δικαιούσθε για να ομιλείτε».
Τα σενάρια διαδοχής
Όταν στις αρχές του 1986
αρχίζουν τα σενάρια για τον διάδοχο του Α. Παπανδρέου αν
αποφάσιζε να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας ο Μ. Κουτσόγιωργας
είναι ο επικρατέστερος να γίνει ο «Ράλλης του ΠαΣοΚ».
Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα:
δεν έχει ούτε την πείρα ούτε το κλέος του κομματικού στελέχους. Γι' αυτό και θα
επιχειρήσει να το αποκτήσει. Στον ανασχηματισμό που ακολουθεί μετά τις
δημοτικές εκλογές του 1986 μένει εκτός κυβέρνησης αλλά εκλέγεται μέλος του ΕΓ
του ΠαΣοΚ. Ήταν μια επιλογή που δεν τον διευκόλυνε σε τίποτε τελικά. Και τον
Σεπτέμβριο του 1987, στον 13ο ανασχηματισμό, επιστρέφει στην κυβέρνηση
πανίσχυρος: ορίζεται αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Δικαιοσύνης. Ολοι
πλέον τον εκλαμβάνουν ως άτυπο πρωθυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ. Και στην
«αντικαγκελαρία» όπως συνήθιζαν τότε να αποκαλούν πολλοί το ανακαινισμένο
γραφείο του στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας συνωστίζονται υπουργοί και κομματικά
στελέχη.
Ο Τύπος έχει ήδη συγκεντρώσει
τα πυρά στο πρόσωπό του αλλά αυτό δεν δείχνει να τον ενοχλεί. Αντιθέτως
ανεβάζει τις μετοχές του στο χρηματιστήριο της διαδοχής. Κατά τον ίδιο τρόπο η
κλιμάκωση του σκανδάλου Κοσκωτά το 1988, σε συνδυασμό με μια πασιφανή αποχή του
Α. Παπανδρέου από τους περισσότερους τομείς της κυβερνητικής
δραστηριότητας λόγω της Δήμητρας Λιάνη, είναι μια εξέλιξη που τον
εξυπηρετεί. Καθώς πιστεύει βάσει των εξετάσεων του Βισμπάντεν ότι ο Α. Παπανδρέου
δεν έχει πολύ χρόνο μπροστά του αρνείται να επέμβει όταν τον προτρέπουν να του
ζητήσει να «κόψει με την αεροσυνοδό».
— Αφήστε τον να ζήσει όπως
θέλει…
«Θα την πάρω την εκπομπή»
Κανείς δεν γνωρίζει ποιες
ήταν ακριβώς οι σχέσεις του Μ. Κουτσόγιωργα με την
αεροσυνοδό. Η αντίληψη του οικογενειάρχη που τον διέκρινε μάλλον δεν του
επέτρεπε να έχει μαζί της οικειότητες στην πρώτη περίοδο ούτε ο Α. Παπανδρέου
τον ενέπλεκε σε αυτές τις υποθέσεις. Ήταν άλλωστε και φίλος της Μαργαρίτας
Παπανδρέου και ούτε μπορούσε να φανταστεί τι θα επακολουθούσε.
Κανείς δεν μπορούσε. Ούτε και
ο γενικός διευθυντής της ΕΡΤ Θόδωρος Χαλάτσης την άνοιξη του 1986 όταν
δέχθηκε στο γραφείο του την ξανθιά κοπέλα που ζητούσε να εντάξει στο πρόγραμμα
του καναλιού την εκπομπή της. Στο γραφείο του ένα σημείωμα από τις οικονομικές
υπηρεσίες κατέληγε ότι η εκπομπή δεν ήταν βιώσιμη. Όταν της το ανακοίνωσε
σηκώθηκε όρθια ψηλή και πληθωρική και τον σταμάτησε:
— Αγοράκι μου εγώ την
εκπομπή θα την πάρω.
Κάπως έτσι μπήκε στη ζωή της
ΕΡΤ η Δήμητρα Λιάνη. Και από τη ζωή της ΕΡΤ μπήκε και στη ζωή του Ανδρέα
Παπανδρέου που την έβαλε με τη σειρά του και στη ζωή της χώρας. Τη γνώρισε
στις αρχές του 1982 όταν ο καθηγητής Γιώργος Λιάνης ζήτησε να την πάρουν
στο πλήρωμα του αεροσκάφους του. Οταν την είδε της είπε:
— Δεν ήξερα ότι ο
Γιώργος είχε τέτοια ξαδέρφη.
Ένα απλό κομπλιμέντο που δεν
την εμπόδισε φυσικά να παντρευτεί λίγο αργότερα τον Αλ. Καπόπουλο
με τον οποίο άλλωστε ξεκίνησαν τις εκπομπές στην ΕΡΤ.
Οι πτήσεις με τον πρωθυπουργό
συνεχίζονται και το 1985 αμέσως μετά την εκλογή του Χρ. Σαρτζετάκη, όταν ο
Α. Παπανδρέου ταξιδεύει στις Βρυξέλλες, τη βλέπει στο Χίλτον
ανάμεσα στο πλήρωμα του αεροπλάνου και της ζητά να χορέψει μαζί του το «Ι
just call to say Ι love you».
Δεν το αφήνει ανεκμετάλλευτο.
Στο επόμενο ταξίδι δίνει ένα σημείωμα για την εκπομπή στη Μαργαρίτα η οποία ήδη
είχε κάτι υπόψη της από ένα ίδιο σημείωμα που της είχε στείλει η Σου Λαΐου.
Απάντηση δεν παίρνει, και στο άλλο ταξίδι απευθύνεται κατευθείαν στον Α.
Παπανδρέου.
— Πρόεδρε θέλω μια
συνέντευξη από εσάς και τη σύζυγό σας.
Πήρε μόνο από τον ίδιο. Πήγε
στο Καστρί στις 18 Δεκεμβρίου του 1985 στις 11 το πρωί με τον σύζυγό της και
την έγραψαν. Όταν ο Θ. Χαλάτσης έκοψε την εκπομπή, δεν το έβαλε
κάτω. Ακολουθεί τον Α. Παπανδρέου στο Πεκίνο και στην Ινδία, όπου
χορεύει ξανά μαζί του μπροστά στη Μαργαρίτα. Και στις 29 Απριλίου 1986 της
τηλεφωνεί:
— Δεν έρχεσαι να
μιλήσουμε για το ταξίδι στο Μεξικό;
Πήγε και από τότε δεν έφυγε
ποτέ. Ο Θόδωρος Χαλάτσης είχε ηττηθεί κατά κράτος. Η ίδια η Δήμητρα
Λιάνη περιγράφει με τον τρόπο της το δικό της «ρομάντζο» με τον Α.
Παπανδρέου στο βιβλίο της Δέκα χρόνια και 54 ημέρες.
Αυτά τα 10 χρόνια περιλαμβάνουν
μια αλληλουχία παράνομων συναντήσεων στο Καστρί, στον Αστέρα, στο Νταβός, στο
Μεξικό, στη Χάγη, στο Λονδίνο, στην Κίνα, σε βίλες φίλων, κρουαζιέρες και
ριψοκίνδυνες εξόδους, που στη συνέχεια συμπλέκονται με την πολιτική και τη
φημολογία.
«Ανδρέα, είναι καταστροφή»
Από την αρχή ο Α. Παπανδρέου
δείχνει τις προθέσεις του. Ένα βράδυ τηλεφωνεί σε έναν φίλο του υπουργό:
— Ετοιμάσου,
απόψε βγαίνουμε. Θα πάμε στο «Πίκολο Μόντο».
— Με τη
Δήμητρα; μένει άναυδος ο άλλος. Και τι θα πούμε;
— Ότι
είναι μαζί σου.
Ο άλλος αρνήθηκε. Και αυτός
που συνόδευσε τον Α. Παπανδρέου εκείνο το βράδυ της ριψοκίνδυνης
εξόδου ήταν ο Καρ. Παπούλιας.
Κανείς δεν μπορούσε να του
πει κουβέντα. Ο Μ. Κουτσόγιωργας δεν ήθελε και οι άλλοι δεν
τολμούσαν. Με εξαίρεση τον Ι. Αλευρά. Οταν ο πρόεδρος της Βουλής
βεβαιώθηκε ότι η Δήμητρα Λιάνη είχε μονιμοποιηθεί στη ζωή του Α. Παπανδρέου
πήγε και τον βρήκε.
— Ανδρέα, αυτό είναι καταστροφή.
— Γιάννη, δεν θα μου πει κανείς τι θα
κάνω.
— Τότε
εμένα να με ξεχάσεις.
Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος έκαναν
από εκείνη τη στιγμή προσπάθεια να επανασυνδεθούν. Ο Ι. Αλευράς τήρησε
απολύτως αρνητική στάση απέναντι στη Δήμητρα Λιάνη ως το τέλος της ζωής
του. Δεν της απηύθυνε ούτε καν τον λόγο. Ο Α. Παπανδρέου όμως
επέμενε.
— Δεν θα σας δώσω
λογαριασμό, απαντούσε σε όσους έκαναν τον παραμικρό υπαινιγμό.
Η Αγγέλα Κοκκόλα, ο
Μιχ. Ζιάγκας, ο Γ. Κατσιφάρας και άλλοι απομακρύνθηκαν
και τη θέση τους και πήραν νέα πρόσωπα: τη Βούλα Τουρλουμούση, τον Νάκο
και τη Ρούλα Κοτοπούλη, τον Βαγγέλη Λώλη, το μέντιουμ Θωμαδάκη
και τον ιερέα Τιμόθεο Ηλιάκη.
Με τον Γ. Κατσιφάρα
δεν θα ανταλλάξει ούτε καλημέρα επί πολλά χρόνια. Δεν τον άφησαν μάλιστα να
τον δει, ούτε όταν πήγε στο Χέρφιλντ. Ο Κ. Γείτονας προσπάθησε να
δημιουργήσει κάποιες γέφυρες αλλά ήταν αδύνατον. Θα αποκαταστήσουν τις σχέσεις
τους το 1992 ένα βράδυ στον Βόλο σε μια συνεστίαση του ΠαΣοΚ.
— Πρόεδρε
είναι και ο Κατσιφάρας εδώ, θα του πει ο Κ. Λαλιώτης.
— Πες του
να έρθει να τον δω, απάντησε, χωρίς να ρωτήσει τη Δήμητρα.
Ο Γ. Κατσιφάρας
που ήξερε πώς να τον «ρίξει» και δεν του είχε δοθεί ως τότε η ευκαιρία τον
πλησίασε...
— Έχω εκτίσει τα δύο
τρίτα της ποινής μου.
Όταν στις 25 Αυγούστου 1988 ο
Α. Παπανδρέου αναχωρεί για το Σεντ Τόμας του Λονδίνου τον συνοδεύει η νεαρή
αεροσυνοδός. Έρχεται στο Χέρφιλντ. Η ασθένεια του Α. Παπανδρέου καθιστά
τον Μένιο Κουτσόγιωργα ουσιαστικό πρωθυπουργό, γεγονός που υποχρεώνει
ακόμη και στελέχη σαν τον Κ. Λαλιώτη να συμμαχήσουν μαζί
του «για να κρατηθεί το μαγαζί». Αυτή η περίοδος της ισχύος αποδείχθηκε τελικά
και η πιο ευπαθής για τον πανίσχυρο αντιπρόεδρο.
Ο νόμος για τη (μη) άρση του
τραπεζικού απορρήτου που επιτρέπει στον Κοσκωτά να διαφεύγει προσωρινά και οι
λοιποί χειρισμοί του τον φέρνουν στο μάτι του κυκλώνα. Ξαφνικά όλοι στρέφονται
στη διερεύνηση του ρόλου στην υπόθεση, ενώ ο ίδιος δεν κάνει τίποτε για να
απομακρύνει από δίπλα του ανθρώπους σαν τον Ι. Ματζουράνη και τον
καθηγητή Ι. Μεταξά που θεωρούνται «κοσκωτάνθρωποι» και θα
αποκληθούν «γραμματοκομιστές».
Όταν ο Α. Παπανδρέου
επιστρέφει από το Χέρφιλντ, ο Μ. Κουτσόγιωργας διατηρεί
την ισχύ του αλλά αυτό αντί να τον ευνοεί τον εκθέτει: τα πυρά αλλά και οι
υποψίες στρέφονται εναντίον του, παρά την κάλυψη που του προσφέρει ο
πρωθυπουργός. Το πλαστό έγγραφο που αποκαλύπτει στις 28 Οκτωβρίου 1988 ο Γ.
Παπανδρέου κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη θέση του για τον ρόλο που
διαδραμάτισε στην τελευταία περίοδο του σκανδάλου.
Οι ενδοκυβερνητικές και
ενδοκομματικές πιέσεις να υποβάλει την παραίτησή του εντείνονται. Οι
«κομματικοί» και οι άσπονδοι αντίπαλοί του Αντ. Λιβάνης
και Ι. Αλευράς παίρνουν τη ρεβάνς. Στην εξεταστική
επιτροπή της Βουλής επιμένει ότι το σκάνδαλο είναι έργο των εχθρών του ΠαΣοΚ «για
τη φθορά της κυβερνήσεως». Όλα τα επώνυμα στελέχη του ΠαΣοΚ βάλλουν ευθέως
εναντίον του και ζητούν την απομάκρυνσή του. Αρνείται, παρ' ότι ο Α. Παπανδρέου
ζητά επιτέλους «να αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του».
Στις 5 Νοεμβρίου 1998 ο Μ.
Κουτσόγιωργας εγκαταλείπει το υπουργείο Δικαιοσύνης όπου τοποθετείται ο κ. Βασ.
Ρώτης που θεωρείται άνθρωπος του αλλά όχι και την αντιπροεδρία. Θα
χρειαστεί ένας ακόμη ανασχηματισμός τον Δεκέμβριο του 1988 για να παύσει να
είναι αντιπρόεδρος, χωρίς ωστόσο να απομακρυνθεί από την κυβέρνηση: αναλαμβάνει
εκ νέου το υπουργείο Προεδρίας! Και επιμένει πάντα στη θεωρία της σκευωρίας.
Ο «φοβερός μήνας Μάρτιος» του
1989 με τις μαγνητοφωνημένες συνομιλίες μεταξύ του άλλοτε συνεργάτη του Ι.
Ματζουράνη και της Κάθυ Κοσκωτά θέτει το μεγάλο ζήτημα: ζήτησε
στην Ελβετία δύο εκατομμύρια δολάρια για να κατασκευάσει έναν νόμο που θα
επέτρεπε στον Κοσκωτά να ξεγλιστρήσει;
Ο ίδιος δηλώνει ότι «δεν
είχε ποτέ λογαριασμό στην Ελβετία». Στις 14 Μαρτίου όμως του 1989 θα
υποβάλει την παραίτησή του, ύστερα από την ψήφο εμπιστοσύνης που ζήτησε και
έλαβε ο Α. Παπανδρέου από τη Βουλή, έστω και αν χρειάστηκε να απολέσει τρεις
βουλευτές στον διάδρομο του Κοινοβουλίου. Οι Α. Τρίτσης, Γ.
Α. Μαγκάκης και Ρούλα Κακλαμανάκη δεν ψηφίζουν και
διαγράφονται επί τόπου.
Η αρχή του τέλους
Η κυβέρνηση που προκύπτει από
τον ανασχηματισμό της 17ης Μαρτίου 1989 δεν συμπεριλαμβάνει τον Μ. Κουτσόγιωργα.
Είναι η αρχή του τέλους. Από εκείνη τη στιγμή και ενώ οι αποκαλύψεις
συνεχίζονται πλείστα όσα στελέχη του ΠαΣοΚ εγείρουν το θέμα της διαγραφής του
από το κίνημα. Ωστόσο κανείς δεν αναλαμβάνει να τον παραπέμψει στο πειθαρχικό,
διότι είναι αντίθετο προς τις επιθυμίες του Α. Παπανδρέου.
Καθώς το σκάνδαλο Κοσκωτά
έχει πάρει μορφή χιονοστιβάδας για την κυβέρνηση και το ΠαΣοΚ, η ΚΕ του ΠαΣοΚ
τον αποκλείει από υποψήφιο στο ψηφοδέλτιο της Αχαΐας, χωρίς πάλι να προχωρήσει
στη διαγραφή του. Εκείνο το πρωί της 18ης Μαΐου πήγε στον «Αστέρα» της
Βουλιαγμένης ως μέλος της ΚΕ. Εκεί πήρε τον λόγο για να θέσει σε ψηφοφορία την
υποψηφιότητά του. Στις 2.00 αποχωρούσε, αφού πίσω του 98 από τα 132 μέλη της ΚΕ
ψήφισαν τον αποκλεισμό του. «Άλλους έσωσε εαυτόν ου δύναται σώσαι».
Το βράδυ της 27ης Σεπτεμβρίου
του 1989 παραπέμφθηκε στο Ειδικό Δικαστήριο και με ψήφους βουλευτών του ΠαΣοΚ.
Ακόμη και εκείνοι που όφειλαν την πολιτική σταδιοδρομία τους στον ίδιο, τον
είχαν εγκαταλείψει. Στις 2 Οκτωβρίου 1990 άνοιξε η πόρτα του Κορυδαλλού για να
φιλοξενήσει έναν πολιτικό άνδρα ο οποίος πριν από μερικά χρόνια συγκλόνιζε την
πολιτική ζωή με το στυλ και τις εξάρσεις του.
Ο άνθρωπος που διαφέντευε το
ΠαΣοΚ επί μεγάλο διάστημα άφησε την τελευταία πνοή του στο Ειδικό Δικαστήριο
τον Απρίλιο του 1991, προτού προλάβει να αποδείξει την αθωότητά του στην οποία
επέμενε ως το τέλος. «Δεν δύναμαι κύριε πρόεδρε...» ήταν οι τελευταίες
λέξεις του προς τον Β. Κόκκινο, ο οποίος του απηύθυνε μια
ερώτηση. Την άλλη ημέρα η Αλίκη Κουτσόγιωργα άφησε ένα μπουκέτο κόκκινα
τριαντάφυλλα σαν αυτά που της έφερνε κάθε μεσημέρι από το γραφείο ο άνθρωπος
στον οποίο αυτό που όλοι θαύμαζαν ήταν η προσήλωση στην οικογένειά του.
Πίσω του έμεινε για να υποστηρίξει
την τιμή του ΠαΣοΚ και του Α. Παπανδρέου ο Δ. Τσοβόλας τον οποίο
ο ίδιος είχε ανακαλύψει το 1981 και τον έβαλε υφυπουργό Οικονομικών. Στην
κηδεία του δεν θα παραστεί ο Κ. Σημίτης αλλά αργότερα ο Δημήτρης
Κουτσόγιωργας θα γίνει ένας από τους πιο εξαίρετους βουλευτές του ΠαΣοΚ και
υποστηρικτής του!
Οι ομάδες και οι ρήξεις
Η ιδεολογική ανομοιομορφία που χαρακτήριζε τα πρώτα στελέχη του ΠαΣοΚ
έδειχνε στην αρχή να διευκολύνει τον Ανδρέα Παπανδρέου γιατί τόνιζε τον
ρυθμιστικό ρόλο του. Δεν άργησαν όμως να φανούν αποσχιστικές τάσεις, πράγμα που
δημιούργησε ποικίλες ανησυχίες για το μέλλον του κινήματος. Οι επιμέρους ομάδες
και κυρίως οι φοιτητές, εξακολουθούν να επιδιώκουν την επικράτηση των απόψεών
τους και αυτό τους οδηγεί σε αμφισβήτηση του ίδιου.
Ένα βράδυ κατέβηκε o Ανδρέαw Παπανδρέου σε μια συνεστίαση στον
Πειραιά και άκουσε τον Μιχ. Γαργαλάκο να «καλωσορίζει τον προσωρινό
πρόεδρο του ΠαΣοΚ». Σε μια «ανοιχτή συζήτηση» στον κινηματογράφο Στούντιο
αποχώρησε οργισμένος όταν ο Ι. Ματζουράνης του είπε ότι «δεν
είναι ο μόνος που συλλαμβάνει τα ρεύματα των καιρών».
Η πρώτη ρήξη εκδηλώθηκε στον «Αγωνιστή» το περιοδικό της νεολαίας ΠαΣοΚ.
Στις αρχές του 1975 δημοσιεύεται ένα άρθρο υπό τον τίτλο «Σοσιαλισμός και
δημοκρατικές διαδικασίες» και βάλλει κατά του Α. Παπανδρέου. Υπογράφουν οι Γ.
Βαρλάμης, Π. Ευθυμίου, Θ. Καλούδης, Γ. Ματζουράνης, Τ. Ξένος, Μ. Πετούσης, Αλ.
Ρήγος, Τ. Σαπουνάκης, Γ. Σεργόπουλος, Γ. Τούντας. Το ίδιο βράδυ εισβάλει
στον « Αγωνιστή» ο Κ. Σημίτης εκ μέρους του ΕΓ και καταργεί τη
διεύθυνση του περιοδικού.
Όταν ο Α. Παπανδρέου διαπίστωσε ότι η συνύπαρξη με τη
Δημοκρατική Αμυνα δεν έχει προοπτική άρχισε να σκέπτεται πώς θα την απομονώσει,
ενώ τα στελέχη της μεθόδευαν τον περιορισμό της εξουσίας του. Η ρήξη ήταν
αναπόφευκτη.
Στις 24 Ιανουαρίου 1975 συγκάλεσε την επιτροπή και κατήγγειλε ότι
υπάρχουν κάποιες παραοργανώσεις στο κίνημα και πρέπει να καταπολεμηθούν γιατί «η
ομαδοποίηση είναι ο θάνατος ενός λαϊκού κινήματος». Ο Σ. Καράγιωργας
ζητά να κατονομαστούν οι ομάδες και τα μέλη τους.
Τα πράγματα ήταν περισσότερο δύσκολα από όσο τα περίμενε και η σύνθεση
της ΚΕ δεν επέτρεπε πολλούς χειρισμούς. Έτσι στις 30 Ιανουαρίου 1975 διαλύει
την προσωρινή κεντρική επιτροπή και αποφασίζει να καταφύγει στη βάση.
Την επομένη ανακοινώθηκε ότι στις αρχές Μαρτίου θα συγκληθεί το προσυνέδριο
του ΠαΣοΚ για να εκλέξει νέα ΚΕ και να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα για τη
φυσιογνωμία και τους στόχους του.
Η ιδεολογική Βαβυλωνία
Όλα όσα συνέβησαν το 1989 δεν
μπορούσαν να τα φανταστούν στο κτίριο της οδού Πανεπιστημίου 57, όπου μετακόμισε
από την οδό Ακαδημίας το νεοσύστατο ΠαΣοΚ για να χωρέσουν όλοι μετά την
προσχώρηση της Δημοκρατικής Άμυνας τον Οκτώβριο του 1974. Τα μέλη της ΚΕ
αυξήθηκαν σε 100…
Βαβυλωνία! Σύντομα
διαμορφώθηκαν συνιστώσες ανάλογα με την προέλευση εκείνων που προσχώρησαν στις
γραμμές του. Υπήρχαν τα στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού, οι παλαιοκομματικοί, τα
στελέχη του ΠΑΚ εσωτερικού, τα στελέχη της Δημοκρατικής Άμυνας που
συσπείρωναν ένα ευρύ φάσμα προσώπων από μαρξιστές ως σοσιαλδημοκράτες, οι
φοιτητές και οι συνδικαλιστές με τις ποικίλες δοξασίες.
Η πολυσυλλεκτικότητα που
επελέγη από την αρχή ως μέθοδος μαζικοποίησης άρχισε σύντομα να δείχνει τις
αδυναμίες της. Οι κεντρώοι υπολόγιζαν μόνο τον Ανδρέα Παπανδρέου και τις
αποφάσεις του, πράγμα που ενίσχυε τη διάθεσή του να έχει τον τελευταίο λόγο.
Τα στελέχη από τη Δημοκρατική
Άμυνα ζητούσαν δημοκρατικές διαδικασίες και τακτή σύγκληση οργάνων. Όσοι
προέρχονταν από το ΠΑΚ είχαν τις δικές τους απόψεις και δεν επιθυμούσαν να
ενδώσει το κίνημα είτε στη σοσιαλδημοκρατία είτε στους παλαιοκομματικούς.
Ταυτόχρονα ποικίλες ιδεολογικές αποχρώσεις άρχισαν να αναδεικνύονται και να
δρουν νομίμως: μαρξιστές, λενινιστές, γκουεβαρικοί, παμπλιστές, τροτσκιστές.
Μετά την «υπόθεση των όπλων» που φέρονται να μεταφέρουν στην Κύπρο ο Χ. Κουρής
και ο Σ. Βαλυράκης και την άμεση διαγραφή τους από τον Α.
Παπανδρέου, στα γραφεία του νέου κόμματος επικρατεί «κλίμα παρανομίας». Όλοι
φοβούνται ότι ανά πάσα στιγμή θα εισβάλει η αστυνομία. Και η εντολή του Α.
Παπανδρέου είναι σαφής: «Ούτε σουγιά δεν θα έχετε επάνω σας».
Τότε κάποιοι ανακαλύπτουν ότι
ο «θρυλικός» Μιχ. Γιαννακάκης, ένας γνήσιος Κρητικός με βράκες
που κρατούσε το κυλικείο, έχει στο συρτάρι του ένα παλιό κουμπούρι. Κανείς δεν
τολμάει να του ζητήσει να το κρύψει και ο Α. Φούρας με τον Στ.
Τζουμάκα μιλούν στον Α. Παπανδρέου, ο οποίος αναλαμβάνει
να επιληφθεί ο ίδιος, καθώς κατεβαίνει στην Πανεπιστημίου κάθε Τετάρτη. Τον
φωνάζει στο γραφείο του και αφού του εξηγεί ότι μπορεί «να τους στήσουν καμιά
δουλειά με τα όπλα» τον ρωτάει δήθεν αδιάφορα:
— Εσύ έχεις κανένα όπλο βρε Μιχάλη;
Ατάραχος ο βρακοφόρος απαντάει:
— Σε μισή ώρα να σου βρω χίλια, πρόεδρε.
Αποκαμωμένος ο Α. Παπανδρέου
εγκαταλείπει την προσπάθεια. Ο Μιχάλης βγαίνει από το γραφείο του και λέει
στον Α. Φούρα και στους άλλους που περίμεναν το αποτέλεσμα:
— Την εχάσατε τη δίκη!
Αν αυτό ήταν απλώς ένα
ευτράπελο όλα τα υπόλοιπα είναι πολύ σοβαρά. Οι νεολαίοι του κόμματος
κλεισμένοι στα γραφεία μεθοδεύουν τον έλεγχο του κόμματος, οι φοιτητές αναλύουν
τους κλασικούς του μαρξισμού και οι «άνθρωποι του πρόεδρου» τους παρακολουθούν
άγρυπνα. Είναι χαρακτηριστικό ένα περιστατικό το οποίο αναφέρει ο Γ. Παπαγιαννόπουλος
στο βιβλίο του Η σκοτεινή πλευρά του ήλιου:
— Ρε συ μαλλιά, τι κάνετε εδώ και
μαζεύεται τόσο κόσμος;
— «Προετοιμάζεται η Συνδιάσκεψη της
ΠΑΣΠ».
— Ρε κόψτε τα αυτά, το θέμα είναι
να φτιάξουμε τη νεολαία ΠαΣοΚ και να βάλουμε μέσα τίποτε δικούς μας.
