του Παναγιώτη Χριστόπουλου, Καθημερινή, 13/12/2012
Ταχύτερα και εντυπωσιακότερα αναπτυσσόμενη από οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ευρώπης, η γερμανική πρωτεύουσα συνδυάζει μοναδικά τις υπηρεσίες και τα αξιοθέατα μιας μητρόπολης με την ανεμελιά και τη φιλοξενία ενός χωριού. Ίσως γιατί εκεί ο άνθρωπος «μετράει» όσο σε ελάχιστες άλλες πόλεις στον κόσμο.
Αν επιχειρούσαμε να κατατάξουμε τους διάφορους προορισμούς στις ελάχιστες βασικές κατηγορίες, σε μια προσπάθεια να διευκολύνουμε μια εντελώς πρωτοεπίπεδη επιλογή για το επόμενό μας ταξίδι, πόσες θα προέκυπταν; Σίγουρα θα βάζαμε στη μία άκρη τις επιλογές για διακοπές σε πανέμορφα τοπία, στη θάλασσα το καλοκαίρι ή στο χιόνι το χειμώνα - και θα χωρούσαμε εκεί μέσα και τα κάποτε εξωτικά μέρη που, εξερευνηθέντα πια σχεδόν στο σύνολό τους και τουριστικώς αξιοποιημένα, δεν αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία «περιπέτειας». Κατηγορία πρώτη, λοιπόν: Σαντορίνη, Σεν Μόριτζ, Μπαλί. Στην άλλη γωνία θα στοιβάζαμε πόλεις με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και τεράστια οικονομική ανάπτυξη ή εμβληματικά κτίρια και ερείπια, αποτέλεσμα ιστορίας ετών ή «αυτοκρατορικής» επίδρασης: Λονδίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη, Τόκιο, Κάιρο, Αθήνα, αλλά και μικρότερου βεληνεκούς τόπους, σαν το Ταλίν της Εσθονίας, το Πόρτο ή την Καζαμπλάνκα. Αν, τώρα, μας ζητούσε ένας μελλοντικός ταξιδιώτης να κατατάξουμε σε μία από τις δύο κατηγορίες το Βερολίνο, ίσως μας προέκυπτε η ανάγκη να δημιουργήσουμε και μια τρίτη.
Θα απορήσετε σίγουρα μ' αυτόν το δισταγμό μας, αν δεν έχετε βρεθεί ποτέ στην πρωτεύουσα της Γερμανίας. Προφανώς δεν χωράει στην πρώτη μας κατηγορία, αλλά είναι δυνατόν να μην έχει θέση ούτε στη δεύτερη, δίπλα στις άλλες μεγαλουπόλεις του κόσμου; Το Βερολίνο του 1936 -κάποτε το κέντρο του βασιλείου της Πρωσίας και η εμβληματική πρωτεύουσα του Γ΄ Ράιχ- θα είχε σίγουρα. Kαι το Βερολίνο του 2036 - που θα είναι, πιθανότατα, η «καρδιά» μιας νέας (οικονομικής πλέον) παντοκρατορίας. Σήμερα, όμως, η μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το Παρίσι των μπουλβάρ, τη Νέα Υόρκη των ουρανοξυστών και το Τόκιο της τεχνολογικής αιχμής. Θα το κατατάξουμε σε μια τρίτη ομάδα προορισμών, λοιπόν, και θα το χρίσουμε πρωτεύουσά τους. Είναι οι πόλεις όπου απολαμβάνεις τη ζωή. Χωρούν προορισμοί και από τις δύο άλλες κατηγορίες, αλλά υπάρχουν τόποι σ' αυτήν την τρίτη κατηγορία μας που δεν χωρούν αλλού. Το Βερολίνο, το Μόντρεαλ, το Βανκούβερ, το Οσλο, το Μόναχο, το Πόρτλαντ είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα: πόλεις στον πυρήνα των οποίων δεν βρίσκεται μια πυραμίδα πέντε χιλιάδων ετών, ούτε το ισχυρότερο χρηματιστήριο του σύγχρονου κόσμου, αλλά ο άνθρωπος. Και το Βερολίνο, με πληθυσμό 3,5 εκατ. κατοίκους, έχει έναν πυρήνα τεράστιο - και όμως καταφέρνει να τους κρατάει όλους ικανοποιημένους. Γιατί αυτή η πόλη δεν είναι απλώς η πρωτεύουσα της Γερμανίας. Είναι η πρωτεύουσα της ζωής.
Αν δεν σας κούρασε η μακροσκελής εισαγωγή μας, θα έχετε ήδη καταλάβει πως το Βερολίνο δεν μπορούμε να το παρουσιάσουμε με την παραδοσιακή, «τουριστική» μέθοδο. Οχι ότι δεν υπάρχουν πολλά και αξιόλογα μουσεία και αξιοθέατα, αλλά η ουσία της πόλης δεν βρίσκεται εκεί. Αν έχετε μόνο μία μέρα στη διάθεσή σας -ας πούμε σ' ένα επιχειρηματικό ταξίδι- και επιλέξετε να επισκεφτείτε τη Ράιχσταγκ, το Μουσείο Περγάμου και το Checkpoint Charlie, τα τρία ίσως πιο δημοφιλή αξιοθέατα της πόλης, χωρίς να προλάβετε να κάνετε τίποτε άλλο, θα έχετε απολαύσει μπόλικο παρελθόν, αλλά καθόλου παρόν. Και η μυρωδιά του Βερολίνου είναι ένα περίεργο μείγμα από το μπαρούτι ακραίων εποχών, από το γύψο του Ψυχρού Πολέμου, από το μεγαλείο των αρχαίων στα μουσεία του, αλλά και από το θαύμα της ανάπτυξής του την τελευταία δεκαετία και τη σιγουριά για το υπέροχο μέλλον του. Με απλά λόγια: Οφείλετε να περπατήσετε στους δρόμους του (ακόμη καλύτερα, να κάνετε πετάλι στους ποδηλατοδρόμους του), στις τόσο διαφορετικές μεταξύ τους γειτονιές, να μπείτε στα καταστήματα και στις γκαλερί, να συμφάγετε με τους ντόπιους (ντόπιοι είναι και το μισό εκατομμύριο μεταναστών, κυρίως Τούρκοι), να διασκεδάσετε στα κλαμπ παρέα με τα ξέσαλα, αλλά φοβερά μορφωμένα και φιλικά, νιάτα της πόλης, για να φύγετε με μια πραγματική αίσθηση του Βερολίνου. Κι όταν ξαναγυρίσετε εκεί, να επαναλάβετε τη διαδικασία από την αρχή, γιατί η πόλη βρίσκεται σε μια μανιασμένη περίοδο εξέλιξης - σε τρία χρόνια δεν θα είναι καθόλου ίδια!
Θα θέλετε να επιστρέψετε στην αγκαλιά του Βερολίνου, αν μη τι άλλο από θαυμασμό για τον τρόπο που οι κάτοικοί του καταφέρνουν κάθε φορά να ξεκινούν από το μηδέν και να κάνουν θαύματα μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Ισως η παραπάνω πρόταση να μοιάζει με φιτιλιά για κάποιους, ετούτες τις εποχές, με τεταμένες τις σχέσεις μας με τους Γερμανούς. Αλλά η αλήθεια είναι ότι μακάρι να μπορούσαμε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα αυτού του λαού στην οργάνωση, την παραγωγικότητα και την αποφασιστικότητα. Το Βερολίνο είναι μια χαρακτηριστική έκφραση των τριών αυτών αρετών. Σκεφτείτε μόνο ότι στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν τόσο κατεστραμμένο από τους τόνους βομβών που άδειασαν επάνω του τα Lancaster και τα Halifax της RAF, ώστε υπήρχε πολύμηνος προβληματισμός αν θα είχε νόημα να ανοικοδομηθεί ή αν οι Βερολινέζοι θα έπρεπε να κτίσουν μια νέα πατρίδα. Ηδη το 1948 είχε ξαναγίνει η μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας. Στα χρόνια της κορύφωσης του Ψυχρού Πολέμου αναπτύχθηκε και στις δύο μεριές του τείχους με ραγδαίους ρυθμούς, σε μια προσπάθεια εντυπωσιασμού εκατέρωθεν. Δυτικά, ήταν τα γυάλινα κτίρια της πειραματικής αρχιτεκτονικής. Ανατολικά, ήταν οι τεράστιες λεωφόροι και οι γιγαντιαίες εργατικές πολυκατοικίες. Οταν έπεσε το τείχος, το Νοέμβριο του 1989, οι ανισότητες δεν υπήρχαν μόνο ανάμεσα στο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων που χώριζε. Το τοπίο ήταν αλλοπρόσαλλο, έλειπε η ταυτότητα από την πόλη. Στα μέσα των '90s είχαν πια όλα τακτοποιηθεί.
Η επιστροφή του τίτλου της πρωτεύουσας έφερε και περισσότερα μοντέρνα κτίρια, αλλά η αλήθεια είναι ότι το «ψυχρό» οικιστικό περιβάλλον της πόλης, τα μεγάλα μπλοκ με τα πολυώροφα, στενά σπίτια, χωρίς ασανσέρ και πολλές ανέσεις, παρέμεινε το πιο χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικό στοιχείο. Το Βερολίνο είναι μια πόλη χωρίς ξεκάθαρο «κέντρο», πράγμα σπάνιο για μια πρωτεύουσα. Είναι, με μια πρώτη ματιά, άναρχο, ιδανική πατρίδα για τους μποέμ που έσπευσαν στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου για να γλιτώσουν από τη στρατιωτική τους θητεία (το κράτος της ΟΔΓ θεωρούσε ότι όσοι ζουν εκεί κάνουν έτσι κι αλλιώς κάτι σαν θητεία στα σύνορα με τη ΛΔΓ) και οι οποίοι μόλις ενώθηκαν τα δύο μέρη της πόλης, μετακόμισαν στο ανατολικό της κομμάτι, αναζητώντας ακόμη πιο «αυθεντικές» γωνιές για να αναπτύξουν τα κέντρα της τέχνης τους. Σήμερα, το 20% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος που έρχεται από το Βερολίνο αφορά την τέχνη και τις δημιουργικές υπηρεσίες - το νούμερο είναι απλώς απίστευτο! Κάθε συνοικία πια έχει το δικό της χρώμα, πολύ πιο φωτεινό από το «αυστηρό» των συμβόλων της πόλης, όπως είναι η Πύλη του Βρανδεμβούργου. Για να πάρουμε ό,τι περισσότερο μπορούμε από την καθεμία, αξίζει να πλοηγηθούμε σ' αυτές, σαν να ήταν ξεχωριστοί προορισμοί. Μην τρομάζετε! Οι αποστάσεις είναι μηδενικές, χάρη και στο άριστο δίκτυο υπόγειου και υπέργειου σιδηροδρόμου. Για να βρεθείτε από τη μία άκρη του (τεράστιου) κεντρικού Βερολίνου στην άλλη, δεν θέλετε πάνω από είκοσι λεπτά. Πάμε, λοιπόν, να γνωρίσουμε τις πιο σημαντικές γειτονιές...
