Στην Καθημερινή της 14ης/8/2011 δημοσιεύεται συνέντευξη με τον καθηγητή Χάραλντ τσουρ Χάουζεν (Harald zur Hausen), βραβείο Νόμπελ Ιατρικής, σχετικά με τις πιθανές αιτίες δημιουργίας καρκίνου στους ανθρώπους. Μεταφέρουμε εδώ ένα απόσπασμα της παρουσίαςσης του δημοσιογράφου Ηλία Μαγκλίνη:
Έχουν εντοπιστεί δεινόσαυροι με ίχνη από καρκίνο των οστών
Οταν φτάνω στο ερώτημα σχετικά με το πόσο «παλιά» αρρώστια είναι ο καρκίνος, ο δρ τσουρ Χάουζεν με ξαφνιάζει. «Εχουν γίνει μελέτες σε οστά δεινοσαύρων και έχουν εντοπιστεί ίχνη ότι έπασχαν από καρκίνο των οστών. Επίσης, στη Μογγολία βρέθηκαν τα απομεινάρια ενός προϊστορικού ανθρώπου, η εξέταση των οποίων μας έδειξε ότι έπασχε από καρκίνο του προστάτη και ότι πολύ πιθανόν να πέθανε από αυτό. Ο καρκίνος είναι μαζί μας από παλιά, ουσιαστικά από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν οι πολυκύτταροι οργανισμoί. Δεν είναι κάτι σημερινό, σύγχρονο.
Πάντοτε οι άνθρωποι πέθαιναν από καρκίνο, απλώς κάποτε δεν το ήξεραν ή, επειδή κάποιες μορφές καρκίνου προσβάλλουν τον άνθρωπο συνήθως σε πιο προχωρημένη ηλικία (και τότε πέθαιναν σε πιο μικρή), δεν προλάβαιναν να πάθουν καρκίνο. Γενικά, ο καρκίνος είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Ο μόνος τρόπος να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε είναι αν τον δούμε σαν ένα κακό ατύχημα. Διότι αυτό είναι τελικώς ο καρκίνος, ένα κακό ατύχημα. Στατιστική είναι, πιάνει τον ένα αλλά δεν αγγίζει κάποιον άλλο. Πάντως, σας λέω δεν είναι κάτι που απασχολεί μονάχα εμάς σήμερα. Οταν ήμουν νέος, τη δεκαετία του '50, ο καρκίνος ήταν και τότε μεγάλο πρόβλημα».
Είναι μια κοινή και πολύ διαδεδομένη παρεξήγηση το πώς προσβάλλεται κανείς από καρκίνο. Αναφέρω στον καθηγητή μια προσωπική εμπειρία, όταν πριν από λίγα χρόνια συνόδευα μια πολύ στενή συγγενή για ακτινοθεραπεία σε νοσοκομείο στο Μαρούσι, όπου μας εξέπληξε η πολυκοσμία στην αίθουσα αναμονής - όχι των επισκεπτών και συνοδών αλλά των ασθενών. Οπως μου είπε αργότερα το αγαπημένο αυτό πρόσωπο (που έχασε τελικώς τη μάχη), κάποιος γιατρός ή νοσηλευτής ανέφερε ότι «τώρα βιώνουμε στην Ελλάδα τις συνέπειες του Τσερνόμπιλ». Δεν το πολυπίστεψα αλλά, επί τη ευκαιρία, έθεσα το ζήτημα στον Γερμανό καθηγητή. «Δεν έχω στοιχεία στα χέρια μου αναφορικά με την Ελλάδα, μου φαίνεται όμως απίθανο. Προέκυψαν κρούσματα καρκίνου στις περιοχές γύρω από τις οποίες έγινε το δυστύχημα, λευχαιμία κυρίως, αλλά αμφισβητώ ότι μπορεί να είχε επιπτώσεις στην Ελλάδα. Η Γερμανία είναι πολύ πιο κοντά στην Ουκρανία και πραγματικά δεν διαπιστώθηκε ποτέ κάτι τέτοιο, μολονότι φύσηξε άφθονος μολυσμένος άνεμος από τα ανατολικά».
Και όλες αυτές οι θεωρίες που διαβάζουμε στις εφημερίδες κατά καιρούς, ότι, π.χ., όταν τρως πολύ ντομάτα μπορεί να πάθεις καρκίνο και το αντίστροφο ή όταν ένας άνδρας έχει έντονη σεξουαλική ζωή μπορεί να πάθει καρκίνο του προστάτη κ.λπ.; Ο δρ τσουρ Χάουζεν γελάει. «Το μόνο που μπορείς να πάθεις με το πολύ σεξ είναι αφροδίσια νοσήματα που με τη σειρά τους μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο. Είδατε τι έγινε πρόσφατα με τον μυστηριώδη ιό που χτύπησε στο γαστρεντερικό σύστημα και πέθαναν τόσοι άνθρωποι. Αποφανθήκαμε πολύ γρήγορα ότι το πρόβλημα ήταν στα αγγούρια. Ανοησίες!
Μας πήρε κάμποσο για να εντοπίσουμε την πηγή του προβλήματος. Σας είπα και προηγουμένως, ο καρκίνος είναι κάτι πολύπλοκο και είναι θέμα τύχης. Βεβαίως, μειώνεις τις πιθανότητες να προσβληθείς όταν δεν καπνίζεις ή δεν πίνεις πολύ ή όταν δεν τρως πολύ κόκκινο κρέας. Προσωπικά, δεν καπνίζω, δεν τρώω πολύ κρέας και πίνω ένα με δύο ποτήρια κόκκινο κρασί ημερησίως. Θεωρώ ότι μειώνω τις πιθανότητες αλλά στην ουσία δεν προστατεύω τον εαυτό μου. Δεν μπορείς να προστατευθείς απ' τον καρκίνο, να εξασφαλίσεις δηλαδή ότι δεν θα προσβληθείς. Αυτή είναι η σκληρή αλήθεια».
Πάντοτε οι άνθρωποι πέθαιναν από καρκίνο, απλώς κάποτε δεν το ήξεραν ή, επειδή κάποιες μορφές καρκίνου προσβάλλουν τον άνθρωπο συνήθως σε πιο προχωρημένη ηλικία (και τότε πέθαιναν σε πιο μικρή), δεν προλάβαιναν να πάθουν καρκίνο. Γενικά, ο καρκίνος είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Ο μόνος τρόπος να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε είναι αν τον δούμε σαν ένα κακό ατύχημα. Διότι αυτό είναι τελικώς ο καρκίνος, ένα κακό ατύχημα. Στατιστική είναι, πιάνει τον ένα αλλά δεν αγγίζει κάποιον άλλο. Πάντως, σας λέω δεν είναι κάτι που απασχολεί μονάχα εμάς σήμερα. Οταν ήμουν νέος, τη δεκαετία του '50, ο καρκίνος ήταν και τότε μεγάλο πρόβλημα».Είναι μια κοινή και πολύ διαδεδομένη παρεξήγηση το πώς προσβάλλεται κανείς από καρκίνο. Αναφέρω στον καθηγητή μια προσωπική εμπειρία, όταν πριν από λίγα χρόνια συνόδευα μια πολύ στενή συγγενή για ακτινοθεραπεία σε νοσοκομείο στο Μαρούσι, όπου μας εξέπληξε η πολυκοσμία στην αίθουσα αναμονής - όχι των επισκεπτών και συνοδών αλλά των ασθενών. Οπως μου είπε αργότερα το αγαπημένο αυτό πρόσωπο (που έχασε τελικώς τη μάχη), κάποιος γιατρός ή νοσηλευτής ανέφερε ότι «τώρα βιώνουμε στην Ελλάδα τις συνέπειες του Τσερνόμπιλ». Δεν το πολυπίστεψα αλλά, επί τη ευκαιρία, έθεσα το ζήτημα στον Γερμανό καθηγητή. «Δεν έχω στοιχεία στα χέρια μου αναφορικά με την Ελλάδα, μου φαίνεται όμως απίθανο. Προέκυψαν κρούσματα καρκίνου στις περιοχές γύρω από τις οποίες έγινε το δυστύχημα, λευχαιμία κυρίως, αλλά αμφισβητώ ότι μπορεί να είχε επιπτώσεις στην Ελλάδα. Η Γερμανία είναι πολύ πιο κοντά στην Ουκρανία και πραγματικά δεν διαπιστώθηκε ποτέ κάτι τέτοιο, μολονότι φύσηξε άφθονος μολυσμένος άνεμος από τα ανατολικά».
Και όλες αυτές οι θεωρίες που διαβάζουμε στις εφημερίδες κατά καιρούς, ότι, π.χ., όταν τρως πολύ ντομάτα μπορεί να πάθεις καρκίνο και το αντίστροφο ή όταν ένας άνδρας έχει έντονη σεξουαλική ζωή μπορεί να πάθει καρκίνο του προστάτη κ.λπ.; Ο δρ τσουρ Χάουζεν γελάει. «Το μόνο που μπορείς να πάθεις με το πολύ σεξ είναι αφροδίσια νοσήματα που με τη σειρά τους μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο. Είδατε τι έγινε πρόσφατα με τον μυστηριώδη ιό που χτύπησε στο γαστρεντερικό σύστημα και πέθαναν τόσοι άνθρωποι. Αποφανθήκαμε πολύ γρήγορα ότι το πρόβλημα ήταν στα αγγούρια. Ανοησίες!
Μας πήρε κάμποσο για να εντοπίσουμε την πηγή του προβλήματος. Σας είπα και προηγουμένως, ο καρκίνος είναι κάτι πολύπλοκο και είναι θέμα τύχης. Βεβαίως, μειώνεις τις πιθανότητες να προσβληθείς όταν δεν καπνίζεις ή δεν πίνεις πολύ ή όταν δεν τρως πολύ κόκκινο κρέας. Προσωπικά, δεν καπνίζω, δεν τρώω πολύ κρέας και πίνω ένα με δύο ποτήρια κόκκινο κρασί ημερησίως. Θεωρώ ότι μειώνω τις πιθανότητες αλλά στην ουσία δεν προστατεύω τον εαυτό μου. Δεν μπορείς να προστατευθείς απ' τον καρκίνο, να εξασφαλίσεις δηλαδή ότι δεν θα προσβληθείς. Αυτή είναι η σκληρή αλήθεια».
Ο ψυχολογικός παράγοντας
Η κουβέντα έρχεται, αναπόφευκτα, στο ζήτημα της ψυχολογίας: στις απόψεις εκείνες που θέλουν το στρες και την κατάθλιψη αιτίες καρκίνου. «Αυτά είναι μονάχα υποθέσεις», αποφαίνεται ο καθηγητής. «Η καλή ψυχολογία βοηθάει, κυρίως ο ασθενής να έχει μια καλή ποιότητα ζωής, μια ισορροπία, ούτως ώστε να αντιμετωπίσει πιο ψύχραιμα την αρρώστια και ενδεχομένως να αντιδράσει καλύτερα στη θεραπεία. Από κει και πέρα, η κατάθλιψη ή το στρες μπορεί να προκαλέσουν έμμεσα ορισμένους τύπους καρκίνου κι αυτό διότι, συνήθως, όταν κανείς υποφέρει ψυχολογικά, κάνει κακή ζωή: καπνίζει, πίνει, δεν κοιμάται κ.λπ. Καπνίζεις πολύ διότι έχεις άγχος και στο τέλος παθαίνεις καρκίνο του πνεύμονα. Αυτό σε σκοτώνει, όχι το ψυχολογικό πρόβλημα.
Ενδεχομένως το άγχος και η παθολογική κατάθλιψη να προκαλέσουν κάποιες αλλοιώσεις στα κύτταρα αλλά όχι ότι θα προκαλέσουν από μόνα τους καρκίνο, ότι θα δημιουργήσουν καρκινικά κύτταρα. Θα σας το πω διαφορετικά: σε καιρούς πολέμου ή βαθιάς οικονομικής ύφεσης, οι άνθρωποι υποφέρουν ψυχικά, δοκιμάζονται. Κι όμως, στη Γερμανία, για παράδειγμα, δεν είχαμε καμία έξαρση καρκίνου τα πολύ δύσκολα εκείνα χρόνια αμέσως μετά τον πόλεμο».
Ενδεχομένως το άγχος και η παθολογική κατάθλιψη να προκαλέσουν κάποιες αλλοιώσεις στα κύτταρα αλλά όχι ότι θα προκαλέσουν από μόνα τους καρκίνο, ότι θα δημιουργήσουν καρκινικά κύτταρα. Θα σας το πω διαφορετικά: σε καιρούς πολέμου ή βαθιάς οικονομικής ύφεσης, οι άνθρωποι υποφέρουν ψυχικά, δοκιμάζονται. Κι όμως, στη Γερμανία, για παράδειγμα, δεν είχαμε καμία έξαρση καρκίνου τα πολύ δύσκολα εκείνα χρόνια αμέσως μετά τον πόλεμο».
