Στις διάφορες θρησκείες χρησιμοποιούνται παλιά σύμβολα, συνήθως της νεολιθικής εποχής, τα οποία φορτώνονται κάθε φορά με νέα νοήματα και ιερότητα, θεωρούνται δε πάντα αυθεντικά και πρωτότυπα. Οι πιστοί δεν δέχονται ότι πρόκειται για αντιγραφές των συμβόλων και των συμβολισμών!
Πρώτο και γνωτότερο τέτοιο σύμβολο στο χριστιανισμό είναι ο σταυρός. Ο απλός ισοσκελής και όρθιος σταυρός, λέγεται στη διεθνή βιβλιογραφία «ελληνικός σταυρός» και είναι αυτός που θεωρείται η μια από τις 3 αρχαιότερες μορφές σταυρού (μαζί με τον πλάγιο και τον ηλιακό σταυρό).
Συμβολίζει τα τέσσερα αριστοτελικά στοιχεία της φύσης (γη, νερό, αέρας, φωτιά), την ισορροπία και σταθερότητα και κατ' επέκταση, την αρμονία της φύσης. Ο ελληνικός σταυρός που έχει αξιοποιηθεί ως διακόσμηση σε πάμπολλα αγγεία και γλυπτά, συμβολίζει επίσης τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Τέλος, συμβολίζει τη σχέση του Θείου (κάθετος άξονας) με τον Κόσμο (οριζόντιος άξονας).
Άλλο γνωστό σταυρικό σύμβολο στον ελληνόφωνο χώρο είναι το λεγόμενο σταυρόσχημο ειδώλιο της Πάφου, από την τρίτη χιλιετία π.Χ. Αυτό το φυλακτό πρέπει να είναι θεούλης, ο οποίος φοράει τον εαυτό του ως περίαπτο στο λαιμό, όπως κάνουν και στις μέρες μας μερικοί χριστιανοί.
Ο χριστιανικός σταυρός δεν εμφανίσθηκε νωρίτερα από τον τρίτο αιώνα για τον ίδιο λόγο που δεν γιορτάζονταν τα Χριστούγεννα και θεωρείτο από τους τότε χριστιανούς παγανιστικό σύμβολο. Ο Τερτυλλιανός στο argumentum ad hominem καταδίκαζε τη χρήση του σταυρού ως ειδωλολατρική επιρροή και απέτρεπε τους χριστιανούς από τη χρήση του, οι οποίοι συνήθιζαν να ζωγραφίζουν έναν μικρό σταυρό στο μέτωπό τους, όπως έκαναν αιώνες νωρίτερα οι Ινδουιστές.
Τα πρώτα χρόνια χρησιμοποιούσαν οι χριστιανοί ως θρησκευτικό σύμβολο το λεγόμενο σταυρόγραμμα ή το χριστόγραμμα, το ψάρι, τα οποία μαζί με κάποια άλλα, επιτρέπονταν από την εκκλησιαστική ηγεσία. Μέχρι τον πέμπτο αιώνα, αφού είχε απαγορευτεί, καταπιεστεί και ξεχαστεί επαρκώς ο ελληνικός σταυρός, άρχισε να χρησιμοποιείται αυτός σε διάφορες μορφές από τους χριστιανούς.
Αριστερά: Σταυρόγραμμα, Δεξιά: Χριστόγραμμα
Τον 5ο αιώνα, στην Γ' σύνοδο της Εφέσου, υιοθετήθηκε το σύμβολο του σταυρού ως έμβλημα του Χριστιανισμού, αφού συμπληρώθηκε με τους απαραίτητες συμβολισμούς και τις μυθοπλασίες που ακούγονται μέχρι σήμερα, επειδή πάνω σ' αυτό εκτελέστηκε ο Ιησούς. Ότι με τον ίδιον τρόπο είχαν εκτελεστεί δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες δούλοι και αιχμάλωτοι των Ρωμαίων, ουδέποτε έπαιξε κάποιο ρόλο στην επιχειρηματολογία των χριστιανών.
Το λεγόμενο χριστόγραμμα ή μονόγραμμα του Χριστού ή ΧιΡο ή ο σταυρός του Κωνσταντίνου (☧) ήταν, μαζί με το ψάρι, το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο χριστιανικό σύμβολο, ιδίως κατά την ύστερη Αρχαιότητα. Αυτό το σύμβολο λέγεται ότι επεβλήθη από τον αυτοκράτορα Κων/νο Α' για να το χρησιμοποιούν οι στρατιώτες του, άλλοι υποστηρίζουν στη μάχη κατά του Μαξέντιου το έτος 312 και άλλοι στη μάχη της Αδριανούπολης κατά του Λικίνιου.
Εννοείται και αυτό το σύμβολο που κοσμεί μέχρι σήμερα πολλούς ναούς και ιερατικά αντικείμενα, έχει αρχαία προέλευση και με αυτό συμβολιζόταν ο θεός του Ήλιου, αργότερα ο Μίθρας κ.ο.κ. Ο Arnold J. Toynbee γράφει στο βιβλίο του «The Crucible of Christianity» ότι το σύμβολο ΧιΡο είχε μεν, όταν επεβλήθη από τον Κων/νο, ήδη παλαιότερη χριστιανική χρήση, αλλά προχριστιανική προέλευση.
