(του Αλεξη Παπαχελά, Καθημερινή, 5/5/2010)
Πολύς κόσμος είναι θυμωμένος μ’ εμάς τους δημοσιογράφους αυτές τις κρίσιμες ώρες. Είναι λογικό, γιατί η δημοσιογραφία έχει παίξει κρίσιμο ρόλο στο μεταπολιτευτικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, ίσως πιο κρίσιμο απ’ όσο θα έπρεπε. Εχει, λοιπόν, ευθύνη ή, μάλλον, έχουμε ευθύνη; Κατά τη γνώμη μου, ναι.
Πρώτα απ’ όλα γιατί εδώ και πολλά χρόνια, δεν σταθήκαμε ως επάγγελμα να αποκαλύψουμε με ονόματα, διευθύνσεις και αριθμούς λογαριασμών πολλά από τα μεγάλα σκάνδαλα που είχαν να κάνουν με προμήθειες, εξοπλισμούς κ.ά. Τα μεγαλύτερα σκάνδαλα έγιναν γνωστά επειδή ερευνήθηκαν από τις αρχές ξένων χωρών και κατόπιν πήραμε εμείς το νήμα. Τι κάναμε στην πράξη; Μπερδέψαμε τον αφορισμό και τη δήθεν αμφισβήτηση με την έρευνα. Ερευνητική δημοσιογραφία πραγματική δεν έχουμε ακόμη αποκτήσει.
Εχουμε ακόμη ευθύνη γιατί πολλά από τα δημοσιογραφικά «μαγαζιά» έβαζαν συχνά τα δικά τους επιχειρηματικά συμφέροντα –που είχαν πάντοτε σχέση με το κράτος– πάνω από την υποχρέωση να λέμε τα πράγματα ως έχουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η θεσμική προστασία κάποιου υπουργού που χειρίστηκε οικονομικές υποθέσεις, ο οποίος όμως φημιζόταν για τη ροπή προς τις... διευθετήσεις. Η σκληρή και έγκαιρη κριτική κάποιων εμφανιζόταν περίπου ως γραφική και πάντοτε αποδιδόταν σε «κάποια παιχνίδια ή προσωπικές εμπάθειες».
Πρέπει επίσης να πούμε πως η δημοσιογραφία έγινε, τα τελευταία χρόνια, πραγματικά τέταρτη εξουσία, θολώνοντας τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στον δημοσιογράφο και τον πολιτικό. Μπήκαμε όλοι σε ένα πάρτι δημοσίων σχέσεων όπου, λόγω και του μικρού μεγέθους της χώρας, «παραγνωριστήκαμε» και χάθηκε η αναγκαία απόσταση, εκατέρωθεν. Σε αυτό βοήθησε και ο πακτωλός κρατικής διαφήμισης, χορηγιών κ.λπ. που δημιούργησε μια άρρωστη εξάρτηση.
Εχουμε, όμως, ευθύνη εμείς οι δημοσιογράφοι για το γενικότερο επίπεδο του δημοσίου διαλόγου στη χώρα. Από την ώρα που τα «σοβαρά» κανάλια άνοιξαν τα καταραμένα παράθυρά τους, ο λαϊκισμός έγινε ευαγγέλιο, ο γραφικός μακροσαχλαρολόγος τακτικός θαμώνας και κανένα θέμα δεν συζητήθηκε ποτέ σοβαρά. Το πληρώσαμε στην κρίση των Ιμίων και σε άλλες οριακές περιστάσεις όπου χάθηκε η λογική και επικράτησε ο συναισθηματισμός και ο λαϊκισμός.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σοβαρές και ψύχραιμες φωνές, άνθρωποι που κάνουν καλά τη δουλειά τους. Οσο, δε, κακόγουστο και αν είναι το άναρχο πολυκεντρικό καινούργιο σκηνικό των ΜΜΕ, το καλό είναι πως υπάρχει πια πολύ αφιλτράριστη (έστω και αν ενίοτε είναι ανθρωποφαγική) ενημέρωση.
Ορισμένοι σοβαροί άνθρωποι αναρωτιούνται, πάντως, τελευταία κατά πόσον αυτή η χώρα είναι πια κυβερνήσιμη με δεδομένα τα αδιέξοδά της και το σκηνικό της ενημέρωσης. Πάντως, μέσα σε όλα τα ελλείμματα που μας ταλανίζουν, αξίζει να συζητήσουμε ψύχραιμα αν και γιατί έχουμε έλλειμμα δημοσιογραφίας.
