Περί των νόθων κειμένων
(Καθημερινή, 19/3/2009)
Κύριε διευθυντά,
Στο πολύ καλό άρθρο του, στην «Καθημερινή» της 25/1/2009, υπό τον τίτλο «Μάθε Ισοκράτη, γράμματα...», ο κ. Π. Μπουκάλας αναφέρεται στα «δεκάδες νόθα κείμενα που κληρονομήσαμε από την αρχαιότητα και τις κίβδηλες παραγράφους, τις έντεχνα ενσωματωμένες σε συγγράμματα αυθεντικά κατά τα λοιπά». Ενώ όμως όλα τα παραδείγματα που παραθέτει ο κ. Μπουκάλας αφορούν μόνο ψευδεπίγραφα κείμενα που παρεισέφρησαν για ευνόητους λόγους ακόμη και στις Γραφές, δεν αναφέρεται στην περίπτωση εξοβελισμού, περικοπής κάποιων κειμένων, για ευνόητους και πάλι λόγους, από αυθεντικά συγγράμματα.
Ενα τέτοιο, λόγου χάριν, κείμενο έχει σχέση με το συμβάν εκείνο όταν ο Φίλιππος και ο Ανδρέας είπαν στον Ιησού ότι κάποιοι Ελληνες ήθελαν να Τον δουν και Εκείνος αποκρίθηκε με το περίφημο: «Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του ανθρώπου» και συνέχισε με την άσχετη παραβολή των κόκκων του σίτου. Σύμφωνα, λοιπόν, με αντίγραφο χειρογράφου του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και που το ανακάλυψε ο Ε. Πρόκος, όπως ισχυρίζεται, το 1974, υπάρχει και συνέχεια του περίφημου εδαφίου, την οποία αναφέρει σε χειρόγραφο ο επίσκοπος Καισαρείας Ευσέβιος.
Η συνέχεια αυτή, που έχει αποσιωπηθεί, λέει σε δική μου απόδοση: «Διότι μόνη η Ελλάδα γεννά αληθινά ανθρώπους, που είναι ουράνιο γένος και θεϊκό βλαστάρι εξακριβωμένο (φυτόν ουράνιον και βλάστημα θείον). Η Ελλάδα γεννά τη λογική σκέψη που μπορεί να κατακτήσει την επιστήμη. Τώρα δοξάστηκε ο γιος του ανθρώπου». Δεν μπορώ να γνωρίζω την ορθότητα του εδαφίου. Στους ειδήμονες επαφίεται η διερεύνησή της.
Εν πάση περιπτώσει, για να επανέλθουμε στα της Παλαιάς Διαθήκης, βασιζόμενος και εγώ στην ίδια εμβριθή εισαγωγή του Alfred Ramlfs, στην οποία άλλωστε βασίστηκε και ο κ. Μπουκάλας για να στηρίξει τις απόψεις του, θέλω πρώτα να τονίσω ότι ξεχνάμε πως «η μετάφραση των Ο' ήταν έργο εβραϊκό –όχι ελληνικό–, έγινε για τους ελληνίζοντες Εβραίους που είχαν παντελώς λησμονήσει τη μητρική τους γλώσσα, είχε επίσημα αναγνωριστεί από την Ιουδαϊκή Κοινότητα της Αλεξάνδρειας, και Εβραίοι συγγραφείς, όπως ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς και ο Ιώσηπος, τη χρησιμοποιούσαν κατά προτίμηση, οι δε Εβραίοι απομακρύνθηκαν από αυτή λίγο μετά την αποδοχή της από τη Χριστιανική Εκκλησία», δηλαδή τρεις τουλάχιστον αιώνες αργότερα.
Το αν λοιπόν η απόδοση μιας συγκεκριμένης εβραϊκής λέξης με την ελληνική λέξη «παρθένος» κρίθηκε αργότερα ανεπιτυχής, ανακριβής, οι Χριστιανοί δίκαια επέμεναν πως η απόδοση αυτή προερχόταν από τους παλαιούς εκείνους Εβραίους. Και εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει αβασάνιστα να υιοθετήσω μόνο την άποψη των μεταγενέστερων Εβραίων και όχι των Χριστιανών, ή τουλάχιστον οφείλω να αναφέρω και τις δύο απόψεις.
Στο πολύ καλό άρθρο του, στην «Καθημερινή» της 25/1/2009, υπό τον τίτλο «Μάθε Ισοκράτη, γράμματα...», ο κ. Π. Μπουκάλας αναφέρεται στα «δεκάδες νόθα κείμενα που κληρονομήσαμε από την αρχαιότητα και τις κίβδηλες παραγράφους, τις έντεχνα ενσωματωμένες σε συγγράμματα αυθεντικά κατά τα λοιπά». Ενώ όμως όλα τα παραδείγματα που παραθέτει ο κ. Μπουκάλας αφορούν μόνο ψευδεπίγραφα κείμενα που παρεισέφρησαν για ευνόητους λόγους ακόμη και στις Γραφές, δεν αναφέρεται στην περίπτωση εξοβελισμού, περικοπής κάποιων κειμένων, για ευνόητους και πάλι λόγους, από αυθεντικά συγγράμματα.
Ενα τέτοιο, λόγου χάριν, κείμενο έχει σχέση με το συμβάν εκείνο όταν ο Φίλιππος και ο Ανδρέας είπαν στον Ιησού ότι κάποιοι Ελληνες ήθελαν να Τον δουν και Εκείνος αποκρίθηκε με το περίφημο: «Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο υιός του ανθρώπου» και συνέχισε με την άσχετη παραβολή των κόκκων του σίτου. Σύμφωνα, λοιπόν, με αντίγραφο χειρογράφου του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και που το ανακάλυψε ο Ε. Πρόκος, όπως ισχυρίζεται, το 1974, υπάρχει και συνέχεια του περίφημου εδαφίου, την οποία αναφέρει σε χειρόγραφο ο επίσκοπος Καισαρείας Ευσέβιος.
Η συνέχεια αυτή, που έχει αποσιωπηθεί, λέει σε δική μου απόδοση: «Διότι μόνη η Ελλάδα γεννά αληθινά ανθρώπους, που είναι ουράνιο γένος και θεϊκό βλαστάρι εξακριβωμένο (φυτόν ουράνιον και βλάστημα θείον). Η Ελλάδα γεννά τη λογική σκέψη που μπορεί να κατακτήσει την επιστήμη. Τώρα δοξάστηκε ο γιος του ανθρώπου». Δεν μπορώ να γνωρίζω την ορθότητα του εδαφίου. Στους ειδήμονες επαφίεται η διερεύνησή της.
Εν πάση περιπτώσει, για να επανέλθουμε στα της Παλαιάς Διαθήκης, βασιζόμενος και εγώ στην ίδια εμβριθή εισαγωγή του Alfred Ramlfs, στην οποία άλλωστε βασίστηκε και ο κ. Μπουκάλας για να στηρίξει τις απόψεις του, θέλω πρώτα να τονίσω ότι ξεχνάμε πως «η μετάφραση των Ο' ήταν έργο εβραϊκό –όχι ελληνικό–, έγινε για τους ελληνίζοντες Εβραίους που είχαν παντελώς λησμονήσει τη μητρική τους γλώσσα, είχε επίσημα αναγνωριστεί από την Ιουδαϊκή Κοινότητα της Αλεξάνδρειας, και Εβραίοι συγγραφείς, όπως ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς και ο Ιώσηπος, τη χρησιμοποιούσαν κατά προτίμηση, οι δε Εβραίοι απομακρύνθηκαν από αυτή λίγο μετά την αποδοχή της από τη Χριστιανική Εκκλησία», δηλαδή τρεις τουλάχιστον αιώνες αργότερα.
Το αν λοιπόν η απόδοση μιας συγκεκριμένης εβραϊκής λέξης με την ελληνική λέξη «παρθένος» κρίθηκε αργότερα ανεπιτυχής, ανακριβής, οι Χριστιανοί δίκαια επέμεναν πως η απόδοση αυτή προερχόταν από τους παλαιούς εκείνους Εβραίους. Και εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει αβασάνιστα να υιοθετήσω μόνο την άποψη των μεταγενέστερων Εβραίων και όχι των Χριστιανών, ή τουλάχιστον οφείλω να αναφέρω και τις δύο απόψεις.
Φοίβος Πιομπίνος, Αθήνα
Τί μαθαίνουμε πάλι; Ότι οι καλόγεροι (που "διέσωσαν" την αρχαία ελληνική γραμματεία), έχουν παραχαράξει και τις δικές τους "ιερές γραφές", επειδή μέσα στο ανθελληνικό πνεύμα των "πατέρων" δεν ήταν δυνατόν να έχει πει ο Ιησούς κάτι θετικό για τους Έλληνες...
Πέρα απ' αυτό, δεν φαίνεται πουθενά να εννοεί ο Ιησούς -αν υπήρξε ποτέ και αν το είπε έτσι, σίγουρα όμως έτσι θεώρησαν οι πρώτοι συγγραφείς σωστό να το καταγράψουν-, ότι "Έλληνες" είναι οι ειδωλολάτρες. Για πολίτες εξ Ελλάδος (πιθανόν Εβραίοι στο θρήσκευμα που ήρθαν να γιορτάσουν το Πάσχα) και για την Ελλάδα μιλάει...
Αν πράγματι υπήρχαν αυτά τα "φιλελληνικά" εδάφια, τα αφαίρεσαν κάποια εποχή οι "πατέρες" για να μπορούν να διαλαλήσουν στη συνέχεια με τη θεολογική σοφία που τους χαρακτήριζε, " τέφρα και σκόνη θα δεις στα ενδότερα των Ελλήνων" (Ιωάννης Βρωμόστομος), "Είναι εχθροί οι Έλληνες" (Βασίλειος Καππαδόκης), "Ανάθεμα τρις..." (μέχρι σήμερα όλοι οι παπάδες μαζί)!
