Από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη Αρχαιότητα
της Ισμήνης
Όποιος πει ότι δεν έχει ερωτευθεί, λέει ψέματα. Αλλά όταν λέμε έρωτα, εννοούμε τον έρωτα αυτόν που σε κάνει και τρελαίνεσαι, οι αγάπες και τα λουλούδια είναι πταίσματα. Όταν σε καρφώσει ο έρωτας με το βέλος που το τόξο είναι ζυγιασμένο από την αριστερή μεριά τότε άσκημα τα πράγματα, γιατί ο έρωτας δεν έχει ανταπόκριση και ψήνεσαι μόνος σου ή μάλλον σε ψήνουν. Αν το τόξο είναι στην δεξιά πλευρά τότε ο έρωτας έχει ανταπόκριση και συνεπώς καίγεσαι λιγότερο.
Ποιος όμως μπορεί να αντισταθεί στον κάλλιστο, λυσιμελή, πυρίδρομο, γλυκύπικρο, αβρό, τακερό, αλγεσίδωρο, σχέτλιο, ανίκατο, ανίκατο, διφυή έρωτα; Είναι μόνο μερικοί από τους επιθετικούς προσδιορισμούς που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για να περιγράψουν τον έρωτα !
Εράω – ω =αγαπώ, επιθυμώ, ποθώ!
Ο αρχαιότερος και σημαντικότερος τόπος λατρείας του έρωτα στον ελλαδικό χώρο, υπήρξε το ιερό στις Θεσπιές της Βοιωτίας. Μύθος ή πραγματικότητα, αληθινός ή ψεύτικος είναι ο κόσμος του έρωτα; Ένας κόσμος ερωτικός και λατρευτικός, στοργικός και εξουσιαστικός, απόκρυφος και λάγνος, τελετουργικός και φιλοσοφικός.
(click)
Στη Θεογονία του Ησίοδου ο έρωτας προϋπάρχει της Αφροδίτης, αλλά στη λυρική ποίηση ο έρωτας είναι ο γιος της Αφροδίτης. Την πιο όμορφη, την πιο επιθυμητή θεά και μόνο αυτή θα μπορούσε να έχει ο έρωτας μητέρα την Αφροδίτη και μάλιστα μέσα από την ένωση με τον αρρενωπό Άρη τον θεό του πολέμου και όχι με τον κουτσό, άσχημο και γέρο σύζυγό της τον Ήφαιστο !
Η μορφή του έρωτα παρουσιάζεται μαζί με την μητέρα τους σε διάφορες παραστάσεις, σε κεραμικά, σε αγαλματίδια, σε τοιχογραφίες. Ζωηρός, σκανδαλιάρης, ανυπάκουος, τιμωρημένος αλλά και σαν υπηρέτης της. Γονιμοποιός και εξουσιαστής της φύσης,τοξότης, μουσικός, θεατρικός, εναγώνιος, τελετουργός, φιλοσοφικός, ταφικός. Οι ιδιότητες αυτές του έρωτα αναπτύσσονται μέσα από παραστάσεις αγαλμάτων μαρμάρινων ή χάλκινων, αγγείων μελανόμορφων ή ερυθρόμορφων, σε οινοχόες, τελετουργικά ρυτά.
Πήλινα ειδώλια που ανάλογα με τον επιθετικό προσδιορισμό που του αποδίδουν είναι και η απεικόνιση. Το θαυμάσιο σύμπλέγμα των 2 εναγκαλισμένων μορφών του έρωτα και της ψυχής, είναι ένα κομμάτι που σε καθηλώνει με την εκφραστικότητα του και την ομορφιά του!
Η δύναμη και υποταγή στον έρωτα δεν περιορίζεται στους κοινούς θνητούς. Οι θεοί ακόμη και ο πανίσχυρος Δίας με την νόμιμή και ζηλιάρα σύζυγο Ήρα μπλέκεται στο παιχνίδι της εξουσίας του, με όλες τις πολυάριθμες ερωτικές του περιπέτειες. Ο γάμος επισφράγισμα συμφωνιών μεταξύ των γονιών των νέων και σπανίως αποτέλεσμα ερωτικής έλξης, που μετά από 3 ημέρες εορτών και γλεντιού η νύφη περνάει πλέον οριστικά από την κυριότητα του πατέρα σ΄αυτή του συζύγου. Οι τελετουργικές παραστάσεις από τα διάφορα στάδια του γάμου παρουσιάζονται με την συχνή παρουσία και συμμετοχή του έρωτα που συμβολίζει την ερωτική επιθυμία, την αγάπη αλλά και την γονιμότητα που θα προκύψει από την ένωση των μελλονύμφων.
Ο έρωτας άλλαξε την ροή της ιστορίας με 2 λαμπρά παραδείγματα : την δολοφονία του Ίππαρχου από τον Αρμόδιο και τον εραστή του τον Αριστογείτονα, που είχε σαν αποτέλεσμα την κατάλυση της τυραννίας των Πεισιστρατιδών και ίδρυση της Κλεισθένιας δημοκρατίας.
Και 2ο με την ήτα του Αντώνιου στη ναυμαχία του Ακτίου, την αυτοκτονία του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας που είχα σαν αποτέλεσμα το τέλος του τελευταίου ελληνιστικού βασιλείου από την κληρονομιά του Μ Αλεξάνδρου!
Μέσα στις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα ήταν και το άνοιγμα δημόσια πορνεία, ώστε οι νεαροί ( άγαμοι ) αθηναίοι να διοχετεύουν εκεί τις ερωτικές τους ορμές. Πόρνη προέρχεται από το ρήμα πέρνημι = εξάγω προς πώληση, πουλώ.
Οι πόρνες αποτελούσαν πηγή εσόδων και κάθε χρόνο κατέβαλλαν ένα ειδικό φόρο το πορνικό τέλος. Από αυτά τα έσοδα χτίστηκε ο ναός της Πανδήμου Αφροδίτης προστάτιδας του αγοραίου έρωτα. Δακτυλοδεικτούμενες, λεωφόροι, χαμαιτύπαι, αυλήτριδες, χορεύτριες, πορνοβοσκοί είναι οι κατηγορίες αυτών που επαγγέλονταν την πορνεία.
Οι εταίρες αποτέλεσαν ένα κεφάλαιο όχι μόνο ερωτικό υψηλού επιπέδου αλλά και συνάμα φιλοσοφικό με ονόματα εταίρων που γράφτηκαν στην ιστορία όπως η Ασπασία, η Φρύνη, η Λαίς κλπ Η αγγειογραφία πλούσια σε παραστάσεις και αναπαραστάσεις διαφόρων φάσεων και συνευρέσεων των πόρνων και εταίρων με ερωτικούς συντρόφους.
Η αναπαράσταση ενός δωματίου πορνείου της Πομπηίας χρονολογούμενου το 72 μχ με ζωγραφισμένες ερωτικές σκηνές ζευγαριών σε διάφορες στάσεις, για τη διέγερση των πελατών.
Και μετά … είναι οι όμοιοι έρωτες.
Παιδεραστία εννοούσαν, έρωτες μεταξύ ανδρών, ενός ενήλικου και πεπειραμένου άνδρα και του εραστή του, που ήταν νεαρός μεταξύ 12-17 χρονών. Θεσμός κοινωνικά αναγνωρισμένος σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο και θεσμοθετημένο στην Κρήτη και μετά στην Σπάρτη. Ομοερωτικές σκηνές στην αγγειογραφία με παραστάσεις που η σεξουαλικότητα των 2 μορφών εκφράζεται με τη στάση του διαμηρίζειν ή με τη στάση του πυγίζειν.
Παραστάσεις που ο άνδρας για να καλοπιάσει τον νεαρό του προσέφερε δώρα, συνήθως κάποιο ζώο, κόκορα, λαγό, κουνέλι, που σαφώς είχαν ερωτικούς συνειρμούς και έδειχνε την ικανότητα του άνδρα. Επιγραφές που επαινούν την ομορφιά του νεαρού εφήβου.
(click)
Οι βουκολικοί έρωτες παριστάνονται με σκηνές φρενήρους σεξουαλικότητας σε διάφορες παραστάσεις. Με Σάτυρους, Σιληνούς, Μαινάδες, Νύμφες, Θεές, θνητές γυναίκες, νεαρά αγόρια αλλά και με ζώα. Σκηνές κτηνοβασίας όχι μόνο από τους λάγνους ακολούθους του Διονύσου αλλά και από κοινούς θνητούς με όνους, ελάφια, κατσίκες, σφίγγες, απεικονίζονται στην αττική αγγειογραφία. Κάποια ερωτικά συμπλέγματα γυναικών με ιπποειδή κοσμούν λυχνάρια, χωρίς να είναι σαφές αν είναι αλήθεια ή παραστάσεις από λογοτεχνικά κείμενα.
Η γονιμότητα και για τα 2 φύλλα, κάτι αναγκαίο σε μια εποχή που όλα ήταν θεοποιημένα και όλα εξαρτώνταν από την φύση και τα μυστήρια της. Η γυναικεία γονιμότητα εκφράζεται με την παράσταση γυναίκας με καμπύλες με μεγάλα στήθη ή που θηλάζει.
Το πιο συχνό όμως σύμβολο γονιμότητας είναι ο φαλλός. Σύμβολο ευγονίας, αφθονίας και καρποφορίας. Τεράστια ομοιώματα φαλλών από ξύλο, μάρμαρο, λυχνάρια που συνόδευαν τις γιορτές και οι συμμετέχοντες αντάλλασσαν αισχρολογίες κρατώντας ανάλογα ομοιώματα.
Από τα βάθη της ιστορίας μας παντρεμένη με την λαογραφία συνεχίζεται φαλλοφορία ακόμη και σήμερα το «Μπουρανί» στον Τύρναβο Λάρισας. Ο φαλλός έχει και αποτροπαϊκό συμβολισμό, ενάντια στο κακό μάτι, προστασία στους διαβάτες από το κακά πνεύματα, και από αόρατες δυνάμεις. Λίθινοι φαλλοί, μεταλλικοί φαλλοί με κρεμαστά κουδουνάκια στόλιζαν τους κήπους των ρωμαϊκών σπιτιών, δαχτυλίδια με χαραγμένους φαλλούς για να φυλάσσουν τα μικρά αγόρια. Λυχνάρια φαλλόσχημα που από την βάλανο έβγαινε η φλόγα.
Φαλλόσχημα και φαλλοφόρα αγγεία, ρυτά, κάνθαροι, σκύφοι, κύλικές που τα χρησιμοποιούσαν ως σκεύη συμποσίων ενώ οι εταίρες έπιναν κρασί από τις φαλλόσχημες κάνουλες των αγγείων για να διεγείρουν τους συνδαιτυμόνες.
Διακόσια εβδομήντα δύο αρχαία έργα από τον 6ο αι πχ έως και τον 4ο αι. μχ αποτελούν την έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Έργα από Μουσεία της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και Γαλλίας. Ο έρωτας σε όλες του τις μορφές και σε όλο το μεγαλείο! Καταπληκτική έκθεση, καταπληκτική παρουσίαση, μην την χάσετε!
