(του Σαράντου Καργάκου από την «Εστία» και την «Ελεύθερη Ζώνη», 5/5/2011)
Ἐπειδή ἔχω ἐπισκεφθεῖ πρόσφατα ὅλη σχεδόν τήν Λιβύη, καί ἐπί χρόνο πολύ, καί ἔχω συγγράψει ὀγκῶδες βιβλίο γι᾽ αὐτή, μέ 150 καί πλέον φωτογραφίες ὑπό τόν τίτλο «Λιβύη: Ἀναζητώντας τό χαμένο “σίλφιο” στήν Ἑλληνική Κυρήνη», πολλοί κι ἐδῶ στήν Ἑλλάδα καί στό Λονδίνο (ὅπου γράφθηκε τό ἄρθρο αὐτό στίς 28 Μαρτίου) μέ ἐρώτησαν, λές καί ξέρω τά interna corporis τοῦ ΝΑΤΟ, τί θά γίνει μέ τόν Καντάφι ἤ τί θά κάνει ὁ Καντάφι. Ἀπαντῶ σταθερῶς: «Νά διαβάζετε Καβάφη».
Ἐπειδή ἔχω ἐπισκεφθεῖ πρόσφατα ὅλη σχεδόν τήν Λιβύη, καί ἐπί χρόνο πολύ, καί ἔχω συγγράψει ὀγκῶδες βιβλίο γι᾽ αὐτή, μέ 150 καί πλέον φωτογραφίες ὑπό τόν τίτλο «Λιβύη: Ἀναζητώντας τό χαμένο “σίλφιο” στήν Ἑλληνική Κυρήνη», πολλοί κι ἐδῶ στήν Ἑλλάδα καί στό Λονδίνο (ὅπου γράφθηκε τό ἄρθρο αὐτό στίς 28 Μαρτίου) μέ ἐρώτησαν, λές καί ξέρω τά interna corporis τοῦ ΝΑΤΟ, τί θά γίνει μέ τόν Καντάφι ἤ τί θά κάνει ὁ Καντάφι. Ἀπαντῶ σταθερῶς: «Νά διαβάζετε Καβάφη».
Αὐτός ὁ κλειστός ποιητής πού ἔμαθε ν᾽ ἀκούει «τήν βοήν τῶν πλησιαζόντων γεγονότων», οὐσιαστικά προδιαγράφει τό τί ἡ ἱστορία θά γράψει γιά τόν ἰδιόρρυθμο αὐτόν συνταγματάρχη/ἀπολυτάρχη.
Φυσικά στή διάρκεια τῆς ἐπίπονης παραμονῆς μου στή Λιβύη μέ ἐνδιέφεραν οἱ ἀπέραντες ἑλληνικές καί ρωμαϊκές ἀρχαιότητες, μέ ἐνδιέφερε τό σίλφιο, τό ἀνεύρετο σήμερα φυτό πού ἔδωσε τόν μεγάλο πλοῦτο στήν Κυρήνη, μέ ἐνδιέφεραν οἱ ἐκπληκτικές σέ ὀμορφιά πρωτοχριστιανικές ἐκκλησίες κοντά στήν ἀκροθαλασσιά, ὅπου σήμερα ἱερουργεῖ τό κύμα, μέ θυμίαμα τήν θαλασσινή ἄχνη.
Μέ ἐνδιέφερε, ὅμως, καί ἡ περίπτωση Καντάφι. Μπορεῖ νά εἶχα διαβάσει σέ ἐπιτομή τό «Πράσινο Βιβλίο» του, πού εἶναι τό πολιτικό εὐαγγέλιο τῆς Λιβύης, μπορεῖ νά εἶχα διαβάσει τήν συνέντευξη τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου στά «Νέα», προτοῦ γίνει πρωθυπουργός, ὅτι στήν χώρα τοῦ Καντάφι ἀναβιώνει ἡ Ἐκκλησία τοῦ Δήμου τῶν ἀρχαίων Ἀθηνῶν, μπορεί νά εἶχα ἀκούσει τίς δηλώσεις τοῦ κ. Ἄκη Τσοχατζόπουλου, ὅταν ἔγινε ὑπουργός Δημοσίων Ἔργων, ὅτι μέ τίς κατασκευές πού θά ἀναλάβουμε στή Λιβύη ἤ μέ τίς ἐξαγωγές πού θά κάνουμε πρός αὐτή, θά εἰσρεύσει στή χώρα μας πακτωλός, ὥστε νά μήν ἔχουμε τήν ἀνάγκη κανενός, ὡστόσο ἐγώ, πιστός στό στιχούργημα τοῦ Γιώργου Ἰωάννου, «Εἰς τήν χώραν τοῦ Καντάφι/ἀνεγίγνωσκα Καβάφη».
Καί δέν μετάνιωσα.
Δέν θά πῶ ὅτι δέν ἐπεζήτησα –μέσω ἰσχυροῦ παράγοντα– νά συναντηθῶ μέ τόν νεώτερο «Λέοντα τῆς Ἐρήμου». Κατέστη ἀδύνατο, διότι ὁ «Λέων» εἶχε ἀποσυρθεῖ σέ κάποια ἀπροσδιόριστη ὄαση ἐλεγχόμενη ἀπό τήν βεδουίνικη φυλή του, τήν φυλή Γκαντάντφα, κι ἔμενε σέ μιά σκηνή γιά νά διαλογισθεῖ. Τό συνηθίζει.
Ἐπεδίωξα νά συναντηθώ καί μέ κάποιον ἐκπρόσωπο τῆς δυναστείας Καραμανλῆ, πού κυβέρνησε τήν Λιβύη ἐπί 140 περίπου χρόνια (καί μᾶλλον θά τήν ξανακυβερνήσει), ἀλλά κατέστη ἀνέφικτο. Ὁ λόγος προφανής.
Ὡστόσο, μέ ὁδηγό πάντα τόν Καβάφη, μελέτησα τό φαινόμενο Καντάφι. Στό βιβλίο μου ἀφιερώνω δεκάδες σελίδες γι᾽ αὐτόν καί μιά 20άδα φωτογραφιῶν του σέ ποικίλες πόζες, μέ ποικίλες φορεσιές καί πάντα μέ διαφορετικά γυαλιά σάν αὐτά πού πουλᾶν στά περίπτερα τῆς Πλατείας Ὁμονοίας.
Τόν ἄνθρωπο Καντάφι τόν γνώρισα πιό πολύ στό Μουσεῖο τῆς Λέπτιδος (Leptis Magna) πού ἔχουν κατασκευάσει Κορεάτες: Καλύπτει μιά ἐπιφάνεια ἄνω τῶν 15 μέτρων. Καθώς ἀνεβαίνεις κυκλικά, τόν βλέπεις μόνον τμηματικά. Κομμάτι-κομμάτι.
Ποιό τό συμπέρασμά μου γι᾽ αὐτόν; Δέν θά διστάσω νά τό πῶ, ἔστω κι ἄν μέχρι νά δημοσιευθεῖ τό κείμενο αὐτό, κινδυνεύω νά διαψευσθῶ. Καί αὐτό γιατί ὁ Καντάφι εἶναι μία φυσιογνωμία ἀντιφατική, μέ μή προβλέψιμες ἀντιδράσεις. Αὐτό πάντως πού πιστεύω ἐγώ εἶναι πώς ὁ συνταγματάρχης ἔχει μία ψυχολογία Χίτλερ. Θά προτιμήσει νά πεθάνει στήν Τρίπολη. Μόνο –πού κατ᾽ ἀντίθεση πρός τόν Χίτλερ– τήν ἔχει ὀχυρώσει ἐπαρκῶς κι ἔχει συγκεντρώσει σ᾽αὐτή ὅλο τό πολεμικό του δυναμικό.
Ὁ Καντάφι δέν ἐνδιαφέρεται νά ζήσει στή μνήμη τῶν ἀνθρώπων σάν ζωντανός. Θέλει νά ἐπιζήσει ὡς νεκρός. Νά περάσει σέ μιά μορφή ἀθανασίας, πού θά γίνει γιά τό λαό του εἶδος ἰδεολογίας. Ἀσφαλῶς –μέ τά δικά μας μέτρα– εἶναι μιά ἰδιάζουσα ψυχοπαθολογική περίπτωση, ἀλλ᾽ αὐτό δέν σημαίνει ὅτι τοῦ λείπει ἡ πονηρία, ἡ κινδυνοφιλία καί ἡ ἡγετική παρρησία καί παρουσία. Ματαιόδοξος; Ἀσφαλῶς, ἀλλ᾽ ὄχι ἀφελής ἤ ψευδοταπεινός ὅπως ὁ «Ἡγεμών ἐκ Δυτικῆς Λιβύης» πού μᾶς ζωγράφισε μέ ἐμπρεσσιονιστικά χρώματα ὁ Καβάφης.
Οἱ βάλλοντες ἀπό μακριά κατ᾽ αὐτοῦ μποροῦν νά τόν κάνουν σκόνη. Ἀλλ᾽ ἄν γίνη αὐτό, ἡ σκόνη αὐτή θά μεταστοιχειωθεῖ σέ ἰδέα. Τρελή –ἔστω– ἰδέα. Ἀλλ᾽ ὄχι γι᾽ αὐτό λιγώτερο ἐπικίνδυνη.
Λυπᾶμαι, ἀλλά ἡ ἐπιχείρηση πού σχεδιάστηκε κατ᾽ αὐτοῦ –κι ὄχι μόνον ἐναντίον αὐτοῦ– σχεδιάστηκε λάθος. Δέν ὑπάρχει σ᾽ αὐτή οὔτε ὑψηλή στρατηγική οὔτε σωστή τακτική. Ὁ ἀντίπαλος γιά νά νικηθεῖ, πρέπει τό ἔδαφός του νά πατηθεῖ. Ποιός θά τό τολμήσει αὐτό;
Φοβᾶμαι ὅτι ἀνοίξαμε τήν πόρτα τοῦ τίποτε, ἴσως καί τήν καταπακτή τῆς καταστροφῆς. Μπορεῖ ἡ Λιβύη νά διασπασθεῖ ἤ νά τεμαχισθεῖ. Ἀλλά θά ἀρχίσει ἡ ἀλληλοσφαγή ἀνάμεσα στίς ἀλληλομισούμενες φυλές. Ποιός θά τολμήσει νά κάνει τόν διαιτητή;
Εἶναι ἐμφανές ὅτι στήν πολεμική ἐπιχείρηση δέν ὑπάρχει στρατηγική ἐξόδου. Ὑπάρχει ὅμως στρατηγική εἰσόδου –πιθανῶς– σέ μιά καινούργια κόλαση. Ὁ Θεός βοηθός, γιά νά μήν δοῦμε τήν κόλαση νά μεταφέρεται κι ἐδῶ.
