(της ΚΑΤΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ, Ελευθεροτυπία, 23/5/2009)
Παλιές κορνίζες που φυλάνε ξεθωριασμένες φωτογραφίες με ασπρόμαυρες φιγούρες προγόνων. Πολυκαιρισμένα χαρτιά και έγγραφα, συρτάρια ξέχειλα από ξεχασμένα αντικείμενα άλλων εποχών. Η κάθε απόπειρα για να ξακαθαριστούν όλα αυτά τα παλιά πράγματα συνοδεύεται από αναμνήσεις και αναπολήσεις για τα χρόνια που πέρασαν - και για την άγνωστη ιστορία που κρύβουν πίσω τους. Ολα αυτά, πλέον, φύσηξαν τη σκόνη από πάνω τους και πέρασαν στον κόσμο της ψηφιακής εποχής.
Το τμήμα Γενεαλογίας και Προφορικής Ιστορίας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, μέσα από μια προσπάθεια 1O και πλέον ετών, έχει προχωρήσει στη συλλογή αντικειμένων και τεκμηρίων για τη ζωή και την ιστορία των προγόνων μας - κυρίως των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, τη Θράκη και την Κωνσταντινούπολη. Και όλα αυτά τα παρουσιάζει στο κοινό αύριο, σε μια εκδήλωση με θέμα «Φτιάξε το γενεαλογικό σου δέντρο» («Ελληνικός Κόσμος», Πειραιώς 254, Ταύρος, 12 μ.μ.). Στόχος είναι να ενημερωθεί το κοινό για το γενεαλογικό πρόγραμμα του τμήματος και να συμμετάσχει. «Εχουμε καταγράψει, μέχρι σήμερα, περίπου 4.500 οικογένειες, αλλά και αρκετές κοινότητες πληθυσμών προσφύγων», σημειώνει ο Μιχάλης Βαρλάς, ιστορικός και υπεύθυνος του Τμήματος.
(click)
όταν πήγε για λίγα χρόνια μετανάστης στην Αμερική.
Γιατί, όμως, τους πρόσφυγες; «Αρχικά, διότι αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να επιστρέψουν στον τόπο τους και να αναζητήσουν πληροφορίες. Αρχεία που υπήρχαν, χάθηκαν ή είναι δυσπρόσιτα. Πολλές πηγές έχουν υποστεί αλλοιώσεις και μεταλλαγές -φθορά στη φωνητική, διαφορές στο πώς γράφεται κάποιο γράμμα- ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, τα ονόματα άλλαξαν ή μεταφράστηκαν: Καραγκιόζ, Καραγκιοζίδης, Μαυρομάτης. Μέσα απ' το πρόγραμμα μπορεί κανείς να εκτιμήσει μακροϊστορικά δημογραφικά στοιχεία για κοινότητες που υπήρξαν και που ανατρέπουν την εικόνα που έχουμε: για ένα χωριό στα Δαρδανέλια, λίγο πριν από την καταστροφή, η επίσημη οθωμανική στατιστική μας δίνει 3.800-4.000 άτομα. Εμείς έχουμε καταγράψει 8.000 ονόματα. Μιλάμε για μια τεράστια διαφορά ανάμεσα στο γεγονός και σ' αυτό που η οθωμανική διοίκηση θεωρεί ότι υπήρξε από τον χριστιανικό ορθόδοξο πληθυσμό».
Η προσωπική ενασχόληση από την πλευρά των ιδρυτών του ιδρύματος τροφοδότησε το ενδιαφέρον για τη δημιουργία ενός τομέα που θα ασχολείται με αυτό το κομμάτι της Ιστορίας, τη Γενεαλογία. «Υπάρχουν άνθρωποι που αγνοούν την ιστορία της οικογένειάς τους, ακόμη και σε πολύ μικρό βάθος χρόνου - αγνοούν την ιστορία του παππού και της γιαγιάς».
Η ενασχόληση με τη συλλογή και καταγραφή των ιστορικών κειμηλίων και μαρτυριών χωρίζεται στα εξής στάδια: α) ανασύσταση του γενεαλογικού δένδρου, β) καταγραφή της αυτοβιογραφικής συνέντευξης, γ) ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση των οικογενειακών ενθυμημάτων και δ) αξιοποίηση στην ιστοσελίδα και σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Ειδικά για το τρίτο κομμάτι, στις περιπτώσεις της Κεντρικής Μακεδονίας και της περιφέρειας Αττικής εμφανίζεται πλέον στο Διαδίκτυο (makedonia. genealogies.gr και attiki. genealogies.gr). Το πρόγραμμα στηρίζεται στην προσφορά των γενεαλογικών δέντρων από τις οικογένειες ή τις κοινότητες. «Η ελληνική Ιστορία δεν είναι μια εύκολη Ιστορία. Μέσα από αυτό το πρόγραμμα οι άνθρωποι μπορούν να αντιληφθούν πιο εύληπτα την αλήθεια για τον τόπο τους ή τους προγόνους τους. Η Ιστορία δεν είναι κάτι που παρακολουθούμε από μακριά σαν ταινία, αλλά κάτι στο οποίο συμμετέχουμε».
Εκτός από τις «μόνιμες» ερευνήτριες, την Αθηνά Δασκαλάκη και την Αιμιλία Ιωάννου, στη διαδικασία εξέλιξης του έργου συμμετέχουν κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, ανθρωπολόγοι, κινηματογραφιστές και ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών και εθελοντών.
(click)
Επιφυλακή λόχου πεζικάριων για αποτροπή κινήματος. Καθισμένος στην
πρώτη γραμμή, δεύτερος ξαπλωμένος από αριστερά ο 20χρονος πατέρας μου!
πρώτη γραμμή, δεύτερος ξαπλωμένος από αριστερά ο 20χρονος πατέρας μου!
Ανακαλύπτουν μακρινούς συγγενείς
«Σ' αυτό το πρόγραμμα δεν αναζητούμε κάποια αρχοντική οικογένεια ή το επτανήσιο "λίμπρο ντ' όρο". Φτιάχνουμε μια γενεαλογία που είναι απλωμένη περισσότερο στην "πλάγια" συγγένεια και δεν αποσκοπεί να φτάσει, απαραιτήτως, στον προπάτορα. Θέλουμε να δούμε πώς διακλαδώνεται το "δέντρο" σε πλάτος και πλούτο».
Κάτι που είναι ιδιαίτερα συγκινητικό, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, είναι το γεγονός ότι πολλές οικογένειες έχουν έρθει σε επαφή με μακρινούς -ή και κοντινότερους- συγγενείς, τους οποίους δεν γνώριζαν. «Υπάρχουν άνθρωποι που δεν ξέρουν ότι έχουν κάπου συγγενείς, δεν ξέρουν τι όνομα έχουν αυτοί, που μένουν ή τι πορεία έχουν διατρέξει στον χρόνο. Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι πολύ συχνά κρατούν μεταξύ τους επαφή». Η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι δωρεάν, αφού το ΙΜΕ δεν έχει μπει στη λογική της παροχής ανταποδοτικών υπηρεσιών.
«Εμείς εκπαιδεύουμε και ενημερώνουμε τον κόσμο, προσπαθούμε -σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς- να δημιουργήσουμε τις βάσεις δεδομένων και προχωράμε τη διαδικασία. Εάν κάποιος θέλει κάτι να δώσει, μπορεί να βοηθήσει προσφέροντας εργασία».
