Η πρόθεση «μετά»

Από το Ορόγραμμα αρ. 89, διμηνιαίο τεύχος της ΕΛΕΤΟ:

Καταχωρούμε το τελευταίο «αρθράκι» της αείμνηστης Ζωής Ξενάκη-Βαρλά, που το είχε ετοιμάσει λίγο πριν από το 6ο Συνέδριο της ΕΛΕΤΟ και αφορά τις σημασίες της πρόθεσης «μετά». Η πρόθεση αυτή δηλώνει:

Α) με αιτιατική:

1. ακολουθία χρονική ή τοπική: μετά το μεσημέρι, μετά την ακμή έρχεται συχνά η παρακμή, μετά το φανάρι ο τρίτος δρόμος, μετά την πλατεία, ...
2. ακολουθία κατά τάξη: ήρθε δεύτερος μετά από τον συμμαθητή του Τάδε.
3. σχέση αιτίας – αποτελέσματος: μετά από τόσο σάλο που προκλήθηκε στις εφημερίδες για παράνομους διορισμούς διατάχθηκε δικαστική διερεύνηση του θέματος.

Β) με γενική:

1. συνοδεία, μαζί με (σε συγκεκριμένες λόγιας προέλευσης φράσεις): προσήλθε μετά της συζύγου του/της οικογενείας του.
2. τρόπο: μετά σπουδής, μετά χαράς / συγχωρήσεως / βδελυγμίας || μετά τιμής, μετά λόγου (= λογικά, με σύνεση), μεθ’ υπολήψεως (εκφράσεις σε επίσημα έγγραφα ή επιστολές) || μετ’ εμποδίων || φρ. μόλις και μετά βίας (ελάχιστα και με δυσκολία) ανέπνεε / μιλούσε.

Γ) Η λέξη μετά είναι και επίρρημα για τη δήλωση χρονικής ακολουθίας: Πάρτε ένα γλυκό· οι καφέδες θα έρθουν μετά. Πρώτα πλένουμε τα χέρια μας και μετά τρώμε (κατόπιν, ύστερα, αργότερα).

Ζ.Ξ-Β.