Λίγοι από μας γνωρίζουμε τον Άρατο από τους Σόλους της μικρασιατικής Κιλικίας, γιατρό, μαθηματικό, αστρονόμο και ποιητή, σύγχρονο του Θεόκριτου και του Καλλίμαχου. Στην εξαιρετική σειρά των Αρχαίων Συγγραφέων των εκδόσεων «Ζήτρος» μόλις κυκλοφόρησε ένα μικρό διαμάντι από την πένα του: ένα κείμενο επιστημονικό, επενδυμένο ποιητικά σε δακτυλικούς εξάμετρους στίχους κατά το πρότυπο των ομηρικών επών, γεννημένο από τις αστρονομικές παρατηρήσεις του Άρατου. «Φαινόμενα και διοσημεία» επιγράφεται το ποίημα που εκτείνεται σε 1.155 στίχους, μια μεγαλειώδης ποιητική ουρανογραφία από έναν αρχαίο σοφό που ξενυχτούσε μελετώντας τ' αστέρια, μετέωρος ανάμεσα στην ονειροπόληση και στην παρατήρηση: «Αράτου σύντονον αγρυπνίην» χαρακτήρισε αυτό το παιδί τόσων και τόσων ξάγρυπνων νυχτών ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος (πλήρες κείμενο>>>).Πριν από κάποια χρόνια είχα αναζητήσει πληροφορίες για τον Άρατο εξ αιτίας ενός χριστιανικού ψαλμού που περιείχε το όνομά του. Ο εκ Συρίας κορυφαίος χριστιανός υμνογράφος Ρωμανός ο Μελωδός (493-560), περιλαμβάνει στον «Ύμνον εις Πεντηκοστήν» τους εξής στίχους (Maas Paul - Trypanis C.: A.Sancti Romani Melodi cantica - Cantica genuina, Oxford University Press, 1963):
- Τί φυσώσιν και βαμβεύουσιν οι Έλληνες;
Τί φαντάζονται προς Άρατον τον τρισκατάρατον;
Τί πλανώνται προς Πλάτωνα;
Τί Δημοσθένη στέργουσι τον ασθενή;
Τί μη νοούσι Όμηρο όνειρον αργόν;
Τί Πυθαγόραν θρυλούσιν τον δικαίως φιμωθέντα;
Χρησιμοποίησα τότε αυτή τη στροφή του «Ύμνου στην Πεντηκοστή» του Ρωμανού, ο οποίος ύμνος αποτελεί υβριστικό παραλήρημα κατά του Ελληνισμού, για να υποστηρίξω ότι κάθε άλλο παρά ταύτιζαν οι θεόπληκτοι στον 6ο αιώνα μ.Χ. τους όρους «Έλληνας» και «ειδωλολάτρης». Είναι δυνατόν να ισχυριστεί κάποιος σήμερα ότι αυτός ο ύμνος εννοεί με το χαρακτηρισμό «Έλληνες» κάποιους Πέρσες, Άραβες, Σλάβους ή Γαλάτες «ειδωλολάτρες» και όχι συγκεκριμένους δημιουργούς του ελληνικού πολιτισμού, τον Άρατο, τον Πλάτωνα, το Δημοσθένη, τον Όμηρο και τον Πυθαγόρα;
Και συνέχιζα: Βέβαια, ο συγκεκριμένος Ρωμανός ήταν εκχριστιανισμένος Ιουδαίος εκ Συρίας και προφανώς είχε μόνο σχέση σπουδών με τον ελληνικό πολιτισμό. Εκεί έμαθε να μισεί τον «τρισκατάρατον» Άρατον (305-240 π.Χ.), ο οποίος ήταν αλεξανδρινός ποιητής από την Κιλικία και έζησε για αρκετά χρόνια στη Συρία, όπου προφανώς είχε διασωθεί για πάνω από 8 αιώνες η φήμη του.
Η ιδέα για «φίμωση», δηλαδή λογοκρισία του Πυθαγόρα, ο οποίος έζησε περίπου μια χιλιετία πριν από τον Ρωμανό, προδίδει την επιρροή των νεοπυθαγορείων στο πρώιμο Βυζάντιο. Αυτά τα κείμενα και, μαζί τους, οι ιδέες του Ρωμανού γίνονταν αποδεκτά από την Εκκλησία και διασώθηκαν μέχρι σήμερα, επειδή ενσωματώθηκαν στην εκκλησιαστική υμνολογία.
Διαπιστώνω τώρα με ευχαρίστηση από τη βιβλιοκριτική της Κατ. Σχινά, πόσο σημαντικός πρέπει να υπήρξε αυτός ο Έλληνας διανοούμενος, ο Άρατος, αναμφίβολα ένας από τους πολλούς εκείνης της εποχής, και πόσο έντονα αισθήματα εχθρότητας κατά του Ελληνισμού προκαλούσε το όνομά του στους χριστιανούς. Έτσι μόνο μπορούσε να το αξιοποιεί ο Ρωμανός με τέτοιο δυσφημιστικό τρόπο και με τη διαχρονική ανοχή της εκκλησίας που, απ' την άλλη μεριά, μας κοροϊδεύει με τον «ελληνοχριστιανικό πολιτισμό».
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
