Σχετικώς με την επιστολή του κ. Θανάση Παπαδιώτη εις την έγκριτον εφημερίδα σας την 9.4.2009, «Η διένεξη περί όνου σκιάς», και τα όσα ανακριβή αναγράφονται εις αυτήν, θα ήθελα να παραθέσω συντόμως τα πλησιέστερα προς την αλήθεια ιστορικά γεγονότα της περιφήμου δίκης περί όνου σκιάς της οποίας το θέμα έμεινε παροιμιώδης ως φράσις ανά τους αιώνας.
Η δίκη διεξήχθη εις την αρχαίαν πόλιν της Θράκης Αβδηρα, πατρίδα των Δημόκριτου, Πρωταγόρα, Λεύκιππου και άλλων, και έχει ως εξής: Ο οδοντίατρος των Αβδήρων Στρουθίων συνεφώνησε με τον κάτοχο όνου αγωγιάτη Ανθρακα αντί του ποσού των δύο δραχμών να μεταφέρει αυτόν και την αποσκευή του εις την πόλιν Ειρήνεια. Το μεσημέρι ο Στρουθίων θέλησε να ξεκουρασθεί και εκάθησεν εις την σκιά του όνου. Οταν μετά την ανάπαυσιν θέλησε να ιππεύσει εκ νέου διά να συνεχίσει την πορεία του, ο Ανθραξ τού εζήτησε μισή δραχμή επιπλέον διά την παρασχεθείσα από τον όνον ευεργετική σκιά.
Ο Στρουθίων ηρνήθη, ο Ανθραξ επέμενε και επειδή και οι δύο έμεναν αμετακίνητοι εις τας απόψεις των, επέστρεψαν εις τα Αβδηρα, ενεφανίσθησαν δε ενώπιον του δικαστού των Αβδήρων ονόματι Φιλιππίδη προς επίλυσιν της διαφοράς των. Ο δικαστής όμως Φιλιππίδης λόγω νομικών δυσκολιών ανέθεσεν την υπόθεσιν εις το ανώτερον εικοσαμελές Δικαστήριον των Παρέδρων. Το Δικαστήριο τούτο κατόπιν εισηγήσεως του εισηγητού Μιλτία με ψήφους 12 έναντι 8 εδικαίωσεν τον οδοντίατρο Στρουθίωνα, αποδεχόμενο ότι η μίσθωσις ενός πράγματος περιλαμβάνει αναγκαίως και τα παρεπόμενα αυτού, ο δικηγόρος όμως του Ανθρακος ήσκησεν έφεσιν υποστηρίζοντας ότι όνος και σκιά είναι έτερον-εκάτερον. Οι Εφέτες έκριναν σκόπιμον όπως παραπέμψουν την υπόθεσιν εις το ανώτατο Δικαστήριο, της Βουλής των τετρακοσίων.
Εν τω μεταξύ και ενώ η ζωή εις την πόλιν λόγω της δίκης είχεν παραλύσει, οι Αβδηρίται είχαν χωρισθεί εις δύο στρατόπεδα, πλήθος δε κόσμου από όλη την Ελλάδα είχε συρρεύσει εις το Δικαστήριο, συνέβη το εξής γεγονός. Αγανακτισμένοι νέοι των Αβδήρων από τη μεγάλη αναστάτωση η οποία είχεν προκληθεί έσπευσαν εις τους δημόσιους στάβλους όπου εφυλάσσετο ο όνος ως «πειστήριον», κτύπησαν τους φύλακες και κατέσφαξαν τον «ιστορικόν» αλλ' ατυχή όνον.
Η είδησις έφθασε αστραπιαία εις το Ανώτατο Δικαστήριο όπου διεξήγετο η ιστορική δίκη. Τότε ο πρόεδρος του Δικαστηρίου- ονόματι Γρύλλος σηκώθηκε και είπεν: «Ας ευχαριστήσουμε τους ουρανούς που πάλιν απέδειξαν την εύνοιάν των προς την πόλιν μας... Ο αθώος όνος υπήρξε το λυτρωτικό δι' όλους μας εξιλαστήριον θύμα. Μη υπάρχοντος δε του όνου, η όλη υπόθεσις είναι πλέον άνευ αντικειμένου και τίθεται εις το αρχείον...
Τέλος προτείνω όπως δαπάναις του Δημοσίου ανεγερθή μνημείον του ατυχούς όνου, το οποίον να υπομιμνήσκη εσαεί εις τας επερχομένας γενεάς πόσον ευχερώς είναι δυνατόν να καταστραφεί μια μεγάλη ανθούσα Δημοκρατία ακόμη και εξ αιτίας της σκιάς ενός όνου». Το Δικαστήριον εδέχθη διά βοής την απόφασιν και έτσι έληξεν η περίφημη δίκη περί «όνου σκιάς».
(BHMA)
