(του Lawrence Krauss, New Scientist
της 07.06.08, μετάφραση antonix)
Τον περασμένο μήνα διάβασα στους Τάϊμς της Ν.Υόρκης ένα άρθρο του Ντέϊβιντ Μπρούκς που από τότε με ενοχλεί διαρκώς. Στο άρθρο αυτό ο Μπρουκς περιγράφει μια πραγματεία περί της Μεσαιωνικής αντίληψης για το σύμπαν με τίτλο «ο C.S.Lewis και ο αστέρας της Βηθλεέμ», με συγγραφέα τον Michael Ward, έναν ιερέα στο πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.
Ο Μπρουκς γράφει ότι «ενώ εμείς βλέπουμε το διάστημα σα μια μαύρη, παγωμένη, κατά το πλείστον άδεια τεράστια έκταση με αστέρες και πλανήτες που κινούνται με τη δράση βαρυτικών και άλλων δυνάμεων, οι ευρωπαίοι τον μεσαίωνα το έβλεπαν σαν έναν πιο φιλικό και μαγικό τόπο. Οι ουρανοί, για εκείνους, ήταν μία οροφή από κινούμενες σφαίρες, γεμάτες με σημάδια και σύμβολα, που κινούνταν χάρις στην αγάπη του θεού.. Η σύγχρονη οπτική απομυθοποιεί τον κόσμο, τονίζει ο Λιούϊς, και τείνει να τον περιγράψει σαν "απλά συμβάντα με κανένα νόημα"».
Τα άρθρα των Μπρούκς και Ουάρντ αντανακλούν μια κοινή αντίληψη ότι η επιστήμη, με το να βρίσκει εξηγήσεις για το πώς λειτουργεί το σύμπαν, του κλέβει την μαγεία που του δίνει η θρησκεία – μια οπτική που, ειλικρινά, την βρίσκω προκλητική.
Το ότι μπορεί ο καθένας να ισχυρίζεται ότι οι μεσαιωνικές παραισθήσεις μπορούν να πυροδοτούν την φαντασία περισσότερο από το υπαρκτό σύμπαν που έχουμε την τύχη να αποκαλύπτουμε, είναι κάτι που δεν το χωράει το μυαλό μου. Οι «ουράνιες φιγούρες» που κατοικούν το πνευματικό σύμπαν του Λιούϊς ήταν, όπως πολλοί θρησκευτικοί μύθοι, επινοήματα διανοητικής τεμπελιάς βγαλμένα από αμαθείς εγκέφαλους. Χρειάζεται ένα πολύ ανώτερο είδος φαντασίας για να προσεγγίσει κανείς το πραγματικό σύμπαν.
Κάθε στίγμα, κάθε κουτσουλιά είναι ένας γαλαξίας με δισεκατομμύρια άστρα, πλανήτες, κομήτες κτλ.
Ο ουρανός της νύχτας δεν κατοικείται από μυθικά τέρατα, αλλά από ένα πάρα πολύ μικρό ποσοστό από τα κάπου 100 δισεκατομμύρια αστέρια του μικρού μας γαλαξία, ενός από τα 400 δισεκατομμύρια γαλαξιών που αποτελούν το παρατηρήσιμο σύμπαν. Το καθένα από αυτά τα αστέρια, αν και δεν είναι "ζωντανό" με κάποια ανθρωπομορφική έννοια, αποτελεί έναν εξωτικό κόσμο δράσης με θερμοκρασία μέχρι και 10 εκατομμύρια βαθμούς, που απελευθερώνονει ενέργεια ίση με χίλια δισεκατομμύρια βόμβες υδρογόνου κάθε δευτερόλεπτο – ένα πραγματικό θαύμα της φύσης, άξιο κάθε απορίας..
Το φώς από τα αστέρια άλλων γαλαξιών κάνει δισεκατομμύρια χρόνια να φτάσει σε μας. Mία φωτογραφία από το τηλεσκόπιο Χάμπλ, όπου κάθε σπίθα φωτός αντιπροσωπεύει όχι ένα αστέρι αλλά έναν ολόκληρο γαλαξία, που ο καθένας τους με τη σειρά του περιέχει δισεκατομμύρια αστέρια, τρέφει την φαντασία περισσότερο από κάθε θρύλο. Γύρω από κάποια από αυτά τα αστέρια υπάρχουν προφανώς πλανήτες που κάποτε είχαν ζωή. Λέω κάποτε, γιατί τα αστέρια που έστειλαν το φώς τους στο τηλεσκόπιο Χαμπλ έχουν προφανώς πάψει προ πολλού να υπάρχουν. Για να είμαστε ακριβείς, παρατηρούμε την ιστορία του σύμπαντος να ξετυλίγεται εμπρός στα μάτια μας.
Στο δικό μας γαλαξία, κάποιο αστέρι εκρήγνυται σαν υπέρλαμπρη σουπερνόβα μια φορά κάθε εκατό περίπου χρόνια και τότε, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, έχει την λαμπρότητα 10 δισεκατομμυρίων ήλιων. Όμως πάλι οι περισσότερες από αυτές τις εκρήξεις δεν είναι ορατές, κρυμμένες από διαστημική σκόνη, έτσι που το τελευταίο τέτοιο αστέρι του γαλαξία μας σε έκρηξη που παρατηρήθηκε από την Γή είναι αυτό που είδε ο Κέπλερ το 1604.
Το σύμπαν ωστόσο είναι τόσο τεράστιο και τόσο παλιό που αυτά τα φαινόμενα συμβαίνουν όλη την ώρα. Αν διαθέτουμε ένα αρκετά ισχυρό τηλεσκόπιο, θα δούμε ότι ένα κομμάτι του ουρανού όσο καλύπτεται από μία δεκάρα κρατημένη στην απόσταση του τεντωμένου χεριού περιέχει πάνω από 100.000 γαλαξίες – τόσο πολλούς που θα ήταν δυνατό να δούμε σε αυτούς 10 εκρήξεις σουπερνόβα μέσα σε μία μόνο νύχτα.
Στη διάρκεια της ζωής του γαλαξία μας έχουν εκραγεί 200 εκατομμύρια αστέρια, τα οποία με αυτήν την διαδικασία παρήγαγαν όλα τα χημικά στοιχεία που αποτελούν τα ίδια μας τα σώματα. Τα άτομα του αριστερού σου χεριού μπορεί να προέρχονται από διαφορετικό αστέρα από αυτά του δεξιού σου. Είμαστε όλοι παιδιά των άστρων.
Αν αυτή η ποίηση της φύσης δεν αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε την θέση μας στο σύμπαν, ενώ μας εφοδιάζει όχι απλά με γεγονότα αλλά με νέα έννοια, τότε είμαστε στ’ αλήθεια πνευματικά ανάπηροι. Ωστόσο, τόσοι και τόσοι αισθάνονται την ανάγκη να επινοήσουν εναλλακτικές πραγματικότητες ωστε να δικαιολογήσουν την ανθρώπινη ύπαρξη.
Γιατί πειράζει που πολλοί άνθρωποι στρέφονται στους μύθους για παρηγοριά; Γιατί τα προβλήματα του πραγματικού κόσμου μπορούν να λυθούν μόνο με την σκέψη του πραγματικού κόσμου. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η φύση δεν υπάρχει για να εξυπηρετεί την ανθρωπότητα και το το μόνο που μπορεί να κάνει η στροφή σε μύθους που τοποθετούν τον άνθρωπο στο κέντρο της δημιουργίας, είναι το να μας ξεστρατίζει από τη λήψη σωστών αποφάσεων.
Το άρθρο του Μπρουκς αναφέρθηκε και στην πολύ παρεξηγημένη ρήση του Μπαράκ Ομπάμα ότι κάποιοι άνθρωποι, αναζητώντας καταφύγιο μέσα στις ανισότητες της Αμερικής του Μπούς, στρέφονται στη θρησκεία – μια αλήθεια που πολλοί δεν θα ήθελαν να ακούσουν.
Αν όντως ζούμε σε μια εποχή όπου δεν μπορούν να λέγονται ανοικτά, και προς όλους, ειλικρινείς ερωτήσεις σχετικά με τον ρόλο της θρησκείας και με τα κίνητρα που κάνουν τους ανθρώπους να δρούν τότε πράγματι ανησυχώ για το μέλλον..
