Η εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» διέθεσε μαζί με το φύλλο τής 18ης Οκτ. 2007 ένα τεύχος και ένα CD για τον Ρήγα Βελεστινλή ή Φεραίο. Στο βιβλίο περιέχονται ενδιαφέρουσες μελέτες για το σημαντικό αυτό Έλληνα διανοητή, ενώ στο CD έχουν συμπεριληφθεί σε μορφή pdf διάφορα γραπτά του. Με αυτή την αφορμή παραθέτω τα ακόλουθα περιστατικά που αναφέρονται στην αντιμετώπιση του Ρήγα από την ορθόδοξη εκκλησία.
Λίγο πριν το έτος 1800 και την έναρξη του 19ου αιώνα κυκλοφορεί στα Βαλκάνια το λεγόμενο «Σύνταγμα του Ρήγα», με το οποίο προβάλλει ο λαμπρός αυτός αγωνιστής έναν τύπο άμεσης δημοκρατίας που στηρίζεται στις αντιλήψεις του Γάλλου Διαφωτιστή Ρουσό. Τα κύτταρα της Δημοκρατίας του είναι οι «τοπικές συναθροίσεις των πολιτών». Καμία θέση για οποιαδήποτε «επικρατούσα θρησκεία» δεν προβλέπεται στο σύνταγμα του Ρήγα. Ούτε λέξη για χριστιανισμό και ορθοδοξία! «Η Ελληνική Δημοκρατία (...) δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικόν μάτι» και «Ο αυτοκράτωρ λαός είναι όλοι οι κάτοικοι του βασιλείου τούτου, χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και διαλέκτου, Ελληνες, Βούλγαροι, Αλβανοί, Βλάχοι, Αρμένηδες, Τούρκοι και κάθε άλλο είδος γενεάς». Όπως είναι αυτονόητο, ο Ρήγας και τα γραπτά του αντιμετωπίζονταν εχθρικά από τον ορθόδοξο εκκλησιαστικό μηχανισμό, ο οποίος υπηρετούσε ασμένως και σταθερά τους Οθωμανούς.
Το έτος 1798, εφιστά ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε', αργότερα θύμα ο ίδιος της οθωμανικής εξουσίας, αλλά τότε ακόμα υπερασπιστής και εγγυητής της υποταγής των ραγιάδων στους Οθωμανούς, με εγκύκλιό του προς τους ορθοδόξους αρχιερείς την προσοχή για τον «κίνδυνο» από την κυκλοφορία του «Συντάγματος του Ρήγα»:
Ο γαλλικός στρατός είχε καταλύσει το έτος 1797 τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας και βρισκόταν στα Επτάνησα του Ιονίου πελάγους. Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου είχαν αναρτήσει εικονίσματα του Ναπολέοντα μαζί με τους αγίους στα εικονοστάσια, ενώ ο ελληνόφωνος χώρος δεχόταν πλήθος επαναστατικών φυλλαδίων εναντίον της οπισθοδρομικής οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τον Σεπτέμβριο του 1798 η πατριαρχική εγκύκλιος προς τους Επτανήσιους χριστιανούς ανέφερε: «Ο πονηρός και αρχέκακος όφις, αφού δολίως επλάνεσε την ανθρωπότητα, επινοήσας το γένος των Γάλλων δεκτικώτερον της πονηρίας, έχυσεν δαψιλώς εις τας ψυχάς αυτών τον ιόν της αποστασίας». Εκ διαβόλου λοιπόν το γένος των Γάλλων - ο ίδιος διάβολος μάλλον που τον «είδε» προ ημερών ο κ. Άνθιμος να υποστηρίζει τους Σκοπιανούς. Ένας διεστραμμένος διάβολος, όντως, που υποστηρίζει πάντα τους εχθρούς των παπάδων, αίσχος!
Και για να ξέρουμε πόσο δολεροί ήταν οι εκ διαβόλου Γάλλοι, σε αντίθεση με τους Οθωμανούς, διαβάζουμε σε μια «πατριαρχική εγκύκλιο» εκείνης της εποχής που τυπώθηκε στο πατριαρχικό τυπογραφείο της Κων/πολης και την οποία είχε συντάξει μάλλον ο παθιασμένος φιλο-οθωμανός κληρικός Αθανάσιος Πάριος, άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας εννοείται (γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου): οι «άθεοι» Γάλλοι «μητρογαμούσι και θυγατρογαμούσι και αδελφογαμούσιν ανυποστόλως και αδεώς οι σοφώτατοι». Προσωπικά, διαβλέπω και ένα παράπονο εκ μέρους του συγκεκριμένου κληρικού: καλά, τόσοι και τόσοι είμαστε εδώ διαθέσιμοι, με τις μητέρες, τις θυγατέρες και τις αδελφές σας πηγαίνετε βρε καταραμένοι Γάλλοι;
Αργότερα, το 1801, κατηγορούνται ο Ρήγας και οι σύντροφοί του σε επιστολή ενός μητροπολίτη ότι: «εσκόπευον να κάμουν επαναστάσεις κατά του κραταιοτάτου Σουλτάνου· αλλ' ο μεγαλοδύναμος Θεός τούς επαίδευσε κατά τας πράξεις των με τον θάνατον οπού τους έπρεπε». Είναι προφανής η έκφραση της παροιμιώδους χριστιανικής αγάπης από τους ηγέτες του εκκλησιαστικού μηχανισμού, ιδίως όταν θίγονται τα έσοδά τους με επαναστάσεις και ανακατατάξεις. Και επίσης προφανές είναι το δίπολο, απ' τη μια ο πονηρός διάβολος που είχε συμμαχήσει με τους Γάλλους, κι απ' την άλλη ο μεγαλοδύναμος θεός που στηρίζει τους Οθωμανούς, ώστε να εξασφαλίσουν η αυτοκρατορία και ο σουλτάνος μακροημέρευση.
Γι' αυτό, αδελφοί χριστιανοί, όταν ακούμε ότι «η εκκλησία ηγήθηκε του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Οθωμανών» αρκεί, αντί άλλων επιχειρημάτων, να διαβάζουμε φωναχτά το περιεχόμενο των παραπάνω και άλλων συναφών πατριαρχικών εγκυκλίων.
(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)
Λίγο πριν το έτος 1800 και την έναρξη του 19ου αιώνα κυκλοφορεί στα Βαλκάνια το λεγόμενο «Σύνταγμα του Ρήγα», με το οποίο προβάλλει ο λαμπρός αυτός αγωνιστής έναν τύπο άμεσης δημοκρατίας που στηρίζεται στις αντιλήψεις του Γάλλου Διαφωτιστή Ρουσό. Τα κύτταρα της Δημοκρατίας του είναι οι «τοπικές συναθροίσεις των πολιτών». Καμία θέση για οποιαδήποτε «επικρατούσα θρησκεία» δεν προβλέπεται στο σύνταγμα του Ρήγα. Ούτε λέξη για χριστιανισμό και ορθοδοξία! «Η Ελληνική Δημοκρατία (...) δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικόν μάτι» και «Ο αυτοκράτωρ λαός είναι όλοι οι κάτοικοι του βασιλείου τούτου, χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και διαλέκτου, Ελληνες, Βούλγαροι, Αλβανοί, Βλάχοι, Αρμένηδες, Τούρκοι και κάθε άλλο είδος γενεάς». Όπως είναι αυτονόητο, ο Ρήγας και τα γραπτά του αντιμετωπίζονταν εχθρικά από τον ορθόδοξο εκκλησιαστικό μηχανισμό, ο οποίος υπηρετούσε ασμένως και σταθερά τους Οθωμανούς.Το έτος 1798, εφιστά ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε', αργότερα θύμα ο ίδιος της οθωμανικής εξουσίας, αλλά τότε ακόμα υπερασπιστής και εγγυητής της υποταγής των ραγιάδων στους Οθωμανούς, με εγκύκλιό του προς τους ορθοδόξους αρχιερείς την προσοχή για τον «κίνδυνο» από την κυκλοφορία του «Συντάγματος του Ρήγα»:
«Διά της παρούσης ημετέρας πατριαρχικής επιστολής δηλοποιούμεν τή αρχιερωσύνη σου, ότι συνέπεσεν εις χείρας ημών εν σύνταγμα εις μίαν κόλλαν χαρτί ολόκληρον, μεγάλην, εις απλήν φράσιν (r)ωμαϊκήν, επιγραφόμενον "νέα πολιτική διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης των μικρών εν τή μεσογείω νήσων και της Βλαχομπογδανίας" και ανεμνήσθημεν του ποιμαντικού χρέους. Και διά τούτο γράφομεν τή αρχιερωσύνη σου να επαναγρυπνής, εις όλα τα μέρη της επαρχίας σου με ακριβείς ερεύνας και εξετάσεις, όταν εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα, ως άνωθεν, εις τύπον ή χειρόγραφον, να συνάξης πάντα τα διασπειρόμενα, και να τα εξαποστέλλης εις ημάς εν τάχει, μή επιμένων τα πλείονα, αλλ' αμέσως όσα άν εμπίπτωσι κατά μικρόν να εξαποστέλλης.Ήδη τον Ιούλιο 1797 ο Σουλτάνος είχε στείλει εντολή στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε', με την οποία του ζητούσε «να διδάσκη πάντας τους βασιλικούς ραγιάδες τα της υπακοής των χρέη» και να καταδίδει «τους εναντία πράττοντας» ώστε να τιμωρηθούν. Αυτές ακριβώς τις εντολές υλοποιούσε ο Γρηγόριος και όταν διαπιστώθηκε αργότερα από την οθωμανική εξουσία ότι δεν ήταν σε θέση να εκτελέσει σωστά τα καθήκοντα που του ανατέθηκαν, δολοφονήθηκε προς παραδειγματισμό.
Και πρόσεχε, αδελφέ, ινα μη φανής παραμελών εις την τοιαύτην ποιμαντικήν και άγρυπνόν σου ταύτην αρχιερατικήν επιστασίαν, και εκ της επαρχίας σου εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα διασπειρόμενον και δεν το φανερώσης πρός ημάς και εξαποστείλης τα τοιαύτα, αλλά δι' άλλου τινός ή σταλθή ενταύθα ή ακουσθή, ότι αποδεικνύεις σεαυτόν ανίκανον, και του ποιμαντικού χρέους ελλειπέστατον και αγρήγορον, και εκ τούτου υποπίπτεις εις ανυποληψίαν και ποινήν παρά Θεού και της εκκλησίας εξ αποφάσεως.
Όθεν εντελλόμεθά σοι σφοδρώς να εγρηγορής όλαις δυνάμεσιν, εν πάσι τοίς μέρεσι της επαρχίας σου, και κώμαις και χωρίοις παραλίοις και μεσογείοις, να μήν παραμπέση τοιούτον σύνταγμα εις ανάγνωσιν τώ χριστιανικώ εμπιστευθέντι σοι λαώ, όπερ να μήν εμφανισθή πρώτον τή αρχιερωσύνη σου, ότι πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των θολερών αυτού εννοιών, τοίς δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον.» («Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος ια').
Ο γαλλικός στρατός είχε καταλύσει το έτος 1797 τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας και βρισκόταν στα Επτάνησα του Ιονίου πελάγους. Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου είχαν αναρτήσει εικονίσματα του Ναπολέοντα μαζί με τους αγίους στα εικονοστάσια, ενώ ο ελληνόφωνος χώρος δεχόταν πλήθος επαναστατικών φυλλαδίων εναντίον της οπισθοδρομικής οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τον Σεπτέμβριο του 1798 η πατριαρχική εγκύκλιος προς τους Επτανήσιους χριστιανούς ανέφερε: «Ο πονηρός και αρχέκακος όφις, αφού δολίως επλάνεσε την ανθρωπότητα, επινοήσας το γένος των Γάλλων δεκτικώτερον της πονηρίας, έχυσεν δαψιλώς εις τας ψυχάς αυτών τον ιόν της αποστασίας». Εκ διαβόλου λοιπόν το γένος των Γάλλων - ο ίδιος διάβολος μάλλον που τον «είδε» προ ημερών ο κ. Άνθιμος να υποστηρίζει τους Σκοπιανούς. Ένας διεστραμμένος διάβολος, όντως, που υποστηρίζει πάντα τους εχθρούς των παπάδων, αίσχος!
Και για να ξέρουμε πόσο δολεροί ήταν οι εκ διαβόλου Γάλλοι, σε αντίθεση με τους Οθωμανούς, διαβάζουμε σε μια «πατριαρχική εγκύκλιο» εκείνης της εποχής που τυπώθηκε στο πατριαρχικό τυπογραφείο της Κων/πολης και την οποία είχε συντάξει μάλλον ο παθιασμένος φιλο-οθωμανός κληρικός Αθανάσιος Πάριος, άγιος της ορθόδοξης εκκλησίας εννοείται (γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου): οι «άθεοι» Γάλλοι «μητρογαμούσι και θυγατρογαμούσι και αδελφογαμούσιν ανυποστόλως και αδεώς οι σοφώτατοι». Προσωπικά, διαβλέπω και ένα παράπονο εκ μέρους του συγκεκριμένου κληρικού: καλά, τόσοι και τόσοι είμαστε εδώ διαθέσιμοι, με τις μητέρες, τις θυγατέρες και τις αδελφές σας πηγαίνετε βρε καταραμένοι Γάλλοι;Αργότερα, το 1801, κατηγορούνται ο Ρήγας και οι σύντροφοί του σε επιστολή ενός μητροπολίτη ότι: «εσκόπευον να κάμουν επαναστάσεις κατά του κραταιοτάτου Σουλτάνου· αλλ' ο μεγαλοδύναμος Θεός τούς επαίδευσε κατά τας πράξεις των με τον θάνατον οπού τους έπρεπε». Είναι προφανής η έκφραση της παροιμιώδους χριστιανικής αγάπης από τους ηγέτες του εκκλησιαστικού μηχανισμού, ιδίως όταν θίγονται τα έσοδά τους με επαναστάσεις και ανακατατάξεις. Και επίσης προφανές είναι το δίπολο, απ' τη μια ο πονηρός διάβολος που είχε συμμαχήσει με τους Γάλλους, κι απ' την άλλη ο μεγαλοδύναμος θεός που στηρίζει τους Οθωμανούς, ώστε να εξασφαλίσουν η αυτοκρατορία και ο σουλτάνος μακροημέρευση.
Γι' αυτό, αδελφοί χριστιανοί, όταν ακούμε ότι «η εκκλησία ηγήθηκε του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Οθωμανών» αρκεί, αντί άλλων επιχειρημάτων, να διαβάζουμε φωναχτά το περιεχόμενο των παραπάνω και άλλων συναφών πατριαρχικών εγκυκλίων.
(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)
