(ΒΗΜΑ, 18/5/2011)
Αδέσποτοι πλανήτες που περιφέρονται χωρίς να βρίσκονται σε τροχιά γύρω από κάποιο άστρο ή που «γυρίζουν» σε τεράστια απόσταση από αυτό ενδέχεται να συνωστίζονται στο Γαλαξία ζαλίζοντας κυριολεκτικά τους αστροφυσικούς.
Η ανακάλυψη έγινε από διεθνή ομάδα επιστημόνων και δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Nature». Προτού καλά καλά ανακοινωθεί επίσημα έχει ήδη εξάψει τη φαντασία αλλά και ανάψει τα πνεύματα μεταξύ των ειδικών, εφόσον αντιβαίνει σε όλες τις παραδεδεγμένες θεωρίες.
Εκτός τροχιάς
Η διεθνής ομάδα των ερευνητών, οι οποίοι προέρχονται από πανεπιστήμια της Ιαπωνίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Νέας Ζηλανδίας, της Βρετανίας και της Χιλής, έχει εντοπίσει σε ένα μικρό τμήμα του Γαλαξία μας 10 πλανήτες οι οποίοι έχουν μάζα παρόμοια με του Δία. Οι πλανήτες αυτοί φαίνεται να κινούνται σε τροχιά σε πολύ μεγάλη απόσταση από το άστρο τους ή και να βρίσκονται εντελώς εκτός τροχιάς.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, οι νέου τύπου αυτοί πλανήτες είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι, τουλάχιστον στη «γειτονιά» μας: ενδέχεται, όπως τονίζουν, να ξεπερνούν κατά 50% τους «συμβατικούς» πλανήτες που περιφέρονται γύρω από άστρα και να είναι διπλάσιοι από τα άστρα που υπάρχουν στον γαλαξία μας.
Οι «ορφανοί» πλανήτες προβληματίζουν ιδιαίτερα τους επιστήμονες. Αν κινούνται εκτός τροχιάς αντιβαίνουν στον ίδιο τον ορισμό του πλανήτη, τουλάχιστον έτσι όπως τον γνωρίζουμε στο ηλιακό μας σύστημα και οι εδικοί αδυνατούν να εξηγήσουν πώς σχηματίστηκαν. Ακόμη όμως και αν βρίσκονται σε τροχιές μεγάλων αποστάσεων, το μέγεθος, η μάζα και ο αριθμός τους υποδηλώνουν ότι οι μεγάλου μεγέθους, αεριώδους σύστασης πλανήτες είναι πολύ περισσότεροι από ό,τι πιστεύαμε ως τώρα.
Μέχρι σήμερα και άλλοι ερευνητές έχουν εντοπίσει σώματα που κινούνται ελεύθερα σε περιοχές του Σύμπαντος όπου σχηματίζονται νέα άστρα, οι «γίγαντες» που συνέλαβαν τα όργανα της συγκεκριμένης ομάδας ερευνητών φαίνονται όμως να είναι διαφορετικοί. Οι ειδικοί ελπίζουν ότι η περαιτέρω μελέτη τους θα προσφέρει πολύτιμες γνώσεις σχετικά με τον σχηματισμό των πλανητών.
Ορατοί με τον «μικροφακό»
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τακαχίρο Σούμι του Πανεπιστημίου της Οσάκα, δεν παρατήρησαν τους νέου τύπου πλανήτες άμεσα. Οι περισσότερες τεχνικές που διαθέτει σήμερα η επιστήμη προσφέρονται για την ανίχνευση πλανητών κοντά στα άστρα τους, η οποία είναι και πιο εύκολη. Για αυτούς που βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση, μια ενδεδειγμένη μέθοδος είναι ο εντοπισμός τους μέσω του φαινομένου του «μικροφακού»: της μεγέθυνσης δηλαδή του φωτός του άστρου τους που προκαλεί η μάζα τους όταν περνούν από μπροστά του.
Παρατηρώντας σχολαστικά επί δυο χρόνια περισσότερα από 50 εκατομμύρια άστρα του Γαλαξία μας οι ειδικοί εντόπισαν τελικά 10 τέτοια «περιστατικά» στα οποία όμως οι πλανήτες δεν φαίνονταν να κινούνται γύρω από κάποιο άστρο.
Η τεχνική που χρησιμοποίησαν δεν μπορεί να αποκλείσει την ύπαρξη ενός «μητρικού» άστρου, βεβαιώνει όμως ότι, αν αυτό υπάρχει, οι εν λόγω πλανητες κινούνται γύρω του σε απόσταση τουλάχιστον τόσο μεγάλη όσο αυτή που χωρίζει τον Κρόνο από τον Ηλιο. Με βάση αυτό το δεδομένο και το γεγονός ότι οι πλανήτες που βρίσκονται σε τόσο μεγάλες αποστάσεις από το άστρο τους είναι σπάνιοι στο Σύμπαν, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι νεοακαλυφθέντες πλανήτες είναι «ορφανοί» και δεν συνδέονται με κάποιο μητρικό άστρο.
Αντιρρήσεις και θεωρίες
Κάποιοι επιστήμονες δεν πείθονται από αυτό το επιχείρημα και θεωρούν ότι η πλειονότητα των ανακαλυφθέντων σωμάτων θα πρέπει να κινείται γύρω από κάποιο άστρο το οποίο προς το παρόν παραμένει αόρατο. Αυτό γιατί η κίνηση γύρω από ένα άστρο αποτελεί, σύμφωνα με τη θεωρία, βασική προϋπόθεση για τον σχηματισμό κάθε πλανήτη.
Η Λίζα Καλτενέγκερ του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν εμφανίστηκε ιδιαίτερα επιφυλακτική στις δηλώσεις της στο πρακτορείο Associated Press, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι η ανακάλυψη έχει ιδιαίτερη σημασία. «Αν πράγματι τα ουράνια αυτά σώματα δεν βρίσκονται σε τροχιά» τόνισε «τότε δεν εμπίπτουν στον ορισμό που γνωρίζουμε για τους πλανήτες».
Εξίσου διστακτικός υπήρξε μιλώντας στο περιοδικό «New Scientist» ο Στάιν Σιγκούρντσον του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, ο οποίος δήλωσε ότι δεν πιστεύει πως μια τόσο συντριπτική πλειονότητα πλανητών δεν έχει μητρικό άστρο. Παραδέχθηκε ωστόσο ότι η μελέτη υποδηλώνει αδιαμφισβήτητα ότι ένας μεγάλος αριθμός πλανητών πλανάται ελεύθερος στο Σύμπαν.
Από την πλευρά της η Σάρα Σίγκερ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης υπογράμμισε ότι η νέα μελέτη υποστηρίζει τη θεωρία ότι κάποιοι πλανήτες ενδέχεται να «αποβάλλονται» από τα ηλιακά συστήματά τους εξαιτίας των βαρυτικών αλληλεπιδράσεων με τα «αδέλφια» τους.
Αυτή είναι μια από τις βασικές «γραμμές» της νέας έρευνας. «Η ανακάλυψη αυτών των ελεύθερων πλανητών μας λέει πόσοι πλανήτες έχουν δημιουργηθεί και έχουν αποβληθεί από την τροχιά τους» δήλωσε ο κ. Σούμι.
