contact@atheia.gr
Προς: Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Ημερομηνία: 15 Ιανουαρίου 2011
Θέμα: Δημόσια διαβούλευση για την συνολική προσέγγιση της Επιτροπής στην προστασία των προσωπικών δεδομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Αξιότιμοι κύριοι,
Στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης για την συνολική προσέγγιση της Επιτροπής στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, σας παραθέτουμε τις προτάσεις μας για τη βελτίωση της Οδηγίας 95/46 ΕΕ και για την αντιμετώπιση των παραβάσεών της, και σας αναφέρουμε τις περιπτώσεις όπου η Οδηγία και η αντίστοιχη ελληνική νομοθεσία παραβιάζονται.
Για διευκόλυνσή σας το κείμενο έχει χωριστεί στα εξής μέρη:
I. Σύνοψη
II. Προτάσεις για βελτίωση της Οδηγίας
III. Παραβάσεις της Οδηγίας (γενική παρουσίαση)
IV. Προτάσεις για αντιμετώπιση παραβάσεων
V. Παραβάσεις της Οδηγίας (αναλυτική παρουσίαση)
I. Σύνοψη
Για τη βελτίωση της Οδηγίας προτείνουμε:
1. Κατάργηση καταγραφής θρησκεύματος σε κρατικά αρχεία και έγγραφα
Το θρήσκευμα είναι υπόθεση συνείδησης, αφορά μόνο την ιδιωτική σφαίρα του πολίτη, και δεν θα πρέπει να παίζει κανένα ρόλο στις συναλλαγές του με το κράτος.
Ακόμη και αν θεωρηθεί ότι το κράτος οφείλει να εκχωρεί συγκεκριμένα δικαιώματα στους πολίτες ανάλογα με το θρήσκευμα, για την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών είναι αρκετή μια υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερομένου για το θρήσκευμά του. Δεν απαιτείται μόνιμο αρχείο.
2. Απαγόρευση δήλωσης θρησκεύματος ανηλίκου
Ένας ανήλικος δεν έχει ούτε την ωριμότητα ούτε την απαιτούμενη πνευματική ανάπτυξη για να διαθέτει επίγνωση της σοβαρότητας της επιλογής θρησκεύματος, ούτε για να κατανοήσει πλήρως το περιεχόμενο ενός θρησκευτικού δόγματος.
Για το λόγο αυτό, δεν θα πρέπει να γίνεται δεκτή καμία δήλωση θρησκεύματος προκειμένου περί ανηλίκου.
Για την αντιμετώπιση των παραβάσεων της Οδηγίας προτείνουμε:
1. Να απευθύνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς τις κυβερνήσεις των Κρατών Μελών σύσταση συμμόρφωσης με τις επιταγές της Οδηγίας για τα Προσωπικά Δεδομένα, τόσο σε ό,τι αφορά την προσαρμογή της κρατικής νομοθεσίας, όσο και στην εφαρμογή της νομοθεσίας στην πράξη, με ιδιαίτερη έμφαση στο δεύτερο.
2. Να οργανωθούν υποχρεωτικά εκστρατείες ενημέρωσης σε όλα τα Κράτη Μέλη, οι οποίες θα απευθύνονται 1) σε δημόσιες υπηρεσίες που ενδέχεται να τηρούν τέτοια αρχεία, 2) σε θρησκευτικούς και άλλους οργανισμούς που είναι πιθανό να τηρούν τέτοια αρχεία, 3) στους πολίτες. Οι εκστρατείες προς τους οργανισμούς μπορούν να γίνουν με κρατικά ενημερωτικά έγγραφα, ενώ προς τους πολίτες μέσω των ΜΜΕ.
3. Να οργανωθούν υποχρεωτικά ενημερωτικά σεμινάρια σε όλα τα Κράτη Μέλη για τους υπαλλήλους κρατικών υπηρεσιών που σχετίζονται με τήρηση αρχείων.
Ακολουθούν αναλυτικά οι προτάσεις μας και η τεκμηρίωσή τους.
II. Προτάσεις για βελτίωση της Οδηγίας
1. Κατάργηση καταγραφής θρησκεύματος σε κρατικά αρχεία και έγγραφα
Προτείνουμε να καταργηθεί η καταγραφή του θρησκεύματος σε οποιοδήποτε κρατικό αρχείο ή έγγραφο. Το θρήσκευμα είναι υπόθεση συνείδησης, αφορά μόνο την ιδιωτική σφαίρα του πολίτη, και δεν θα πρέπει να παίζει κανένα ρόλο στις συναλλαγές του με το κράτος.
Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις κάθε πολίτη είναι γνωστές μόνο στον ίδιο και μπορούν να μεταστραφούν ανά πάσα στιγμή. Ο μόνος αρμόδιος για να τις βεβαιώσει είναι ο ίδιος ο πολίτης για τον εαυτό του και η βεβαίωση αυτή οφείλει να γίνεται σεβαστή.
Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα και ίδια αντιμετώπιση από το κράτος. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις δεν θα πρέπει να συνεπάγονται διακριτική μεταχείριση.
Ακόμη όμως και αν θεωρηθεί ότι το κράτος οφείλει να εκχωρεί συγκεκριμένα δικαιώματα στους πολίτες ανάλογα με το θρήσκευμα, για την άσκηση των δικαιωμάτων αυτώνείναι αρκετή μια υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερόμενου για το θρήσκευμά του. Η καταγραφή του θρησκεύματος των πολιτών σε κρατικά αρχεία και έγγραφα είναι περιττή και καταχρηστική
2. Απαγόρευση δήλωσης θρησκεύματος ανηλίκου
Εφόσον και για όσο διάστημα εξακολουθεί να επιτρέπεται η καταγραφή του θρησκεύματος των πολιτών σε κρατικά αρχεία, προτείνουμε να απαγορευτεί η καταγραφή θρησκεύματος σε περιπτώσεις ανηλίκων και να απαγορευτεί η δήλωση θρησκεύματος ανηλίκου εκ μέρους οποιουδήποτε ενήλικα.
Η συνειδητή επιλογή θρησκεύματος απαιτεί διανοητική ανάπτυξη που έρχεται μόνο με την ενηλικίωση. Κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το θρήσκευμα ενός ανηλίκου, ούτε οι γονείς ή κηδεμόνες, ούτε οι εκπαιδευτικοί, ούτε οι θρησκευτικοί λειτουργοί, ούτε οι κρατικοί εκπρόσωποι. Ένας ανήλικος μπορεί να ανατρέφεται σε περιβάλλον με συγκεκριμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις και να μετέχει σε τελετουργικά κατά υπόδειξη των κηδεμόνων του, αυτό όμως δεν συνεπάγεται ένταξη σε θρήσκευμα, διότι δεν έχει αποτελέσει συνειδητή δική του επιλογή.
Οι ανήλικοι δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκουν σε θρήσκευμα. Καμία διαδικασία, είτε θρησκευτική τελετουργία, είτε δήλωση ενηλίκου που σχετίζεται με τον ανήλικο, δεν πρέπει να συνεπάγει ένταξη του ανηλίκου σε θρήσκευμα. Τα πιστοποιητικά θρησκευτικών τελετών που εκδίδουν θρησκευτικές οργανώσεις δεν θα πρέπει να γίνονται δεκτά ως βεβαιώσεις θρησκεύματος ή ονοματοδοσίας και δεν θα πρέπει να καταχωρούνται σε κρατικά αρχεία.
Η παραπάνω άποψη στηρίζεται και από την γνωμοδότηση 678/91 του Νομικού Συμβουλίου του Ελληνικού Κράτους, σύμφωνα με την οποία η μεταβολή του θρησκεύματος:
"προϋποθέτει βουλητική ικανότητα του προσώπου η οποία δεν συμπίπτει κατ’ ανάγκην με την ικανότητα προς δικαιοπραξία του Αστικού Κώδικα, διότη η μεταβολή θρησκεύματος δεν αποτελεί δικαιοπραξία. Απαιτείται, δηλαδή, ηλικία οπωσδήποτε ώριμη, αν και άνευ ακριβεστέρου προσδιορισμού, που να μαρτυρεί, λαμβανομένης υπόψη και της εν γένει πνευματικής αναπτύξεως του συγκεκριμένου ατόμου, ότι τούτο έχει επίγνωση της σοβαρότητας της πράξεώς του, και δήλωση βουλήσεως, απαλλαγμένη από οποιαδήποτε βία ή ψυχική νόσο ή άλλη διαταραχή των πνευματικών του δυνάμεων, που να κωλύει τη συνείδηση των πραττομένων."
Είναι φανερό ότι η αρχική επιλογή θρησκεύματος απαιτεί τις ίδιες ακριβώς προϋποθέσεις που απαιτεί και η μεταβολή του θρησκεύματος. Ένας ανήλικος δεν έχει ούτε την ωριμότητα ούτε την απαιτούμενη πνευματική ανάπτυξη για να διαθέτει επίγνωση της σοβαρότητας της επιλογής θρησκεύματος, ούτε για να κατανοήσει πλήρως το περιεχόμενο ενός θρησκευτικού δόγματος. Σύμφωνα λοιπόν με την παραπάνω γνωμοδότηση, δεν θα πρέπει να γίνεται δεκτή καμία δήλωση θρησκεύματος προκειμένου περί ανηλίκου.
III. Παραβάσεις της Οδηγίας (συνοπτική παρουσίαση)
Το θρήσκευμα καταγράφεται στα ληξιαρχεία, τα δημοτολόγια και τα μητρώα αρρένων (ΠΔ 850 / 1976, υπόδειγμα), στα μητρώα των μαθητών (ΠΔ 201 / 1998, άρθρο 6) και στα σχολικά απολυτήρια (και παρά την σχετική απόφαση ΑΡ. 77Α / 2002 της ΑΠΔΠΧ για κατάργηση της αναγραφής του η νομοθεσία δεν έχει ακόμη προσαρμοστεί), στα μητρώα και στα απολυτήρια του στρατού, ενδεχομένως και σε άλλες κρατικές υπηρεσίες που δεν έχουμε υπ’ όψη μας.
Η καταγραφή του θρησκεύματος στις παραπάνω υπηρεσίες δεν εξυπηρετεί εξ όσων γνωρίζουμε κανέναν σκοπό, ούτε διευκολύνει στην διεκδίκηση κάποιων δικαιωμάτων των πολιτών.
Επιπλέον, η διαγραφή των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων ενός πολίτη από τα αρχεία αυτά κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Οι πολίτες δεν ενημερώνονται σωστά από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αγνοούν ότι έχουν αυτό το δικαίωμα και όταν επιχειρούν να το ασκήσουν συχνά συναντούν εμπόδια. Με αφορμή πρόσφατη ενημερωτική εκστρατεία της Ένωσης Άθεων σχετικά με το δικαίωμα διαγραφής του θρησκεύματος από τα ληξιαρχεία, πληροφορηθήκαμε ότι σε τουλάχιστον δύο ληξιαρχεία οι υπάλληλοι αρνήθηκαν να δεχτούν τις αιτήσεις των ενδιαφερόμενων, παρά το γεγονός ότι ήταν καθ’ όλα νομότυπες, ενώ σε άλλα διαπιστώθηκε άγνοια ως προς την προβλεπόμενη διαδικασία. Αυτά τα φαινόμενα παρεμποδίζουν την άσκηση ελέγχου από μέρους των πολιτών στην διαχείριση των ευαίσθητων προσωπικών τους δεδομένων.
Τέλος, παρατηρείται το φαινόμενο υπαλλήλων που συμπληρώνουν αυθαίρετα το πεδίο θρήσκευμα των πολιτών με την ένδειξη «χριστιανός ορθόδοξος» χωρίς την συναίνεση του ενδιαφερομένου, όπως συνέβη σε περίπτωση πολίτη που διέγραψε το θρήσκευμά του στο ληξιαρχείο και διαπίστωσε εκ των υστέρων ότι σε κάποια υπηρεσία ο υπάλληλος είχε «διορθώσει» αυτό που θεώρησε «παράλειψη», συμπληρώνοντάς το με δική του πρωτοβουλία, κατά πάσα πιθανότητα λόγω άγνοιας.
Το θρήσκευμα καταγράφεται επίσης στα βιβλία των ενοριών της Εκκλησίας της Ελλάδος (δεν γνωρίζουμε αν υφίσταται κάποιο κεντρικό αρχείο). Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό γιατί καταγράφεται το θρήσκευμα ανηλίκων σύμφωνα με την πρακτική του νηπιοβαπτισμού. Έτσι δημιουργείται ένα αρχείο ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των πολιτών οι οποίοι ως ενήλικες ενδέχεται να αλλάξουν πεποιθήσεις αλλά να αμελήσουν τη διαγραφή τους από το αρχείο αυτό, είτε από άγνοια είτε από αδιαφορία είτε επειδή η διαδικασία δεν είναι δρομολογημένη. Κατά την άποψή μας όλα αυτά τα αρχεία οφείλουν να καταστραφούν και να απαγορευτεί η τήρησή τους, η οποία δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό. Η τήρηση αρχείων εκ μέρους της Εκκλησίας οφείλει να γίνεται σύμφωνα τις νόμιμες προϋποθέσεις και να αφορά μόνο δεδομένα ενηλίκων.
Η τήρηση των προαναφερθέντων αρχείων δεν έχει γνωστοποιηθεί στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ούτε είναι γνωστό αν τηρούνται σύμφωνα με τις ορισμένες από το νόμο προϋποθέσεις.
IV. Πρόταση για αντιμετώπιση των παραβάσεων
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης και ελέγχου στο θέμα της ορθής τήρησης και διαχείρισης των αρχείων με προσωπικά δεδομένα (ευαίσθητα και μη). Προτείνουμε λοιπόν:
1. Να απευθύνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς τις κυβερνήσεις των Κρατών Μελών σύσταση συμμόρφωσης με τις επιταγές της Οδηγίας για τα Προσωπικά Δεδομένα, τόσο σε ό,τι αφορά την προσαρμογή της κρατικής νομοθεσίας, όσο και στην εφαρμογή της νομοθεσίας στην πράξη, με ιδιαίτερη έμφαση στο δεύτερο.
2. Να οργανωθούν υποχρεωτικά εκστρατείες ενημέρωσης σε όλα τα Κράτη Μέλη, οι οποίες θα απευθύνονται 1) σε δημόσιες υπηρεσίες που ενδέχεται να τηρούν τέτοια αρχεία, 2) σε θρησκευτικούς και άλλους οργανισμούς που είναι πιθανό να τηρούν τέτοια αρχεία, 3) στους πολίτες. Οι εκστρατείες προς τους οργανισμούς μπορούν να γίνουν με κρατικά ενημερωτικά έγγραφα, ενώ προς τους πολίτες μέσω των ΜΜΕ.
3. Να οργανωθούν υποχρεωτικά ενημερωτικά σεμινάρια σε όλα τα Κράτη Μέλη για τους υπαλλήλους κρατικών υπηρεσιών που σχετίζονται με τήρηση αρχείων.
Ακολουθούν αναλυτικά περιπτώσεις παράβασης της Οδηγίας περί προσωπικών δεδομένων από το Ελληνικό Κράτος.
V. Παραβάσεις της Οδηγίας (αναλυτική παρουσίαση)
Παραβάσεις στο σχολείο
Αρχεία μαθητών
Στην Ελλάδα, τα σχολεία κατά την εγγραφή των μαθητών, συλλέγουν από τους γονείς/κηδεμόνες μεταξύ άλλων τα εξής στοιχεία για τη συμπλήρωση του Βιβλίου Μητρώου Μαθητών: τόπος γέννησης, ιθαγένεια, θρήσκευμα, επάγγελμα μητέρας και πατέρα, γραμματικές γνώσεις μητέρας και πατέρα. Για τους αλλοδαπούς ζητείται ακόμα η εθνικότητά τους.
Συμβαίνει μάλιστα, όταν τα στοιχεία στο εν λόγω Μητρώο είναι ελλιπή, να μπαίνει ο Διευθυντής στην τάξη την ώρα του μαθήματος και να ρωτά τα παιδιά τι επαγγέλονται οι γονείς. Άλλες φορές το αναλαμβάνει ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός του τμήματος.
Οι γονείς/κηδεμόνες και τα τέκνα τους στους οποίους αναφέρονται τα δεδομένα δεν ενημερώνονται ποτέ ποιο σκοπό εξυπηρετεί αυτή η συλλογή, ποιοι είναι οι υπεύθυνοι επεξεργασίας των δεδομένων και πώς μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στην πρόσβαση και τη διόρθωση. Επίσης δεν γνωρίζουν σε ποιον μπορούν να κοινοποιηθούν τα δεδομένα αυτά.
Είναι προφανές πως τα δεδομένα που συλλέγονται είναι υπερβολικά, περιττά και διόλου αναγκαία. Η πιθανή επίκληση της καλής προαίρεσης από πλευράς του υπουργείου, ώστε να δώσει την απαιτούμενη προσοχή σε μαθητές με πολιτισμικές/γλωσσικές δυσκολίες καταρρίπτεται από το επιχείρημα πως ο εκπαιδευτικός στην άμεση επαφή του με το μαθητή θα το αντιληφθεί εύκολα, μέσα στην πρώτη εβδομάδα της έναρξης των μαθημάτων. Ομοίως το να συλλέγει στοιχεία για τους ακαδημαϊκούς τίτλους των γονέων, το επάγγελμά τους ή την εργασιακή τους κατάσταση με την αιτιολογία της επιπλέον προσοχής σε έναν μαθητή με οικονομική δυσχέρεια είναι έωλο, γιατί αυτό που θα μπορούσε να του προσφέρει το κάνει ήδη με τη δωρεάν παιδεία.
Αναφορικά με το ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο του θρησκεύματος που καταχωρείται στα αρχεία που τηρούνται, συμβαίνει το εξής παράδοξο: Στο Σύνταγμα αναγνωρίζεται η Ορθόδοξη Εκκλησία ως «επικρατούσα θρησκεία» της Ελλάδας και άνευ άλλου τεκμηρίου, θεωρούνται όλοι οι μαθητές Χ.Ο. οπότε στα σχολεία το μάθημα των θρησκευτικών είναι ομολογιακό. Με νόμους και Προεδρικά Διατάγματα είναι υποχρεωτικός ο εκκλησιασμός όλων των μαθητών καθώς και η πρωινή προσευχή πριν την έναρξη των μαθημάτων. Εύλογο θα ήταν λοιπόν, ήδη πριν την έκδοση της Οδηγίας 95/46/ΕΚ, να μην συλλέγεται αυτό το δεδομένο. Συλλεγόταν όμως και δυστυχώς συνεχίζει να συλλέγεται ακόμα και τώρα παρά την τύποις εναρμόνιση της εσωτερικής νομοθεσίας με την κοινοτική μέσω του νόμου 2472/1997, ιδρυτικού της Ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ).
Το 2002 η Αρχή με την Απόφαση 77Α απήυθυνε σύσταση και προειδοποίση στον υπεύθυνο επεξεργασίας του Υπουργείου Παιδείας ΔΒΜΘ να φροντίσει α) να μην αναγράφεται το θρήσκευμα στους απολυτήριους τίτλους της α/βάθμιας και β/βάθμιας εκπαίδευσης και β) να μην ζητείται από τους γονείς που επιθυμούν τα παιδιά τους να απαλλαγούν από το μάθημα των Θρησκευτικών να αποκαλύψουν τις πεποιθήσεις τους, αλλά να ασκούν το δικαίωμά τους αυτό κατ’ επίκληση των πεποιθήσεών τους και χωρίς να προβαίνουν σε καμία περαιτέρω διευκρίνιση.
Αντί το υπουργείο να συμμορφωθεί, έκτοτε:
α) αναφορικά με το πεδίο Θρήσκευμα στους απολυτήριους τίτλους σπουδών
- κυκλοφόρησε την Εγκύκλιο Γ2/131757/22-11-2004 που ανάμεσα στα άλλα ανέφερε: «…2. Σε ότι αφορά την αναγραφή του Θρησκεύματος στη σύνταξη του τίτλου απόλυσης, σας πληροφορούμε ότι, σύμφωνα με την Γ2/61723/13-6-2002, ο χαρακτηρισμός Χ.Ο. αναγράφεται, εκτός αν έχει κατατεθεί υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/86, στην οποία αναφέρεται το αντίθετο.»
- διόρθωσε παράλειψη αναγραφής θρησκεύματος με την Εγκύκλιο 73735/Γ2/23-6-2010 όπου ανέφερε «…σχετικά µε τους απολυτήριους τίτλους Γυµνασίου, σας υπενθυµίζουµε ότι ο τύπος των εν λόγω απολυτηρίων καθορίζεται από την υπ’ αριθµ. 233.1/6/Γ2/2058/1986 (ΦΕΚ317, Β’) Υ.Α. και περιλαµβάνει αναγραφή του θρησκεύµατος του µαθητή….»
- σε σχετικό ερώτημα στις 22/12/2010 μας εστάλη η απάντηση με αρ. πρωτ. Φ.7/730/162311/Γ1 «….Αν επιθυμούν (σ.σ οι γονείς) να μην αναγράφεται το θρήσκευμα στο απολυτήριο ή στους τίτλους σπουδών, αυτό θα ζητηθεί με υπεύθυνη δήλωσή τους, που θα κατατεθεί στο σχολείο.»
β) αναφορικά με την απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών,
- οκτώ (8) χρόνια μετά την Απόφαση 77Α/2002 της Αρχής
- μετά από μια σειρά αντιφατικών εγκυκλίων (που κάθε άλλο παρά αποσαφήνιζαν το θέμα και διευκόλυναν γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς),
- μετά από ένα πόλεμο επιστολών μεταξύ των τότε υπουργού Παιδείας και Συνήγορου του Πολίτη
- μετά από ένα καταιγισμό σχετικών ερωτήσεων πολιτικών κομμάτων στη Βουλή
η στάση του Υπουργείου εξακολουθεί να μην ξεκαθαρίζεται.
Ακόμα και σήμερα ισχύει η τελευταία Εγκύκλιος Φ12/977/109744/Γ1 όπου αναφέρει: «Σας ενημερώνουμε ότι οι μη Ορθόδοξοι μαθητές δηλ. οι αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι, οι οποίοι σύμφωνα με την υπ΄ αριθμ. 104071/Γ2/4.8.2008 εγκύκλιο του ΥπΕΠΘ απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης…» Αυτή η φράση υποδηλώνει ότι απαλλαγή από τα θρησκευτικά δικαιούνται μόνον όσοι δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, υπαγορεύοντας έτσι την ανάγκη δήλωσης θρησκεύματος για την άσκηση του δικαιώματος της απαλλαγής.
Πρέπει δε να αναφερθεί πως, όχι μόνο δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση των ενδιαφερομένων για την άσκηση του δικαιώματος απαλλαγής, αλλά και πολλές φορές έρχονται αντιμέτωποι με δύστροπους Διευθυντές σχολικών μονάδων που προσπαθούν να αποτρέψουν τους μαθητές από το να απαλλαγούν. Την ευθύνη για αυτή τη συμπεριφορά την φέρει το σύνολο των υπουργών που έχουν θητεύσει στο Παιδείας, μαζί με τις κυβερνήσεις που υπηρετούσαν: μπροστά στο πολιτικό κόστος κανείς δεν τόλμησε να εφαρμόσει κατά γράμμα την κοινοτική οδηγία για το σεβασμό των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων και το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ της θρησκευτικής ελευθερίας.
Μέρος της ευθύνης όμως αναλογεί και στην ΑΠΔΠΧ, γιατί ποτέ δεν άσκησε την αποτελεσματική εξουσία παρέμβασης που της δίνεται από το Άρθρο 28, παρ. 3 της Οδηγίας 95/46/ΕΚ στο εν λόγω θέμα. Δεν επανήλθε στην Απόφαση 77Α με κυρώσεις και αυτή τη στιγμή μαθητές έχουν τελειώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχοντας απολυτήριο με πεδίο Θρήσκευμα κενό. Αυτό τους καθιστά ευάλωτους σε διακρίσεις, για παράδειγμα στην αγορά εργασίας, τη στιγμή που άλλοι συμμαθητές τους έχουν απολυτήριο όπου αναγράφεται Χ.Ο.
Μια άλλη, εξίσου σημαντική παράλειψη της Αρχής να ασκήσει πλήρως την αρμοδιότητά της, είναι το θέμα των χειρόγραφων Βιβλίων Μητρώου και Προόδου (Β.Μ.Π) των μαθητών τα οποία τηρούνται για μια δεκαετία. Σχετική εγκύκλιος του Μαΐου του 2010 αναφέρει πως «…Το παλαιό Β.Μ.Π. των μαθητών θα παραμείνει σε ισχύ μέχρι την αποφοίτηση και του τελευταίου εγγεγραμμένου μαθητή σ΄αυτό…». Αυτό σημαίνει πως θα βρίσκεται σε ισχύ τουλάχιστον μέχρι και το σχολικό έτος 2014-2015. Στο παλιό Β.Μ.Π. αναγραφόταν το θρήσκευμα ενώ στο νέο δεν θα αναγράφεται.
Το άρθρο 32 της Οδηγίας 95/46/ΕΚ όμως, άφησε περιθώριο συμμόρφωσης προς τα άρθρα της τα 12 έτη από την ημερομηνία έκδοσής της. Έπρεπε δηλαδή ήδη από το 2007 όλες οι επεξεργασίες δεδομένων που περιέχονταν ήδη σε χειρόγραφα αρχεία, περιλαμβανομένων και των Β.Μ.Π. να έχουν συμμορφωθεί προς τα άρθρα 6, 7 και 8 της Οδηγίας. Η χώρα μας όχι μόνο δεν έχει συμμορφωθεί, όχι μόνο συνέχιζε τόσα χρόνια να παραβιάζει την κοινοτική οδηγία συλλέγοντας ευαίσθητα δεδομένα, αλλά θα συνεχίσει να είναι παράνομη 8 πλέον χρόνια της προθεσμίας.
Παραβάσεις στον στρατό
Η στράτευση είναι υποχρεωτική για τους Έλληνες, βάσει του άρθρου 4 του Συντάγματος. Όταν οι στρατεύσιμοι κατατάσσονται, υποχρεωτικώς δηλώνουν το θρήσκευμά τους. Κατά τη συλλογή αυτού του ευαίσθητου δεδομένου δεν εξηγήται ποιο σκοπό εξυπηρετεί, δεν προσφέρεται καμία ενημέρωση σχετικά με την επεξεργασία και, καθώς το περιβάλλον είναι στρατιωτικό, οι νεοσύλλεκτοι διστάζουν να ασκήσουν το δικαίωμά τους να αρνηθούν.
Ωστόσο, η στρατιωτική θητεία περιλαμβάνει υποχρεωτικούς εκκλησιασμούς (τα περισσότερα στρατόπεδα διαθέτουν στο χώρο τους ναό της «επικρατούσας θρησκείας») και έτσι το Κράτος παρεμβαίνει στη συνείδηση των στρατιωτών, ακόμα και των Χ.Ο. προεκτείνοντας τη στρατιωτική πειθαρχία και στην επαφή τους με το Θεό. Δεν τίθεται συνεπώς θέμα επιλογής του ατόμου να μη δηλώσει το διαφορετικό θρήσκευμά του – άλλως θα αναγκαστεί να μετέχει μίας λατρείας την οποία δεν πρεσβεύει.
Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει ασχοληθεί με το θρήσκευμα στο Δελτίο Απογραφής (Πόρισμα 11478.02.2.1) και παρατηρεί την ύπαρξη δύο αντιφατικών πράξεων της ΑΠΔΠΧ, ως αναρμόδιος όμως να κρίνει την Αρχή, περιορίζεται στο να τις επισημάνει:
Η ΑΠΔΠΧ αδειοδοτεί το ΓΕΕΘΑ να τηρεί αρχείο με ευαίσθητα δεδομένα των οπλιτών με την υπ’ αριθμ. 1271/21.6.2001 «αφού διερεύνησε την υπόθεση αναγραφής του θρησκεύματος σε έντυπα στρατολογικής φύσης … κρίνει ότι η επεξεργασία, από τις Ένοπλες Δυνάμεις, του στοιχείου του θρησκεύματος, που δηλώνεται από τους στρατευσίμους στο Δελτίο Απογραφής, είναι αναγκαία και θεμιτή ενόψει του σκοπού επεξεργασίας, και ως εκ τούτου δεν αντιβαίνει στις διατάξεις του Ν. 2472/97. … Η επεξεργασία του δεδομένου του θρησκεύματος πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνο για την εξυπηρέτηση των σκοπών της διαχείρισης προσωπικού και διοικητικής μέριμνας».
Νεώτερη απόφασή της όμως, η υπ’ αριθμ. 87/20.8.2002 σχετικά με την αναγραφή θρησκεύματος στο έντυπο αίτησης υποψηφίων για τις στρατιωτικές σχολές έκρινε πως «είναι προφανές ότι οι ένοπλες δυνάμεις δεν χρειάζεται να γνωρίζουν το θρήσκευμα υποψηφίων μαθητών στρατιωτικών σχολών, εκτός αν αυτό συνδέεται με συγκεκριμένες εκδηλώσεις θρησκευτικής φύσης (π.χ. ορκωμοσία), οπότε θα αρκεί η δήλωση του μαθητή ότι δεν επιθυμεί για συνειδησιακούς λόγους να συμμετέχει στις συγκεκριμένες εκδηλώσεις. Κατά συνέπεια, η εκ των προτέρων και ανεξάρτητα από συγκεκριμένες εκδηλώσεις καταχώριση του θρησκεύματος δεν εξυπηρετεί το σκοπό του τηρούμενου αρχείου, ενώ παράλληλα έρχεται σε σύγκρουση με την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, αφού οδηγεί στην χωρίς λόγο αποκάλυψη των θρησκευτικών πεποιθήσεων. Σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν είναι νόμιμη η αναγραφή θρησκεύματος στα έντυπα αιτήσεως για υποψηφιότητα σε στρατιωτικές σχολές».
Μέχρι σήμερα η κατάσταση αυτή δεν έχει αλλάξει και δεν έχει καταστεί σαφές γιατί υπάρχει αυτή η διακριτική μεταχείριση μεταξύ των οικειοθελώς εισαγομένων σε στρατιωτικές σχολές (που δεν προβαίνουν σε δήλωση θρησκεύματος) και εις βάρος των υποχρεωτικώς εκπληρούντων στρατιωτική θητεία (που αναγκάζονται να δηλώσουν θρήσκευμα).
Θρησκευτικός όρκος και αποκάλυψη θρησκευτικών/φιλοσοφικών πεποιθήσεων
- Ενώ το ΕΔΔΑ έχει καταδικάσει την Ελλάδα ήδη από το Φεβρουάριο του 2008 για παραβίαση του Άρθρου 9 (θρησκευτική ελευθερία) της ΕΣΔΑ από την αναγκαστική αποκάλυψη των θρησκευτικών πεποιθήσεων των πολιτών, προκειμένου να δώσουν πολιτικό όρκο (υπόθεση Αλεξανδρίδης κατά Ελλάδος),
http://www.nsk.gr/edad/ee453.pdf
- Ενώ η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είχε ασχοληθεί και στο παρελθόν (2005 και 2006) με το θέμα της κατάργησης του θρησκευτικού όρκου, μετά και την καταδίκη της χώρας μας στην προαναφερόμενη υπόθεση, ανακοίνωσε στις 29 Μαΐου του 2008 σχετική γνωμάτευση πως οι δημόσιες αρχές δεν μπορούν να παρεμβαίνουν στην ιδιωτική σφαίρα του ατόμου δια της επιβολής εξωτερίκευσης των θρησκευτικών πεποιθήσεών του και πρότεινε 9 τροπολογίες στην υφιστάμενη νομοθεσία
http://www.nchr.gr/media/gnwmateuseis_e ... o_2008.doc
- Ενώ το Δεκέμβριο του 2008 ο τότε Πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Διοίκησης του Πρωτοδικείου Αθηνών γνωμοδοτεί πως η ισχύουσα νομοθεσία «φαίνεται να παραβιάζει την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης»
http://cm.greekhelsinki.gr/uploads/2010 ... -12-08.pdf
- Ο Βουλευτής του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού Αλέξανδρος Χρυσανθακόπουλος κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή με αριθ. 314/19-1-2010 όπου μεταξύ των άλλων ρωτούσε: "Αποτελεί για την Κυβέρνηση θέμα προτεραιότητας η παράκαμψη του άρθρου 3 του Συντάγματος που ορίζει επικρατούσα θρησκεία την Ορθοδοξία, καθώς και η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου…;"
- Σύμφωνα με την από 22/1/2010 απάντηση του κ. Ι. Πανάρετου υφυπουργού Παιδείας, ΔΒΜΘ στη ολομέλεια της Βουλής «Όχι. Υπενθυμίζω ότι οι προτεραιότητες της Κυβέρνησης καθορίστηκαν στις Προγραμματικές Δηλώσεις του Πρωθυπουργού στη Βουλή.» http://www.hellenicparliament.gr/Prakti ... 7295f0cd3c Βάσει του επιχειρήματος «Η χώρα αυτήν τη στιγμή περνάει ίσως τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία της.» δεν αποτελούσε τον Ιανουάριο του 2010 προτεραιότητα η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου και έτσι:
- Τον Ιούνιο του 2010 ήρθε και δεύτερη καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ (υπόθεση Δημητράς και λοιποί), ομοίως γιατί οι προσφεύγοντες υποχρεώθηκαν να αποκαλύψουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις προκειμένου να δώσουν πολιτικό όρκο. Στην εν λόγω απόφαση γίνεται και υπόδειξη προς την Ελλάδα, στη βάση του Άρθρου 46 ΕΣΔΑ (υποχρεωτική ισχύς και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων), να τροποποιήσει το νομοθετικό πλαίσιο ώστε να γίνει συμβατό με τη Σύμβαση και να αποφευχθούν παρόμοιες παραβιάσεις της στο μέλλον http://cm.greekhelsinki.gr/uploads/2010 ... _greek.doc
- Την ίδια μέρα, 3 Ιουνίου 2010 το ΕΔΔΑ δημοσιοποίησε στην χώρα μας δύο νέες προσφυγές κατά της καταγραφής του θρησκεύματος μεταξύ των προσωπικών στοιχείων στα δικόγραφα και κατά του θρησκευτικού όρκου στις ένορκες καταθέσεις. http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view. ... 6DEA398649
- Στις 10 Ιουνίου του 2010 η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επανέρχεται στο θέμα του θρησκευτικού όρκου με επιστολή της στον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καλώντας τον να λάβει «τα αναγκαία μέτρα ώστε η υποχρέωση ορκοδοσίας, όπου αυτή προβλέπεται, να καταστεί συμβατή με το δικαίωμα θρησκευτικής ελευθερίας όπως αυτό κατοχυρώνεται στο ελληνικό Σύνταγμα και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.» http://www.nchr.gr/document.php?categor ... nt_id=1016
- Μέχρι και σήμερα τα άρθρα 217, 218 και 220 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ισχύουν παραβιάζοντας τη θρησκευτική ελευθερία, ωσάν να μην έχει μεσολαβήσει η απόφαση του ΕΔΔΑ (Δημητράς και λοιποί κατά της Ελλάδας). http://des.panteion.gr/docs/tetradia_teuxos_21.pdf σελ. 14
- Ομοίως το άρθρο 236 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που αναφέρεται στον όρκο διερμηνέα δεν έχει τροποποιηθεί με αποτέλεσμα στα έντυπα που συμπληρώνονται για βεβαίωση της εργασίας διερμηνέως σε δικαστήριο, να συμπεριλαμβάνεται το πεδίο θρήσκευμα, όπως βλέπουμε στην περίπτωση του Γιώργου Παπαδόπουλου: http://2.bp.blogspot.com/_pkU5KMz8WAw/T ... dikeio.jpg
Παρ’ όλο που γίνεται επίκληση της απόφασης του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Buscarini and Others v. San Marino (judgment 18 February 1999) στη σχετική γνωμοδότηση (2008) της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (GNCHR), http://www.nchr.gr/media/gnwmateuseis_e ... o_2008.doc, στην οποία γνωμοδότηση επανήλθε με νέα της επιστολή προς τον υπουργό Δικαιοσύνης το 2010, λίγες ημέρες μετά την καταδίκη της Ελλάδας στην υπόθεση Δημητράς και λοιποί, http://www.nchr.gr/document.php?categor ... nt_id=1016
- ο εντολοδόχος Πρωθυπουργός και σχεδόν το σύνολο των Βουλευτών των εθνικών εκλογών του 2009 έδωσαν θρησκευτικό όρκο. Οι πολιτικοί που προτίμησαν τον πολιτικό όρκο έγιναν θέμα στις εφημερίδες και το διαδίκτυο. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2& ... 18/10/2009
- ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που επανεξελέγη το 2010 έδωσε θρησκευτικό όρκο (παρά τη συμμετοχή του στην ομάδα των 53 που το 1998 είχαν προτείνει την αλλαγή του όρκου για την επόμενη αναθεωρητική Βουλή) http://www.parliament.gr/sifounakis/thesis2.htm
* το Δεκέμβριο του 2010, στην ορκωμοσία των εκλεγμένων δημοτικών και περιφερειακών αρχών προκειμένου για την ανάληψη των καθηκόντων τους, όσοι από αυτούς επέλεξαν τον πολιτικό όρκο οδηγήθηκαν σε έμμεση αποκαλύψη των θρησκευτικών/πολιτικών πεποιθήσεών τους (ότι δεν είναι Χ.Ο.)
Αυτό τους φέρνει στη δυσχερή θέση να ξεκινούν την πενταετή θητεία τους στοχοποιημένοι από τη θρησκευόμενη μερίδα του τύπου και των πολιτών για τους οποίους η άσκηση της λαϊκής εντολής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πίστη στην «επικρατούσα θρησκεία». Πράγματι, πολλοί πολίτες έγραψαν προσωπικές επιστολές διαμαρτυρίας στους αιρετούς που δεν έδωσαν θρησκευτικό όρκο, εγκαλώντας τους γιατί δεν αποκάλυψαν προ των εκλογών τις θρησκευτικές/πολιτικές πεποιθήσεις τους
http://www.antibaro.gr/node/2456
Κλείνοντας, ευχαριστούμε για την προσοχή σας και ελπίζουμε να συνεισφέραμε στην νέα θεώρηση της Επιτροπής αναφορικά με τα προσωπικά δεδομένα.
Η Γραμματεία της Ένωσης Άθεων
