...με απλά λόγια
της Σταυρούλας Γ. Τσούπρου, Καθημερινή, 19/1/2010
Πασκάλ Πικ, «Εξηγώντας στα παιδιά τη θεωρία της εξέλιξης. Ο Δαρβίνος με απλά λόγια», Μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη, Μεταίχμιο, 2009
Οι θεωρίες της εξέλιξης -η θεωρία της μεταβολής, του Λαμάρκ, η φυσική επιλογή και η φυλετική επιλογή, του Δαρβίνου, η συνθετική θεωρία της εξέλιξης και σήμερα η θεωρία της εξέλιξης-ανάπτυξης, η οποία περιλαμβάνει τη γενετική της ανάπτυξης- είναι, γράφει ο Πικ, από τις ισχυρότερες επιστημονικές θεωρίες που ανακάλυψε ο ανθρώπινος νους, ενώ η γνώση τους έχει εξαιρετική σημασία για το παρόν και το μέλλον μας. Κι αυτό διότι για πρώτη φορά, και ενώ ήδη η ζωή στην ιστορία της έχει περάσει πέντε μεγάλες εξαφανίσεις, καθώς και άλλες μικρότερες, η εξαφάνιση αυτή που ζούμε οφείλεται σε κάποιο είδος, το δικό μας. Συνεχίζοντας να καταστρέφουμε τη βιοποικιλότητα και τις οικολογικές κοινότητες, δημιουργούμε καταστάσεις επικίνδυνες που μπορούν να στραφούν εναντίον μας, ενώ ο Δαρβίνος μάς έχει προειδοποιήσει με σαφήνεια: στην εξέλιξη δεν μετράω εγώ αλλά οι απόγονοί μου με τις όποιες διαφορές τους.
Γιατί, λοιπόν, αναρωτιέται ο Γιώργος Πενθερουδάκης, βιολόγος M.Sc., καθηγητής του Πειραματικού Λυκείου Ρεθύμνου, στο άρθρο του με τον τίτλο «Γιατί ο Δαρβίνος στα σχολεία;» (δημοσιευμένο στο ιδιαιτέρως αξιόλογο περιοδικό Απόψεις, έκδοση του Συλλόγου Καθηγητών του Ενιαίου Πειραματικού Λυκείου του Πανεπιστημίου Κρήτης, τεύχος 3ο και 4ο, Ρέθυμνο, Αύγουστος 2009), η θεωρία του Δαρβίνου, η οποία αποτελεί τη βάση όλων των βιολογικών επιστημών, δεν διδάσκεται στους Ελληνες μαθητές; Ο βιολόγος καθηγητής καταγράφει το χρονικό της (μη) διδασκαλίας της εξέλιξης στα σχολεία, ενώ παραθέτει και το ψήφισμα που υπέγραψαν το καλοκαίρι του 2006 πάνω από 250 πανεπιστημιακοί, ερευνητές και εκπαιδευτικοί ζητώντας να συμπεριληφθεί η σχετική διδασκαλία στα σχολικά προγράμματα σπουδών, καθώς χωρίς αυτήν οι μαθητές στερούνται της δυνατότητας να κατανοήσουν τα μεγάλα θέματα υγείας και περιβάλλοντος που καθημερινά βρίσκονται στο επίκεντρο της τρέχουσας παγκόσμιας επικαιρότητας και, συνεπώς, δεν είναι σε θέση να πάρουν αποφάσεις και να υιοθετήσουν κρίσιμες στάσεις και συμπεριφορές. «Αυτό το μάθημα βιολογικής αυτογνωσίας», κατέληγε το ψήφισμα, «μπορεί να κάνει τον νέο μας ικανό να απολαμβάνει και να σέβεται περισσότερο το αγαθό της ζωής, σε όποια μορφή και αν εκδηλώνεται. Αυτό το μάθημα μπορεί να κάνει τον νέο μας περισσότερο υπεύθυνο ως πολίτη σε έναν κόσμο του οποίου οι ραγδαίες μεταβολές δεν είναι απειλή αλλά προκλήσεις για ατομικές και συλλογικές αποφάσεις που θα τον καταστήσουν περισσότερο δίκαιο, περισσότερο βιώσιμο και ευτυχή».
Ο Γ. Πενθερουδάκης ολοκληρώνει το άρθρο του με ορισμένα στατιστικά στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της λίστας των χωρών των οποίων οι πολίτες «πιστεύουν» στην εξέλιξη, παρόλο που η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών δείχνει ότι τάσσεται υπέρ της διδασκαλίας της θεωρίας της εξέλιξης στο σχολείο.
Η «επιβίωση» της ζωής
«Ποιος είπε ότι η επιστήμη απομυθοποιεί τον κόσμο;», αναρωτιέται, με τη σειρά του, ο Πασκάλ Πικ, στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου του. Αλλωστε, η ζωή πολλές φορές κινδύνευσε, όπως είπαμε, να εξαφανιστεί και η ιστορία της «επιβίωσής» της είναι πράγματι εκπληκτική. Το ερευνητικό πρόγραμμα του Δαρβίνου, που σκοπό είχε να εγγράψει όλες τις συμπεριφορές του ανθρώπου, τον πολιτισμό και τις λεγόμενες ανώτερες διανοητικές του ικανότητες σε μία εξελικτική προοπτική, είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να γίνεται κτήμα, έστω στις βασικές του γραμμές, όλο και περισσότερων ανθρώπων.
