Από τη Δευτέρα 30 Οκτωβρίου ως την Πέμπτη 2 Νοεμβρίου η Αθήνα βρέθηκε στα δελτία ειδήσεων όλου του κόσμου - κλασικά ή δικτυακά. Οχι, η αιτία δεν ήταν οι μεταλλάξεις του καιρού και η μετατροπή της σε βάλτο αυτοκινήτων αλλά η παγκόσμια σύναξη άνω των 1.500 άμεσα ενδιαφερομένων για το μέλλον του Διαδικτύου. Ηταν η πρώτη φορά που το μέλλον αυτό συζητήθηκε δημοκρατικά, εμπνεόμενο από το διαλογικό παρελθόν αυτής της πόλης. Είχε ουσία και μήνυμα αυτός ο εκδημοκρατισμός;
Η κύρια εικόνα που λάβαμε από τις τηλεοράσεις ήταν η παραίνεση του Πρωθυπουργού για περισσότερες πρωτοβουλίες του είδους «υπολογιστής των 100 δολαρίων» και η θριαμβολογία του αρμοδίου υπουργού για τον ρυθμό εξάπλωσης των ευρυζωνικών συνδέσεων στη χώρα μας. Δεν ίδρωσε κανενός το αφτί από τα γέλια των απανταχού συνδεδεμένων με τη δορυφορικά τηλεμεταδιδόμενη συνδιάσκεψη όταν... το ασύρματο δίκτυο του ξενοδοχείου «Divani Apollon Pallas» της Βουλιαγμένης κατέρρευσε και κανείς δεν μπορούσε να στείλει ηλεκτρονικά τις ερωτήσεις του ή όταν στην ίδια την αίθουσα έπρεπε να δίνει το ερώτημά του γραμμένο σε χαρτί! Ούτε από το ότι τις ημέρες αυτές συλλάβαμε έναν δικτυακό σχολιαστή (blogger) για το ότι δημοσίευσε σχόλια που διακωμωδούσαν τηλεοπτικό παρουσιαστή - και έγινε αφορμή στηλίτευσης του υπουργού Τύπου στο συνέδριο! Κατά τα λοιπά, οργανώσαμε μια παγκόσμια σύναξη που συζητούσε το μέλλον του Διαδικτύου και την ελευθερία έκφρασης σε αυτό...
Τα γιατί και πώς του συνεδρίου
Το πρώτο Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Διακυβέρνηση του Διαδικτύου (Internet Governance Forum - IGF) δεν είναι ένα συνέδριο που εμπνεύστηκε η ελληνική κυβέρνηση αλλά μια λύση απελπισίας που εφηύρε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Αναν στις 18 Ιουνίου 2006, μετά το βάλτωμα των διαδικασιών που διαπιστώθηκε στη δεύτερη Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για την Κοινωνία της Πληροφορίας, η οποία διεξήχθη στην Τυνησία μεταξύ 16 και 18 Νοεμβρίου 2005. Εκεί τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ είχαν επιχειρήσει ανεπιτυχώς να πάρουν τον έλεγχο του Διαδικτύου από τις ΗΠΑ, οι οποίες όχι μόνο αρνήθηκαν αλλά και ανέθεσαν ακόμη περισσότερα κομμάτια του σε ιδιώτες (πρόσφατα ανέθεσαν τον έλεγχο των διευθύνσεων στην εταιρεία VeriSign του Ελληνοαμερικανού Stratton Sclavos).
Προκειμένου να γειτνιάσει τις πολωμένες απόψεις και να οδηγήσει μελλοντικά σε συναίνεση, ο Αναν πρότεινε την ετήσια διεξαγωγή συνεδρίων όπου θα συζητούν τα θέματα του Διαδικτύου όχι μόνο τα κράτη και οι επιχειρήσεις αλλά και κάθε πολίτης-χρήστης ή μη κυβερνητική οργάνωση. Τη φιλοξενία αυτού του πρώτου διαλόγου προσφέρθηκε και ανέλαβε η ελληνική κυβέρνηση. Στην ατζέντα των τεσσάρων ημερών συμφωνήθηκε να υπάρχουν οι εξής κύριοι άξονες συζήτησης: Ανοιγμα (Openness) - περί ελευθερίας της έκφρασης και ελεύθερης ροής πληροφοριών, ιδεών και γνώσης, Ασφάλεια (Security) - περί ενίσχυσης της εμπιστοσύνης μέσω συνεργασιών, Ποικιλομορφία (Diversity) - περί προώθησης της πολυγλωσσίας και του τοπικού περιεχομένου, Πρόσβαση (Access) - περί της πολιτικής και του κόστους πρόσβασης στο Διαδίκτυο.
Ας δούμε λοιπόν τους καρπούς αυτής της διοργάνωσης ανατρέχοντας στα ειπωθέντα.
Μετά τα προσκλητήρια των πολιτικών μας για μέριμνα προς τους «ψηφιακά αστέγους» του πλανήτη (Κ. Καραμανλής) και αποτροπή της διολίσθησης του Διαδικτύου σε μέσο «ψηφιακού απομονωτισμού» (Μ. Λιάπης), τον τόνο έδωσαν οι εισαγωγικές ομιλίες των δύο εφευρετών του Πρωτοκόλλου Διαδικτύωσης (Internet Protocol - ΙΡ), του Βίντον Σερφ (Vinton Cerf) και του Ρόμπερτ Καν (Robert Kahn).
Το τι ειπώθηκε στη συνέχεια, στις τέσσερις συνεδρίες, είναι στην ουσία... απερίγραπτο, τουλάχιστον στον χώρο μιας εφημερίδας. Για όσους αγγλομαθείς το παν βρίσκεται καταγεγραμμένο στην ιστοσελίδα του συνεδρίου www.intgovforum.org. Εν συντομία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ρωτήθηκαν τα πάντα, δόθηκαν απαντήσεις στα περισσότερα, αλλά υπήρξε συμφωνία σε... τίποτε. Αυτό δεν είναι διόλου παράξενο σε ένα πρωτόγνωρο πείραμα δημοκρατίας, όπου φωνές που ένιωθαν στομωμένες βρήκαν την ευκαιρία να ακουστούν. Για παράδειγμα, επί ώρες ερχόταν και ξαναρχόταν το θέμα της καταστολής των δικτυακών ελευθεριών στην Κίνα. Ακτιβιστές βομβάρδιζαν τον δυστυχή κινέζο εκπρόσωπο Γιν Τσεν (ΓΔ Διεθνούς Συνεργασίας του υπουργείου Πληροφορικής Βιομηχανίας) και τους παρόντες εκπροσώπους επιχειρήσεων όπως η Microsoft, η Cisco, η Yahoo! και η Google με σχετικές κατηγορίες συνωμοσίας. Οι εταιρείες αμύνονταν με επιχειρήματα του τύπου «πουλάμε στα κράτη τα ίδια εργαλεία που αγοράζουν οι γονείς για να προστατεύουν τα παιδιά τους από την πορνογραφία». Ο δε Κινέζος Τσιν έδωσε ένα δείγμα λόγου που κάλλιστα θα χρησίμευε για σεμινάριο γλωσσολογίας, το πώς δηλαδή να δίνεις με δέκα διαφορετικούς τρόπους την ίδια ξύλινη απάντηση: «Η κυβέρνηση της Κίνας πασχίζει να διατηρήσει την ισορροπία μεταξύ της διάδοσης του Διαδικτύου και της προστασίας των χρηστών-πολιτών της από το ηλεκτρονικό έγκλημα». Εν κατακλείδι, η πιο σταράτη τοποθέτηση για το τι έγινε - και ήταν εκ των πραγμάτων εφικτό να γίνει - ήταν εκείνη της διευθύντριας της συνομοσπονδίας μη κυβερνητικών οργανώσεων APC Ανριέτ Εστερχούιζεν (Anriette Esterhuysen), η οποία είπε ότι «στις τέσσερις αυτές ημέρες μόλις που προλαβαίνουμε να θέσουμε τα θέματα και να ανταλλάξουμε τις σκέψεις μας επ' αυτών. Μην αυταπατάστε ότι μπορούμε να φτάσουμε σε συμπεράσματα που θα γίνουν εισηγήσεις προς επίλυση των ζητημάτων».
Ο πολιτικός ρόλος του Διαδικτύου
Εκείνο όμως που κρίνουμε σκόπιμο να περιγράψουμε είναι ένα συμπέρασμα-έκπληξη που ξεκίνησε από μια παρατήρηση του Βίντον Σερφ: «Κρίνοντας από τα όσα άκουσα στις συνεδρίες και τις συναντήσεις εργασίας» είπε «θαρρώ ότι το συνέδριο αυτό θα έπρεπε να είχε ονομασθεί Σύνοδος Διευκόλυνσης του Διαδικτύου (Internet Facilitation) και όχι Διακυβέρνησής του (Governance)». Του απάντησε ένας γάλλος σύνεδρος (πρώην πρέσβης) ο οποίος εξέφρασε αυτό που υπέβοσκε ως συναίσθημα σε όλους: «Ο όρος "διακυβέρνηση" ήταν και είναι εύστοχος διότι εμπεριέχει το πολιτικό μήνυμα που στέλνει πλέον το Διαδίκτυο. Εχει πολιτικό περιεχόμενο και το περιεχόμενο αυτό επηρεάζει το πώς θα διαμορφωθεί ο αυριανός κόσμος μας. Οταν συζητάμε σήμερα για τη δυνατότητα πρόσβασης όλων στο Διαδίκτυο είναι σα να μιλάμε για την πρόσβαση όλων αύριο στο νερό, στη δημόσια υγεία, στην ενέργεια κτλ.Οταν λέμε ότι σήμερα είναι πολύ πιο δυσβάστακτο για έναν πολίτη της Μπουρκίνα Φάσο απ' ό,τι για έναν της Γαλλίας να πληρώνει μια σύνδεση που του την καθιστά ατελέσφορη το καθημερινό spam, είναι σαν να λέμε ότι αύριο ο πολίτης αυτός δεν θα μπορεί να έχει πρόσβαση σε όλες σχεδόν τις κοινωνικές υπηρεσίες που χρειάζεται».
Το μήνυμα λοιπόν που βγήκε από αυτό το συνέδριο δεν ήταν τόσο τεχνολογικό (πώς, π.χ., θα κατορθώσουμε να έχουμε συντονισμένα πολυγλωσσική ονοματολογία 340 τρισ-τρισ-τρισεκατομμυρίων διευθύνσεων) ή οικονομικό (πώς θα παρασχεθεί δωρεάν πρόσβαση σε όλους) αλλά κυρίως πολιτικό: η πολυσυμμετοχική συζήτηση για τη διακυβέρνηση του Διαδικτύου είναι στην ουσία μια προ-συζήτηση για την παγκόσμια διακυβέρνηση! Η κοινή παραδοχή των συνέδρων ότι «το Διαδίκτυο επιτίθεται στα εθνικά σύνορα» και ότι «πρέπει να βρούμε λύσεις που σέβονται τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων όλων των χωρών» δεν εκφράζει τίποτε άλλο παρά την αγωνία όλων για έναν κόσμο που δεν μπορεί πλέον να κυβερνηθεί με στεγανά. Οταν όλα τα οικονομικά στοιχεία και όλα τα προσωπικά δεδομένα βρίσκονται στα χέρια πέντε-έξι πολυεθνικών του Διαδικτύου, κρύβουμε το κεφάλι μας στην άμμο σαν στρουθοκάμηλοι αν πιστεύουμε ότι υπάρχει εθνική κυριαρχία. Δεν πρόκειται πλέον για αναζήτηση «επιχειρηματικού μοντέλου» για το Διαδίκτυο ούτε για ελεήμονα παροχή στέγης στους «ψηφιακά αστέγους» αλλά για διεκδίκηση ενός μοντέλου παγκόσμιας διακυβέρνησης που θα εγγυάται τα δημοκρατικά δικαιώματα όλων. Το ότι αυτή η συζήτηση ξεκίνησε από την Αθήνα, το λίκνο της δημοκρατίας, δεν ήταν απλώς μια ευτυχής συγκυρία. Ηταν σημαδιακό και θα μας σημαδέψει!
