Δρ. Θόδωρος Κουσουρής, Περιβαλλοντολόγος
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη ανησυχία για τις παγκόσμιες μεταβολές του κλίματος, τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων, για τον επιταχυνόμενο ρυθμό ανόδου της θάλασσας (περίπου 3 χιλιοστόμετρα ανά έτος), για την υποχώρηση-συρρίκνωση των πάγων στον Αρκτικό ωκεανό με αύξηση της εκεί θερμοκρασίας Οι επιδράσεις αυτές προκαλούνται από ένα πολύπλοκο σύστημα κλιματικών μεταβολών μεγάλης διάρκειας και από τη φυσική ποικιλότητα-διακύμανση.
Με απλά λόγια οι επιπτώσεις αυτές, μεταξύ των άλλων, μπορούν να δράσουν α) ευεργετικά, καθώς με το ήπιο κλίμα στις ψυχρές περιοχές επιμηκύνονται οι καλλιεργητικές περίοδοι, αλλά και δημιουργούνται πολλά ανοίγματα στις παγωμένες θάλασσες του Αρκτικού Ωκεανού, για τις θαλάσσιες μεταφορές, και β) καταστροφικά, εξαιτίας της εξαφάνισης χαμηλών και επίπεδων παράκτιων περιοχών, λόγω της κατάκλυσής τους από τη θάλασσα, της αύξησης των πλημμυρικών φαινομένων, της εξαφάνισης ευαίσθητων ειδών πανίδας και χλωρίδας και της συρρίκνωσης της βιοποικιλότητας, των μεγάλων περιόδων ανομβρίας και ξηρασίας, τα συχνότερα και περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα με καύσωνες, με καταιγίδες και άλλα.
Το υγρό στοιχείο φαίνεται ότι συμμετέχει κατά μεγάλο μέρος στη διαμόρφωση των κλιματικών συνθηκών της Γης, καθόσον οι θάλασσες και οι ωκεανοί καλύπτουν το 71% περίπου της επιφάνειας της γης, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της υδρόσφαιρας (97,3%) ανήκει στη θάλασσα. Εξάλλου, σήμερα, γνωρίζουμε αρκετές λεπτομέρειες για τις φυσικές μεταβλητότητες σε θάλασσες και ωκεανούς, αλλά και για τις διακυμάνσεις που προκαλούν οι κλιματολογικές αλλαγές, εξαιτίας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, ενώ εμφανίζονται απρόβλεπτες εξελίξεις στην αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ωκεανούς και την ατμόσφαιρα. Επομένως, η επίδραση των ωκεανών και θαλασσών στις κλιματικές συνθήκες των διαφόρων περιοχών είναι από τις πρώτες προτεραιότητες της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας για το φυσικό περιβάλλον.
Οι επιστήμονες που μελετούν τα σχετικά φαινόμενα έχουν στη διάθεσή τους ερευνητικά σκάφη και υποβρύχια, ειδικές πλατφόρμες και δορυφόρους, ενώ πρόσφατα τέθηκε σε πλήρη λειτουργία ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα παγκόσμιας εμβέλειας, με το όνομα Αργώ, το οποίο αποτελείται από αυτόνομες συστοιχίες αυτογραφικών οργάνων, πάνω σε σχετικά μικρού μεγέθους ειδικούς πλωτήρες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να βυθίζονται και πάνω από τα 2000 μέτρα βάθος. Όλοι γνωρίζουμε το μυθολογικό πλοίο Αργώ με το οποίο ο Ιάσονας και οι αργοναύτες στην ομώνυμη εκστρατεία τους, αναζητούσαν το "Χρυσόμαλλο Δέρας" σε μακρινές θάλασσες. Σήμερα, πάλι με μια άλλη Αργώ, αναζητούνται να επιλυθούν τα σύγχρονα παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα.
Έτσι, συλλέγονται δεδομένα, αναλύονται διεξοδικά και επιχειρούνται να δοθούν έγκυρες απαντήσεις στο γρίφο γύρω από τις παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές και τις επικείμενες επιπτώσεις τους σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή τη στιγμή περίπου 3000 τέτοιοι πλωτήρες του προγράμματος Αργώ, καταγράφουν τις συνθήκες σε θάλασσες και ωκεανούς. Κάθε συστοιχία οργάνων της Αργώ, καταδύεται σε πολύ βαθιά νερά, παρακολουθεί την κίνηση των ρευμάτων, καταγράφει τη θερμοκρασία και την αλατότητα στη στήλη του νερού, κάθε 10 μέρες ανεβαίνει στην επιφάνεια και μεταδίδει μέσω δορυφόρων τις μετρήσεις που έχει συλλέξει, για να καταδυθεί και πάλι για μετρήσεις κ.ο.κ.
Αυτές οι παρατηρήσεις θα επιτρέψουν να επισημανθούν σημαντικές διακυμάνσεις στις τάσεις του κλίματος και στα ρεύματα της θάλασσας, καθώς μέσω αυτών γίνεται η μεταφορά ενός μέρους της θερμικής ενέργειας στις διάφορες περιοχές του πλανήτη. Η πρόκληση για τους επιστήμονες είναι τεράστιας σημασίας, καθώς προσπαθούν να αντιληφθούν και να κατανοήσουν αλλαγές σε έναν κόσμο που υπόκειται σε υπερθέρμανση, αλλά και να διαμορφώσουν ευρύτερη άποψη, η οποία να μην εστιάζεται μόνο σε μια περιφερειακή περιοχή, αλλά να παρακολουθείται πως θα εξελιχθεί το κλίμα σε παγκόσμια διάσταση.
Έτσι, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον εστιάζεται μεταξύ των άλλων στις ξηρασίες και ανομβρίες της Κίνας και της Αφρικής, στα πλημμυρικά φαινόμενα της Ευρώπης και της Αμερικής, στους απρόβλεπτους τυφώνες στις τροπικές ζώνες, στη μείωση των αλιευμάτων στον Ειρηνικό ωκεανό και στις κλειστές θάλασσες, στις μεταβολές και αλλαγές ως προς τη βιοποικιλότητα του πλαγκτού και της άλλης υδρόβιας ζωής, ακόμη και για τις ασθένειες που ενδημούν στην Ασία και Αφρική και ενδεχομένως μεταφερθούν σε καινούργιες περιοχές, καθώς μεταβάλλεται το κλίμα.
Με απλά λόγια οι επιπτώσεις αυτές, μεταξύ των άλλων, μπορούν να δράσουν α) ευεργετικά, καθώς με το ήπιο κλίμα στις ψυχρές περιοχές επιμηκύνονται οι καλλιεργητικές περίοδοι, αλλά και δημιουργούνται πολλά ανοίγματα στις παγωμένες θάλασσες του Αρκτικού Ωκεανού, για τις θαλάσσιες μεταφορές, και β) καταστροφικά, εξαιτίας της εξαφάνισης χαμηλών και επίπεδων παράκτιων περιοχών, λόγω της κατάκλυσής τους από τη θάλασσα, της αύξησης των πλημμυρικών φαινομένων, της εξαφάνισης ευαίσθητων ειδών πανίδας και χλωρίδας και της συρρίκνωσης της βιοποικιλότητας, των μεγάλων περιόδων ανομβρίας και ξηρασίας, τα συχνότερα και περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα με καύσωνες, με καταιγίδες και άλλα.Το υγρό στοιχείο φαίνεται ότι συμμετέχει κατά μεγάλο μέρος στη διαμόρφωση των κλιματικών συνθηκών της Γης, καθόσον οι θάλασσες και οι ωκεανοί καλύπτουν το 71% περίπου της επιφάνειας της γης, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της υδρόσφαιρας (97,3%) ανήκει στη θάλασσα. Εξάλλου, σήμερα, γνωρίζουμε αρκετές λεπτομέρειες για τις φυσικές μεταβλητότητες σε θάλασσες και ωκεανούς, αλλά και για τις διακυμάνσεις που προκαλούν οι κλιματολογικές αλλαγές, εξαιτίας των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, ενώ εμφανίζονται απρόβλεπτες εξελίξεις στην αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ωκεανούς και την ατμόσφαιρα. Επομένως, η επίδραση των ωκεανών και θαλασσών στις κλιματικές συνθήκες των διαφόρων περιοχών είναι από τις πρώτες προτεραιότητες της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας για το φυσικό περιβάλλον.
Οι επιστήμονες που μελετούν τα σχετικά φαινόμενα έχουν στη διάθεσή τους ερευνητικά σκάφη και υποβρύχια, ειδικές πλατφόρμες και δορυφόρους, ενώ πρόσφατα τέθηκε σε πλήρη λειτουργία ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα παγκόσμιας εμβέλειας, με το όνομα Αργώ, το οποίο αποτελείται από αυτόνομες συστοιχίες αυτογραφικών οργάνων, πάνω σε σχετικά μικρού μεγέθους ειδικούς πλωτήρες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να βυθίζονται και πάνω από τα 2000 μέτρα βάθος. Όλοι γνωρίζουμε το μυθολογικό πλοίο Αργώ με το οποίο ο Ιάσονας και οι αργοναύτες στην ομώνυμη εκστρατεία τους, αναζητούσαν το "Χρυσόμαλλο Δέρας" σε μακρινές θάλασσες. Σήμερα, πάλι με μια άλλη Αργώ, αναζητούνται να επιλυθούν τα σύγχρονα παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα.
Έτσι, συλλέγονται δεδομένα, αναλύονται διεξοδικά και επιχειρούνται να δοθούν έγκυρες απαντήσεις στο γρίφο γύρω από τις παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές και τις επικείμενες επιπτώσεις τους σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή τη στιγμή περίπου 3000 τέτοιοι πλωτήρες του προγράμματος Αργώ, καταγράφουν τις συνθήκες σε θάλασσες και ωκεανούς. Κάθε συστοιχία οργάνων της Αργώ, καταδύεται σε πολύ βαθιά νερά, παρακολουθεί την κίνηση των ρευμάτων, καταγράφει τη θερμοκρασία και την αλατότητα στη στήλη του νερού, κάθε 10 μέρες ανεβαίνει στην επιφάνεια και μεταδίδει μέσω δορυφόρων τις μετρήσεις που έχει συλλέξει, για να καταδυθεί και πάλι για μετρήσεις κ.ο.κ. Αυτές οι παρατηρήσεις θα επιτρέψουν να επισημανθούν σημαντικές διακυμάνσεις στις τάσεις του κλίματος και στα ρεύματα της θάλασσας, καθώς μέσω αυτών γίνεται η μεταφορά ενός μέρους της θερμικής ενέργειας στις διάφορες περιοχές του πλανήτη. Η πρόκληση για τους επιστήμονες είναι τεράστιας σημασίας, καθώς προσπαθούν να αντιληφθούν και να κατανοήσουν αλλαγές σε έναν κόσμο που υπόκειται σε υπερθέρμανση, αλλά και να διαμορφώσουν ευρύτερη άποψη, η οποία να μην εστιάζεται μόνο σε μια περιφερειακή περιοχή, αλλά να παρακολουθείται πως θα εξελιχθεί το κλίμα σε παγκόσμια διάσταση.
Έτσι, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον εστιάζεται μεταξύ των άλλων στις ξηρασίες και ανομβρίες της Κίνας και της Αφρικής, στα πλημμυρικά φαινόμενα της Ευρώπης και της Αμερικής, στους απρόβλεπτους τυφώνες στις τροπικές ζώνες, στη μείωση των αλιευμάτων στον Ειρηνικό ωκεανό και στις κλειστές θάλασσες, στις μεταβολές και αλλαγές ως προς τη βιοποικιλότητα του πλαγκτού και της άλλης υδρόβιας ζωής, ακόμη και για τις ασθένειες που ενδημούν στην Ασία και Αφρική και ενδεχομένως μεταφερθούν σε καινούργιες περιοχές, καθώς μεταβάλλεται το κλίμα.
