11 October 2007

Δοτικές στην καθομιλουμένη III

(συνέχεια από προηγούμενο)
του Kώστα Bαλεοντή, προέδρου ΕΛΕΤΟ


ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΟΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΟΜΙΛΟΥΜΕΝΗΣ

(Κ1: Πολύ κοινές λέξεις ή φράσεις, Κ2: Λέξεις ή φράσεις με εμφανή αρχαιοελληνική σύνταξη ή προέλευση, Κ3 Λέξεις ή φράσεις από την Αγία Γραφή (Παλαιά ή Καινή Διαθήκη), Κ4 Λέξεις ή φράσεις από την Θεία Λειτουργία (Κυριακή προσευχή, τροπάρια, κτλ.))
ΔΟΤΙΚΗ
(λέξη ή μέσα σε φράση)
Σημασία και/ή παράδειγμα χρήσης
Κατηγορία
Έκδ.
εν οίκω = μέσα στο σπίτι, στο σπίτι

Τα εν οίκω μη ενδήμω = τα ενδοοικογενειακά μην τα κοινολογείς {μην τα κάνεις βούκινο}!

Κ2
2
εν οις = ανάμεσα στους οποίους

Πολλοί από τους διαφωνούντες, εν οις και ο Γιώργος, σηκώθηκαν κι έφυγαν.

Κ2
4
εν ολίγοις = με λίγα λόγια

Εν ολίγοις, αυτά είχα να πω.

Κ2
2
εν όλω
εν μέρει
= ως σύνολο, συνολικά
= ως μέρος, μερικώς

Πρέπει να αντικατασταθεί η Ομάδα, εν όλω ή εν μέρει.
Έχεις εν μέρει δίκιο.

Κ2
4
εν ομονοία = με ομόνοια, μονοιασμένοι, με συμφιλίωση, συμφιλιωμένοι

Οι διαλεγόμενοι συζητούσαν ήρεμα εν ομονοία και συναινέσει.

Κ2
16
εν ονείρω
ως εν ονείρω
= σε όνειρο, μέσα σε όνειρο
= σαν σε όνειρο, μακριά από την πραγματικότητα, αχνά και απροσδιόριστα

Πέρασαν μπροστά από τα μάτια του σκηνές αχνές κι ασύνδετες? ως εν ονείρω.
όνειρο εν ονείρω = κατάσταση στην οποία βλέπει κανένας όνειρο μέσα σε όνειρο.

Κ2
16
εν ονόματι = στο όνομα, βάσει, δυνάμει

Εν ονόματι του νόμου, ανοίξτε!

Κ2
6
εν όπλοις = (στα όπλα) = στο στρατό

Γειάσου συνάδελφε εν όπλοις

Κ2
6
εν όσω = ενόσω = εφόσον, για όσο

Ενόσω ήσουν εσύ παρών, δεν είχα πρόβλημα.

Κ1
4
εν ουδεμιά περιπτώσει = σε καμιά περίπτωση δεν, ποτέ δεν

Μην το συζητάς. Εν ουδεμιά περιπτώσει θα υποκύψω

Κ2
3
εν όψει = εν αναμονή, σε αναμονή, περιμένοντας
= σε θέση ορατότητας

Γυαλίσαμε το σύμπαν εν όψει της επιθεώρησης του στρατηγού.

Εχθρός εν όψει !

Κ2
2
εν παντί και πάντοτε = σε κάθε περίπτωση.

Ξέρεις πόσο είμαι σταθερός στην άποψή μου. Θα την υποστηρίζω ενπαντί και πάντοτε.

Κ2
3
εν παντί καιρώ,
εν πάση ώρα
= οποτεδήποτε
Κ2
16
εν παραλλήλω,
εν σειρά
= παράλληλα
= σε σειρά
(τρόπος σύνδεσης ηλεκτρονικών εξαρτημάτων ή διατάξεων, σε μεταξύ τους σχέση ή σε σχέση με άλλα στοιχεία ενός ηλεκτρικού/ηλεκτρονικού κυκλώματος)

Σύνδεση αντιστάσεων εν παραλλήλω {μεταξύ τους}. Σύνδεση αμπερομέτρου εν σειρά {με πηγή ή άλλο στοιχείο σε κλάδο κυκλώματος}

Κ2
13
εν παρόδω = (σε πάροδο) = σε παρένθεση, παρενθετικά

Ειρήσθω εν παρόδω (= ας λεχθεί παρενθετικά). Ειρήσθω εν παρόδω ότι ο περι ου ο λόγος είναι και μέλος του κόμματος. (είρημαι: παθητικός παρακείμενος του λέγω, προστακτική: είρησο, ειρήσθω, ...)

Κ2
10
εν πάση ειλικρινεία = με κάθε ειλικρίνεια

Κ2
16
εν πάσηπεριπτώσει = τέλος πάντων, ό,τι κι αν γίνει, πάντως

Εν πάση περιπτώσει, είναι δικαίωμά σου να έχεις τη γνώμη σου.

Κ2
2
εν πενία = σε φτώχεια, φτωχά

Ζει εν πενία.

Κ2
16
εν πεποιθήσει = με πεποίθηση, πεπεισμένος

Είμαι εν πλήρει πεποιθήσει ότι το πραγματικό γεγονός δεν έγινε έτσι.

Κ2
16
εν περιλήψει,
εν εκτάσει
= σε περίληψη, περιληπτικά
= σε έκταση, εκτεταμένα
Στην έκθεση περιγράφεται το συμβάν καταρχήν εν περιλήψει και στη συνέχεια εν εκτάσει
Κ2
2
εν περιπτώσει, εν η περιπτώσει = σε περίπτωση που, αν τύχει και, αν συμβεί να

Εν η περιπτώσει εμφανιστεί ο Γιώργος, τί κάνουμε;

Κ2
5
εν περισσεία = με περίσσεια (+γεν.)

Η αντίδραση γίνεται με θειικό οξύ εν περισσεία (... με περίσσεια θειικού οξέος)

Κ2
2
εν πλείστοις = με πάρα πολλούς

Εν πλείστοις όσοις λόγοις

Κ2
16
εν πλήρει εξαρτύσει = με πλήρη εξάρτυση, με όλα τα ατομικά είδη του στρατιώτη, με όλα τα συμπράγκαλα

Η μονάδα έκαμε πορεία 20 χλμ. εν πλήρει εξαρτύσει

Κ2
16
εν πλήρει συνειδήσει = με πλήρη συνείδηση

Έκαμε ό,τι έκαμε εν πλήρει συνειδήσει

Κ2
14
εν πλω = κατά τον πλου, κατά τη διάρκεια της πλεύσης, πλέοντας

Εν πλω προς Περαιά = Πλέοντας προς τον Πειραιά. Το συμβάν έγινε εν πλω.
Εν πλω, 21 Μαρτίου 2002 = Όντας σε πλοίο, 21 Μαρτίου 2002 (σε επιστολή).

Κ2
12
εν πνεύματι = με πνεύμα, πνευματικά

Πνεύμα ο Θεός και τοις προσκυνούσιν Αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν (από το Ευαγγέλιο).

Κ3
16
εν πολεμική διαθεσιμότητι = σε πολεμική διαθεσιμότητα, διαθέσιμος σε περίπτωση πολέμου
Κ2
15
εν πολέμω = σε πόλεμο, στον πόλεμο

Οι μαρτυρίες των στρατιωτών αποκαλύπτουν το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου, την εικόνα του ανθρώπου εν πολέμω.

Κ2
16
εν πολλαίςαμαρτίαις = (σε πολλές αμαρτίες)

Θεωρείται από πολλούς ως ενπολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή (λέγεται ως παραλληλισμός προς την Μαγδαληνή για να υποδηλώσει «μετανοημένον άνθρωπο», ανάλογο προς το «μετανοούσα Μαγδαληνή»)

Κ4
2
εν πολλοίς = ανάμεσα σε πολλά (άλλα)

Εν πολλοίς, συνέβη και ένα ατύχημα.

Κ2
2
εν πομπή και παρατάξει = (με πομπή και παράταξη) = πανηγυρικά, με επισημότητα

Οι καλεσμένοι τον υποδέχτηκαν εν πομπή και παρατάξει.

Κ2
10
εν προκειμένω = επί του προκειμένου = σχετικά με αυτό που λέμε, σχετικά με το θέμα μας

Εν προκειμένω, ποια είναι η γνώμη σου;

Κ2
6
εν πρώτοις = πρώτα-πρώτα, καταρχήν, καταρχάς

Εν πρώτοις, εγώ δεν μίλησα σε σένα!

Κ2
4
εν πτήσει = κατά τη διάρκεια πτήσης, πετώντας

Γευματίσαμε δύο φορές εν πτήσει ώσπου να φτάσουμε στην Αθήνα.
«Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές ο ίδιος ο υπουργός ήταν εν πτήσει προς τη Λευκωσία...» (ΒΗΜΑ/Τουρισμός/Β11, Κυριακή 19-5-02)

Κ2
2
εν ριπή οφθαλμού = (με το ρίξιμο του βλέμματος, σε μια ματιά) = αστραπιαία

Αντέδρασε εν ριπή οφθαλμού

Κ2
2
εν σειρά,
εν παραλλήλω
= σε σειρά
= παράλληλα
(τρόπος σύνδεσης ηλεκτρονικών εξαρτημάτων ή διατάξεων, σε μεταξύ τους σχέση ή σε σχέση με άλλα στοιχεία ενός ηλεκτρικού/ηλεκτρονικού κυκλώματος)

Σύνδεση αντιστάσεων εν σειρά. Σύνδεση βολτομέτρου ενπαραλλήλω

Κ2
13
εν σοφία = με σοφία, σοφά

(Ο Θεός) πάντα εν σοφία εποίησε = (ο Θεός) κατασκεύασε σοφά τα πάντα.

Κ2
11
εν σπέρματι = σε σπέρμα, ως σπέρμα, ως σπόρος, σε αρχικό στάδιο

Υπάρχει εν σπέρματι η αμφιβολία στην όλη υπόθεση, άσχετα από το ποια τροπή θα πάρει.

Κ2
16
εν σπουδή = (σε σπουδή, βιασύνη) = βιαστικά, γρήγορα-γρήγορα, μάνι-μάνι

Αποκρίθηκε εν σπουδή, σαν να τον κυνηγούσαν

Κ2
2
εν στάσει = (σε στάση) = σταματημένος, στάσιμος

Το ένα από τα αυτοκίνητα που συγκρούστηκαν ήταν ενστάσει

Κ2
2
εν στενώ κύκλω
εν κλειστώ κύκλω
= σε στενό κύκλο, σε κλειστό κύκλο, σε περιορισμένο αριθμό ανθρώπων

Ο γάμος τους έγινε εν στενώ οικογενειακώ κύκλω.

Κ2
15
εν στολή = με στολή, ένστολος

Ήταν εκεί τρεις αξιωματικοί εν στολή και δυο άλλοι με πολιτικά

Κ2
6
εν στύσει = σε στύση

Ο φαλλός ήταν ομοίωμα ανδρικού γεννητικού μορίου εν στύσει και αποτελούσε σύμβολο της γονιμότητας.

Κ2
16
εν συγκρίσει με,
εν συγκρίσειι προς
= σε σύγκριση με

Όταν το α είναι πολύ μεγαλύτερο εν συγκρίσει με το β το πηλίκο β/α είναι πρακτικά αμελητέα ποσότητα.

Κ2
16
εν συμπεράσματι = (σε συμπέρασμα) = συμπερασματικά

Κ2
16
εν συνδυασμώ = σε συνδυασμό, σε σύνδεση

Το γραπτό του εν συνδυασμώ και με την προφορική του απόδοση δείχνει πολύ συγκροτημένο μαθητή.

Κ2
16
εν συνεχεία = στη συνέχεια, αμέσως μετά

Εν συνεχεία, εκφωνήθηκε ο πανηγυρικός της ημέρας

Κ2
2
εν συνόλω,
εν τω συνόλω
= σε σύνολο, ως σύνολο, συνολικά

Εν τω συνόλω του το βιβλίο ήταν πολύ ενδιαφέρον.

Κ2
16
εν συνόψει = σε περίληψη, συνοπτικά, περιληπτικά, συνοψίζοντας

Εν συνόψει, η υπόθεση ήταν φιάσκο.

Κ2
13
εν συντομία = (σε συντομία) = σύντομα (= με σύντομο τρόπο)

Η όλη περιγραφή έγινε εν συντομία

Κ2
2
εν συντομογραφία = σε συντομογραφία, συντομογραφημένος, συντομογραφημένα

Το Ελληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας, εν συντομογραφία: ΕΛΚΕΠΑ, δεν υπάρχει σήμερα.

Κ2
15
εν σχέσει = σε σχέση

Εσύ έχεις πολύ λιγότερες υποχρεώσεις εν σχέσει με εμένα.

Κ2
11
εν σώματι = (σαν ένα σώμα) = σύσσωμα, όλοι μαζί, σύσσωμος

Ολόκληρο το ΔΣ πήγε εν σώματι στο Υπουργείο.
Τον υποδέχτηκε το Υπουργικό Συμβούλιο εν σώματι.

Κ2
14
εν τάξει, εντάξει
εν αταξία
= (στην τάξη) = τακτοποιημένος, σωστός, κανονικός (επίθ. και επίρρ.)
= σε αταξία, όχι σωστά ή κανονικά

Εγώ είμαι εντάξει. Αυτός που είναι εν αταξία είσαι εσύ.

Κ2
2
εν ταυτώ = και τα δύο μαζί (σε ένα)

Κ2
16
εν τάφω = στον τάφο, στο μνήμα

Η ζωή εν τάφω κατετέθης Χριστέ...= Εσύ που είσαι η ζωή σε τάφο τοποθετήθηκες, Χριστέ ... (από τη λειτουργία των Παθών)

Κ4
13
εν τάχει = (στα) γρήγορα, ταχέως

Πες ό,τι έχεις να πεις εν τάχει

Κ2
2
εν τέλει, εντέλει
εν αρχή
= στο τέλος, τελικά ή για να τελειώνουμε
= στην αρχή

Εν τέλει, αποδέχθηκε την ήττα του. Εντέλει, θά 'ρθεις ή όχι;
Εν αρχή ην ο λόγος = στην αρχή υπήρχε ο λόγος (από το Ευαγγέλιο)

Κ2
6
εν τελευταία αναλύσει = σε τελευταία ανάλυση, τέλος πάντων, για να τελειώνουμε

Εν τελευταία αναλύσει, η ευθύνη είναι δική σου.

Κ2
16
εν τη απουσία
εν απουσία
= κατά την απουσία

Η όλη ενέργεια εξελίχθηκε εν τη απουσία μου.

Κ2
11
εν τη αφελεία = στην αφέλεια (απλότητα, απλοϊκότητα, αγαθοσύνη ...)

Εν τη αφελεία του αποκάλυψε το μυστικό.

Κ2
16