(της Mαριας Kατσουνακη, Καθημερινή, 1/8/2009)
Επεισόδιο 1: Στη σκηνή που κόπηκε αυθαίρετα από την ψηφιακή (εμβόλιμη), διάρκειας ενός λεπτού, ταινία του Κώστα Γαβρά για την ιστορία του Παρθενώνα ανά τους αιώνες, ο ΛΑΟΣ, διά του εκπροσώπου του Κ. Αϊβαλιώτη, διάβασε «πόλεμο κατά της Εκκλησίας». Ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, ανακοίνωσε ότι κρίθηκε σκόπιμο «να εκπέσει ένα πλάνο 12 δευτερολέπτων» καθώς οι συνθήκες καταστροφής του μνημείου κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο παραμένουν άγνωστες.
Η Ιστορία υπό διαπραγμάτευση.
Επεισόδιο 2: Ο ιστορικός του 1ου αι. μ. Χ. Ιώσηπος Φλάβιος σήκωσε μεγάλο αχό. Το έργο του «Ο πόλεμος των υιών του σκότους κατά των υιών του φωτός» θα παρουσιαζόταν στην Επίδαυρο με πρωταγωνίστρια τη Ζαν Μορό, σε σκηνοθεσία Αμος Γκιτάι. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη θεωρία ποικίλων υπερπατριωτών, ο Ιώσηπος Φλάβιος ήταν ένας ακραίων πεποιθήσεων Εβραίος, ανθέλληνας και «ο πρώτος στην Ιστορία κατήγορος του αντισιωνισμού παγκοσμίως».
Η Ιστορία σε ομηρία.
Επεισόδιο 3: Ο ιστορικός Γιώργος Κόκκινος (αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου) κατηγορήθηκε πρόσφατα για «ανθελληνικό παραλήρημα» και ότι «απεργάζεται απόψεις με αντικείμενο την άνευ όρων παράδοση της ελληνικής ιστορίας σε μια παγκοσμιοποιημένη και πιο "στρογγυλή" - χωρίς αιχμές εκδοχή των γεγονότων».
Η Ιστορία σε αφωνία.
Οι «μαύρες λίστες» που δημιουργούνται άτυπα ή θεσμικά διευρύνονται επικίνδυνα. Ο Σύλλογος Πανεπιστημίου Αιγαίου κατήγγειλε «τις μορφές άμεσης ή έμμεσης περιστολής της ελεύθερης διακίνησης απόψεων μέσα στον ακαδημαϊκό χώρο και τις πρακτικές φρονηματικής στοχοποίησης συναδέλφων». Τα δημοσιεύματα για τον Κώστα Γαβρά και (σε μικρότερη έκταση) για τον Ιώσηπο δίνουν ένα μέτρο των αντιδράσεων στις «στενάχωρες» ή διαστρεβλωμένες εκδοχές και ερμηνείες της Ιστορίας. Αρκεί όμως αυτό;
Η επιλεκτική μνήμη, που έχει ως μόνο στόχο την κατοχύρωση κοινωνικής, πολιτικής και ιδεολογικής ισχύος, βρίσκει πάντα έδαφος γόνιμο να προωθηθεί, να ριζώσει, να καρποφορήσει.
«Κάθε φορά που υπάρχει μια κρίση στην κοινωνία γενικότερα, και ιδιαίτερα στην ελληνική κοινωνία, τότε αρχίζουμε να μελετάμε πού είμαστε, πού πάμε», έλεγε ο κορυφαίος ιστορικός Νίκος Σβορώνος σε συνέντευξή του στο Νίκο Αλιβιζάτο («Η μέθοδος της ιστορίας», εκδ. Άγρα). «Τώρα βέβαια που ζούμε μια σχετικά ομαλή ζωή, οι περιστάσεις επιτρέπουν τις σχετικές, μάλλον ανεύθυνες, ελληνοκεντρικές ή ελληνορθόδοξες θεωρίες, που στηρίζονται κατά βάθος σε παλιά ιδεολογήματα. Μ’ άλλα λόγια, εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος της ιδεολογικής χρήσης και κατάχρησης της ιστορίας».
Δεκαεννιά χρόνια μετά το θάνατο του Νίκου Σβορώνου, ο «κίνδυνος» είναι πανταχού παρών. Ολο και πιο συχνά διαπιστώνουμε την αυθαίρετη ερμηνεία να σκιάζει, να παραποιεί γεγονότα, προτάσσοντας την πατριδοκαπηλία ως μόνη, οφειλόμενη, ανάγνωση και διδασκαλία της ιστορίας. Η ιδεολογική χρήση και κατάχρηση δεν είναι νέο φαινόμενο και απασχολεί δεκαετίες τώρα την ιστορική κοινότητα.
Η σύγχρονη, όμως, κοινωνική διάσταση αυτής της παρέκκλισης, η έξαρση που συνοδεύεται από ακραίες λογοκριτικές ή απειλητικές παρεμβάσεις, τρέφεται από συγχύσεις, άγνοια και αδράνειες. Στην ελλειμματική ή μονομερή διδασκαλία της ιστορίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στα τεχνικά περιγράμματα και τους ανώφελους περιορισμούς που αφαιρούν από την πολυπλοκότητα του αντικειμένου και ενισχύουν τη συνθηματολογία.
Η κουβέντα είναι μεγάλη, έντονη και συνεχής. Όχι τυχαία, όχι χωρίς λόγο. Ειδικοί και μη ειδικοί ξιφουλκούν, τα τηλεπαράθυρα έχουν το μερίδιό τους σε εμμονικές θεωρίες και υπεραπλουστεύσεις. Αλλοτε επιστρατεύεται η μεταφυσική, άλλοτε η αοριστολογία, συχνά οι συναισθηματικές ερμηνείες. Οι συζητήσεις εξαντλούνται στη δήλωση του προφίλ των ομιλητών: εθνικόφρον, δημοκρατικό, εκσυγχρονιστικό κ. ο. κ.
Ένα είναι βέβαιο: οι συγκυριακές αντιπαραθέσεις δεν βοηθούν στην κατανόηση του προβλήματος, οδηγούν σε παρανοήσεις και δογματισμούς. Και κυρίως: ανοίγουν το δρόμο σε πάσης φύσεως φανατισμούς που «αρνούνται την πραγματικότητα για να σώσουν το δόγμα τους». Ο Κώστας Γαβράς αναφερόταν στην Εκκλησία. Δεν είναι όμως η μόνη υπόλογη.
