Perjalanan 12

Στα χωριά των Toba Batak II Το Huta Luiban Sidauruk, όπως όλα τα χωριά στην Ινδονησία και στην Πολυνησία, περιβαλλόταν από μία τάφρο και από μία συστάδα μπαμπού, αφήνοντας μόνο ένα άνοιγμα για την είσοδο. Η τάφρος και τα μπαμπού χρησίμευαν, για να τους προφυλάσσουν από εχθρικές επιδρομές και από άγρια ζώα που αφθονούσαν επάνω σ' αυτά τα βουνά, όπως τίγρεις και λεοπαρδάλεις και για να τους "προφυλάσσουν" και από τα... κακά πνεύματα. Η μοναδική είσοδος έδινε τη δυνατότητα καλύτερου ελέγχου, για το ποιός έμπαινε και έβγαινε. Το χωριό αποτελούσαν μία σειρά από σπίτια, έχοντας στη μέση το Rumah Bolon δηλ. το παλάτι. Το κάθε χωριό ήταν ένα μικρό βασίλειο. Αυτό δεν συνέβαινε παντού! Π.χ. μου ήταν γνωστό, ότι στην Νέα Γουϊνέα υπήρχαν πολυπλοκώτερες κοινωνικές δομές, παρ'ότι ο λαός ήταν πιο πρωτόγονος. Τα σπίτια είναι, εκ πρώτης όψεως, όμοια με αυτά τα οποία είχαμε δεί στους Karo Batak, πηγαίνοντας από το Μedan στη λίμνη Τoba. Mία διαφορά που παρατηρούμε, είναι ότι το αέτωμα που σχηματίζεται μεταξύ της τεράστιας επικλινούς στέγης και του κυρίου κτίσματος χάσκει, σχηματίζοντας μια σκεπασμένη βεράντα. Αντιθέτως το αέτωμα αυτό στους Karo Batak, ήταν κλεισμένο με ξύλινη επιφάνεια, γεμάτο έγχρωμη ανάγλυφη διακόσμιση. Απέναντι από το παλάτι υπάρχει το Suro, ένα κατασκεύασμα για την αποθήκευση της σοδειάς του ρυζιού όλου του χωριού. Στον ενδιάμεσο επίπεδο χώρο, διαδραματίζεται η τελετουργική ζωή των κατοίκων. Φαίνεται όπου υπάρχει κοινωνία ανθρώπων -ακόμα και στις πλέον πρωτόγονες- είναι αδιανόητη η ζωή χωρίς τελετουργικές εκδηλώσεις. Από εθνολογικές μελέτες που έχουν γίνει για τους λαούς της Ωκεανίας, ήξερα ότι σε όλα τα νησιά του Ειρηνικού δεν υπάρχει μόνο τόπος αλλά και ειδικά κτίσματα τελετουργιών Ειναι κάτι σαν την δική μας εκκλησία, όπου εκτός από τις λειτουργίες διαδραματίζονται και άλλα συμβάντα της κοινωνικής ζωής. Στην Ινδονησία και σε όλη την Ωκεανία υπάρχουν πολλές παραλλαγές τόσο στα κτίσματα τελετουργιών, στην κάθε φυλή, όσο και στις ίδιες τις τελετουργίες. Στις πιο απλές περιπτώσεις υπάρχει μόνο ένας χώρος σαν πλατεία. Σε άλλες πάλι υπάρχει ένα κτίσμα, μικρού σχετικώς μεγέθους, για ειδικές μυστικές τελετουργίες, στις οποίες λάμβαναν μέρος μόνο οι άντρες του χωριού ή και οι νέοι κατά τη γιορτή ενηλικιώσεώς τους. Υπάρχουν όμως και γιγάντια κτίσματα, που προορίζονται για συγκεντρώσεις όλου του χωριού.Ο νέος είχε δικαίωμα να λάβη μέρος μόνο μετά από κάποια ηλικία και μετά από κάποιες δοκιμασίες. Σε πολλά μέρη της Ινδονησίας, ιδίως στη Βorneo και στη Νέα Γουϊνέα, μέσα στις δοκιμασίες ήταν και το να σκοτώση ο υποψήφιος ένα πολεμιστή του διπλανού χωριού, ως ένδειξη ότι είναι πλέον ικανός να υπερασπισθή τη φυλή του. Μετά έπρεπε να του κόψη το κεφάλι και να το φέρη ως τρόπαιο στο χωριό. Αυτό το έθιμο είναι γνωστό σε μας ως κυνήγι κεφαλών. Η ιεροτελεστία που ακολουθούσε, διέφερε από φυλή σε φυλή. Χάρις στoν εθνολόγο Paul Wirz, ο οποίος παρακολούθησε κρυφά και με κίνδυνο της ζωής του μια τέτοια τελετή της φυλής Marind Anim στη Νέα Γουϊνέα, γνωρίζουμε λεπτομέρειες για μια τέτοια γιορτή. Αναφέρονται σε μία έκδοση του λαογραφικού μουσείου Dahlem του Βερολίνου. Η τελετή στηριζόταν σ' ένα μύθο για το νεαρό Uaba και την αγαπημένη του Ualiuab. Στην ιεροτελεστία μπορούσαν να λάβουν μέρος μόνο οι άνδρες της φυλής και οι υποψήφιοι για την ενηλικίωση. Για την τελετή απαραίτητη ήταν η παρουσία μιας παρθένας κοπέλας της φυλής. Μετά από κάποιες συμβολικές πράξεις, ακολουθούσε βιασμός του κοριτσιού, από αυτούς που ήταν ήδη μυημένοι και στη συνέχεια θανάτωση του. Κατόπιν ακολουθούσε ψήσιμο και κατανάλωση του από όλους τους παρευρισκομένους. Τα κόκκαλα έμεναν συνήθως στον τόπο της θυσίας, ενώ στο σπίτι των τελετουργιών υπήρχαν ειδικές κρανιοθήκες, όπου τοποθετούνταν τα κρανία των θυμάτων. Τέτοιες τελετές υπήρχαν σε διάφορες παραλλαγές σε όλο το αρχιπέλαγος. Δέν γνωρίζω αν οι Batak ήταν κυνηγοί κεφαλών ή αν έκαναν ανθρωποθυσίες με την παραπάνω έννοια αλλά όπως όλοι οι πρωτόγονοι λαοί, πλαισίωναν κάθε δραστηριότητα τους με ειδική τελετουργία. Κατάλοιπα τελετουργιών υπάρχουν, ακόμη και σήμερα, και στη δυτική κοινωνία, όπως ο γάμος, η βάπτιση, η κηδεία, ο αγιασμός, η ορκωμοσία κ.λπ. Στην πλατεία του Ηuta Luiban Sidauruk υπάρχει μεταξύ παλατιού και αποθήκης ρυζιού ο δικός τους χώρος λατρείας. Εδώ βρισκόμαστε κατά τύχη μάρτυρες κάποιας αναπαραστάσεως του τελετουργικού σφαξίματος του νεροβούβαλου. Στο μέσο του χώρου υπάρχει ένα δένδρο γύρω στα τρία μέτρα ύψος με ίσο και λείο κορμό. Τα φυλλώματα του είναι πυκνά και σχηματίζουν μια μπάλλα διαμέτρου περίπου δύο μέτρων. Εκεί που τα φυλλώματα συναντούν τον κορμό, κρέμονται πολυάριθμες πολύχρωμες κορδέλλες. Αυτό είναι το Borotan, που σε άλλες περιπτώσεις είναι απλώς ένας πάσσαλος μπηγμένος στο έδαφος και παριστάνει το ιερό δένδρο. Στο Βorotan δένεται ο νεροβούβαλος, που θα σφαχθή κατά την τελετή. Η αναπαράσταση φαίνεται να έχη οργανωθή για κάποιο τουριστικό γκρούπ λευκών. Φθάσαμε εκεί, λίγο πριν αρχίσει η τελετή.Ο νεροβούβαλος είναι ήδη δεμένος στο Βorotan από το λαιμό και αναμασάει νωχελικά την τροφή του, σαν να ξέρη ότι δεν πρόκειται να του συμβή τίποτε. Μου θυμίζει ηθοποιό επαρχιακού θιάσου που έχει παίξει απειράριθμες φορές το ρόλο του και τον έχει βαρεθή. Οκτώ άνδρες και επτά γυναίκες ντυμένοι παραδοσιακά, περιμένουν να αρχίση η παράσταση. Οι τουρίστες κάθονται απέναντι σε κάποιες πρόχειρες κερκίδες εμπρός από το Soro. Οι άνδρες έχουν τυλιγμένο ένα κόκκινο πανί με άσπρες ρίγες στο κεφάλι τους, έτσι ώστε να κρύβη το μέτωπο και να αφήνη το πάνω μέρος του ακάλυπτο. Με το πανί στηρίζουν μικρά κλαριά από κάποιο πλατύφυλλο φυτό, τα οποία φαίνονται σαν να φυτρώνουν μέσα από τα μαλλιά τους. Από τους γοφούς και πάνω είναι γυμνοί, ενώ στο κάτω μέρος του σώματος φορούν ένα μονοκόμματο γκρί ύφασμα, τυλιγμένο έτσι στη μέση, ώστε να σχηματίζη μια μακρυά φούστα. Οι γυναίκες είναι ντυμένες με ένα πλούσιο μεταξωτό κόκκινο πουκάμισο, που σκεπάζει τη σκουρόχρωμη φούστα τους ως το γόνατο. Τα κατάμαυρα πλούσια ίσα μαλλιά, σχηματίζουν χωρίστρα στη μέση του κεφαλιού και είναι μαζεμένα πίσω, δεμένα σε κότσο, στολισμένον με ένα κλαράκι του πλατύφυλλου φυτού. Άνδρες και γυναίκες έχουν επάνω από τον ώμο τους ένα μακρόστενο κεντητό ύφασμα, που φαίνεται να έχη τελετουργική σημασία. Ο τρόπος που το μεταχειρίζονται και το κρατάνε, θυμίζει πολύ το πετραχήλι στις εκκλησίες μας... Αργότερα έμαθα ότι λέγεται Ulos και παραδοσιακά χρησιμοποιείται, για να τυλίγουν μ' αυτό τη νύφη και το γαμπρό κατά την τελετή του γάμου, συμβολίζοντας έτσι την αρμονία, την καρποφορία και την ενότητα. Οι χορευτές, όπως όλοι οι αυτόχθονες κάτοικοι εδώ, είναι μικρόσωμοι και πολύ περισσότερο σκουρόχρωμοι από τους κατοίκους της Σιγκαπούρης, τους Φιλιπινέζους τους Ταϋλανδούς και φυσικά τους Κινέζους και Γιαπωνέζους. Ακόμη και τα χαρακτηριστικά τους, χωρίς να έχουν χάσει το μαλαϊκό χαρακτήρα τους, είναι αδρότερα και μοιάζουν σαν να έχουν νεγρική πρόσμιξη. Εχουν προτεταμένα χείλη και πηγούνι καθώς και μεγάλα εκφραστικά μάτια αντί των μικρών λοξών ματιών των Γιαπωνέζων και των Κινέζων, οι οποίοι δεν αναμίχθηκαν με νοτιώτερες φυλές. Οι παρατηρήσεις αυτές, ισχύουν και για τους άλλους κατοίκους της Ινδονησίας, που γνωρίσαμε μέχρι τώρα. Φαίνεται όμως ότι στα πεδινά μέρη, τα οποία ήταν περισσότερο προσιτά στα καθαρόαιμα μαλαϊκά φύλα και η επιμιξία εντονώτερη, τα νεγρικά στοιχεία έχουν εκτοπισθή ή είναι πιο άτονα. Πιθανώς κάποτε όλα αυτά τα νησιά, μέχρι τα πέρατα του Ειρηνικού, να είχαν κατοικηθή από νέγρικες φυλές, όμοιες μ' αυτές που κατοικούν στις αφρικανικές χώρες. Φαίνεται ότι, για άγνωστους λόγους, στο μακρινό παρελθόν, οι Μαλαίοι εξαπλώθηκαν σαν πυρκαγιά σε όλες τις νότιες θάλασσες, οδηγώντας τα διπλοκάρινα πλοία τους. Αναλόγως του βαθμού εκτοπίσεως των παλαιών φυλών στα διάφορα μέρη, βλέπουμε σήμερα διάφορους βαθμούς κυριαρχίας του μαλαϊκού και του νέγρικου στοιχείου, τόσο στην φυσιογνωμία των ανθρώπων όσο και στις τέχνες, τη μουσική και τις παραδόσεις. Όσο πιό νέγρικο στοιχείο κυριαρχεί, τόσο περισσότερος ρυθμός στη μουσική τόσο εντονότερα ανιμιστικά στοιχεία στη ζωγραφική, στη γλυπτική και τις παραδόσεις τους.Όσα νησιά του Ειρηνικού ανήκουν στην Μελανησία - όπως π.χ. η Νέα Γουϊνέα, οι νήσοι του Σολομώντος, η Νέα Καληδονία, οι Νέες Εβρίδες - κατοικούνται από ανθρώπους, που μοιάζουν στις αφρικανικές φυλές, με έντονα σκούρο δέρμα και πολύ κατσαρό μαλλί. Συνήθως είναι σκυθρωποί. Οι γυναίκες τους είναι άσχημες για τα δικά μας γούστα, με μειωμένη θηλυκότητα. Στην Πολυνησία οι κάτοικοι έχουν λευκότερο δέρμα, ίσια μαλλιά και λιγότερο έντονα χαρακτηριστικά. Οι γυναίκες τους πολύ ωραίες με μαύρα μακρυά ίσια μαλλιά, αμυγδαλωτά μάτια και έντονη θηλυκότητα. Έχουν μια τάση να χαμογελούν, έχουν αυτό που λέμε εξωτική ομορφιά. Οι Βatak φαίνεται ότι είναι κάτι ενδιάμεσο. Μου έκανε εντύπωση πόσο σοβαροί ήταν οι χορευτές και οι χορεύτριες. Ακόμη και όταν άρχισε ο χορός, ακόμη και όταν τους αποχαιρετίσαμε, ήταν αγέλαστοι σχεδόν βλοσυροί. Κανένα ίχνος από αυτό που χάρισε στις χώρες της Ανατολής τον τίτλο "χώρες του μειδιάματος". Ένας από τους άντρες ξεχωρίζει, γιατί είναι τυλιγμένος με ένα μακρύ άσπρο ύφασμα πάνω από τα ρούχα του. Είναι γνωστό, ότι στην Ανατολή το άσπρο χρώμα είναι το χρώμα του πένθους και γενικότερα ιερό χρώμα και γι' αυτό υποθέτω, ότι είναι ο ιερέας της ιεροτελεστίας. Από την εξέλιξη του θεάματος φάνηκε ότι δεν είχα καθόλου άδικο. Όταν άρχισε η τελετή, προχώρησε εμπρός και μας χαιρέτισε με τον πατροπαράδοτο χαιρετισμό, με μια ελαφρά υπόκλιση, ενώνοντας τις παλάμες στο πρόσωπο και φωνάζοντας: "Ηoras"! (προφέρεται: χόρας) Horas φαίνεται θα πη κάτι σαν: Γεια σας!