Όταν ο Αδαμάντιος Κοραής πάσχιζε να θέσει, μαζί με άλλους διανοούμενους, ορισμένες βάσεις της ελληνικής γλώσσας, συνέταξε «δέκα εντολές» που πρέπει να εφαρμόζει ο «κανονιστής της γλώσσης». Από το τεύχος «Ορόγραμμα» της ΕΛΕΤΟ (=Ελληνική Εταιρία Ορολογίας) αναδημοσιεύουμε εδώ αυτές τις εντολές που ισχύουν μέχρι των ημερών μας για την Ορολογία:
Ο δεκάλογος του «κανονιστού της γλώσσης»
- Αποφεύγει τα καθαρώς ξενικά ονόματα, αλλά με προσοχή (όχι όλα ανεξαιρέτως).
- Κανονίζει τα όντως ακανόνιστα όπως πολλά βαρβαροκατάληκτα (π.χ. όχι συνάζω αντί συνάγω).
- Χρησιμοποιεί ορθά τα λεγόμενα μόρια (ουδέ, ούτε, μηδέ, μήτε κ.ά.).
- Αποφεύγει την επανάληψη των ίδιων συνδέσμων, επιρρημάτων, προθέσεων, εγκλίσεων κ.ά. («...ο λόγος πρέπει να βαδίζει ως στρατιώτης θαρραλέος και όχι να σύρεται ως αιχμάλωτος...»).
- Από δύο συνώνυμες λέξεις επιλέγει και εισάγει εκείνη που υπάρχει ελπίδα να την καταλάβει ο απαίδευτος.
- Όταν επιλέγει ασυνήθη λέξη, θεωρεί όλους τους σχηματισμούς της, που θα πρέπει να εισέρχονται «χωρίς σπαραγμόν και σφαδασμόν» στην ακοή.
- Δεν βαπτίζει με νέο όνομα ένα πράγμα αν δεν είναι πεπεισμένος ότι αυτό δεν είναι ήδη βαπτισμένο στην ελληνική.
- Δεν καταργεί λέξεις συνήθεις στην ακοή όλου του έθνους, χωρίς να υπάρχει ανάγκη.
- Αποφεύγει τις πολλές και συνεχείς «συγκρούσεις συμφώνων». Μοιράζει μέσα στην περίοδο τις πολυσύμφωνες λέξεις.
- Εξετάζει συνολικά και λογικά αν το «σύνταγμά» του υπακούει σε μία γραμματική με όσο το δυνατό λιγότερες ανωμαλίες.
(Αδαμάντιος Κοραής, Χρυσά Έπη)
(Από το «Ορόγραμμα» της ΕΛΕΤΟ)
