ΔΟΤΙΚΗ (λέξη ή μέσα σε φράση) | Σημασία και/ή παράδειγμα χρήσης | Κατηγορία | Έκδ. |
πολλώ κάρρονες | = πολύ καλύτεροι Άμμες δε γ' εσόμεθα πολλώ κάρρονες = εμείς θα γίνουμεπολύ καλύτεροι (το τραγουδούσε η ομάδα των νέων της Σπάρτης). | Κ2 | 13 |
πολλώ μάλλον, τοσούτω μάλλον πόσω μάλλον | = πολύ περισσότερο (επιτατικό) Αυτό δεν μπορούσε να το προβλέψει ο Διευθυντής, πολλώ μάλλονένας νέος υπάλληλος | Κ2 | 10 |
πόσω μάλλον τοσούτω μάλλον , πολλώ μάλλον | = πολύ περισσότερο (επιτατικό) Αυτό δεν μπορούσε να το προβλέψει ο Διευθυντής, πόσω μάλλονένας νέος υπάλληλος | Κ2 | 13 |
πράγματι | = πραγματικά, αλήθεια Πράγματι, χθες το μεσημέρι πέρασα από το γραφείο του. Βλέπε και τω όντι, τη αληθεία | Κ1 | 3 |
προφάσεις εν αμαρτίαις | = προσχήματα για δικαιολόγηση παραλείψεων ήανεπίτρεπτων ενεργειών (αμαρτία = σφάλμα, παράπτωμα και ιδιαίτερα θρησκευτικό) Ένα είναι το γεγονός: ότι ο ασθενής αφέθηκε αβοήθητος. Οι όποιες εκτων υστέρων δικαιολογίες είναι προφάσεις εν αμαρτίαις. | Κ3 | 14 |
πτωχοί τω πνεύματι | βλέπε τω πνεύματι | Κ3 | 13 |
σκοτεινώ τω τρόπω | = με σκοτεινό τρόπο Λύση δόθηκε στο ζήτημα, αλλά σκοτεινώ τω τρόπω. | Κ2 | 16 |
συμφώνως τωνόμω | = σύμφωνα με το νόμο | Κ2 | 16 |
συν Αθηνά | = μαζί με την Αθηνά, εκτός από την Αθηνά Συν Αθηνά και χείρα κίνει = (Εκτός από την Αθηνά κούνακαι τα χέρια σου) = Εκτός από το να επικαλείσαι βοήθεια άνωθεν πρέπει νακαταβάλεις και τις απαιτούμενες προσωπικές προσπάθειες | Κ2 | 10 |
συν αυτώ συν αυτοίς | = μαζί με αυτόν, μαζί με αυτούς Φράσεις: οι συν αυτώ, οι συν αυτοίς = οιγύρω του (τους), η ακολουθία του (τους), η παρέα του (τους) Τον πρόεδρο και τους συν αυτώ υποδέχτηκε ο τοπικός άρχοντας. | Κ2 | 15 |
συν γυναιξί και τέκνοις | = μαζί με γυναίκες και παιδιά, οικογενειακώς Ηρθαν οι περισσότεροι συνάδελφοι συνγυναιξίκαιτέκνοις | Κ2 | 2 |
συν Θεώ | = με τη βοήθεια του Θεού, Θεού θέλοντος Εφέτος, συν Θεώ, θα πάμε διακοπές στο εξωτερικό. | Κ2 | 2 |
συν τοις άλλοις | = μαζί με όλα τ' άλλα, σε όλα τα άλλα πρόσθεσεότι Συν τοις άλλοις, είναι καικακός μαθητής | Κ2 | 2 |
συν τω χρόνω | = με την πάροδο του χρόνου Συν τω χρόνω, θα γνωρίσειςκαλύτερα τους νέους συναδέλφους σου | Κ2 | 2 |
συναρτήσει | = σε συνάρτηση με, ως προς (σύνηθες στη φυσικήκαι στα μαθηματικά) Το διάγραμμα της ταχύτητας συναρτήσει του χρόνου. | Κ2 | 15 |
συνελόντι ειπείν | = (αφού συμπτύξω να πω), για να τα πω σύντομα,για να μιλήσω με συντομία {συνελών, συνελούσα , συνελόν: μετοχήτου β' αορίστου (συνείλον) του ρ. συναιρώ, ειπείν:απαρέμφατο του β' αορίστου (είπον) του ρ. λέγω}. Η υπόθεση ήταν ενδιαφέρουσα, η σκηνοθεσία πάρα πολύ καλή, τα σκηνικάπειστικά, συνελόντι ειπείν, η όλη παράσταση ήταν εξαιρετική. | Κ2 | 15 |
συνεπεία | = (ως συνέπεια) = λόγω, εξαιτίας | Κ2 | 16 |
συνοδεία κιθάρας | = με συνοδεία (ακομπανιαμέντο) κιθάρας Τραγούδησε συνοδεία κιθάρας = Τραγούδησε συνοδευόμενοςαπό κιθάρα (με ακομπανιαμέντο κιθάρας) | Κ1 | 14 |
τα άγια τοις κυσίν, μαργαρίτας τοις κυσίν | = τα άγια στους σκύλους (μεταφορική χρήση γιαανθρώπους που δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα κάποιου πολύτιμουπράγματος ή θέματος) = μαργαριτάρια στους σκύλους (ανάλογο με το προηγούμενο, πρβλ. το αγγλικόdon'tcast pearls before swine) Μη δότε τα άγια τοις κυσίν = Μη δώσετε τα άγια στους σκύλους(από το Ευαγγέλιο). | Κ3 | 15 |
ταύρος εν υαλοπωλείω | = (ταύρος σε υαλοπωλείο) = όπως αν μπει ταύροςσε υαλοπωλείο Τα έκαμε όλα γυαλιά καρφιά, σαν ταύρος εν υαλοπωλείω. | Κ2 | 11 |
τη αιτήσει | = με αίτηση Μετατέθηκε στην επαρχία τη αιτήσει του. | Κ2 | 16 |
τη αληθεία | = αλήθεια, αληθινά, πράγματι Βλέπε και πράγματι, τω όντι. | Κ1 | 16 |
τη εμφανίσει | Βλέπε: άμα τη εμφανίσει και επί τηεμφανίσει | Κ2 | 13 |
τη τάξει | = στη σειρά, στη διάταξη, στην ιεραρχία Ο υπουργός παρα τω πρωθυπουργώ είνια ο πρώτος τη τάξει υπουργός.Οπροϊστάμενος τμήματος είναι ο τελευταίος τη τάξει που παίρνειτο επίδομα ευθύνης. | Κ2 | 11 |
τη υποδείξει, τη προτροπή | = με υπόδειξη, με προτροπή Ο Δημήτρης δεν έχει δική του ανεξάρτητη γνώμη για το θέμα. Όλα όσα υποστηρίζειείναι τη υποδείξει του Γιώργου. | Κ2 | 15 |
τίνι τρόπω | = με ποιον τρόπο Δεν ξέρω τίνι τρόπω θα το επιτύχεις. | Κ2 | 11 |
τοις εκατό, τοις χιλίοις, τοις εκατομμυρίοις | = στα εκατό, στα χίλια, στα ένα εκατομμύριο(παρονομαστής 100, 1000, 1000000) Επιτόκιο πέντε τοις εκατό (5/100 ή 5 %). Πιθανότητα δύο τοις χιλίοις (2/1000 ή 2 ο/οο) | Κ1 | 7 |
τοις κείνων ρήμασι | = στα λόγια εκείνων Τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι = Βρισκόμαστεεδώ υπακούοντας στα λόγια τους. | Κ2 | 13 |
τοις μετρητοίς | = σε μετρητά (αντίθετο: επί πιστώσει) Αυτός πλήρωσε με πιστωτική κάρτα, ενώ εγώ τοις μετρητοίς. Αυτό το κατάστημα δεν κάνει πίστωση, πουλάει μόνο τοις μετρητοίς. Αυτός, φίλε μου, πουλάει τοις μετρητοίς (= είναι ξέγνοιαστος,δεκάραδεν δίνει). (Βλέπε και «παίρνω τοις μετρητοίς») | Κ2 | 9 |
τοις οφειλέταις ημών | = (στους οφειλέτες μας) = σ' αυτούς που μαςέκαμαν κακό ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών = όπως και εμείςσυγχωρούμε αυτούς που μας αδίκησαν. (Από την Κυριακή προσευχή) | Κ4 | 14 |
τοις πάσι γνωστόν, γνωστόν τοις πάσι | = σε όλους γνωστό, πασίγνωστο (πας, παντός,παντί, πάντα, πας, πάντες, πάντων, πάσι, πάντας, πάντες) Αυτό που λες είναι γνωστόν τοις πάσι. | Κ2 | 12 |
τοσούτω μάλλον , πολλώ μάλλον πόσω μάλλον | = πολύ περισσότερο (επιτατικό) Αυτό δεν μπορούσε να το προβλέψει ο Διευθυντής, τοσούτω μάλλονένας νέος υπάλληλος | Κ2 | 13 |
τρικυμία εν κρανίω | = σύγχυση φρενών, διανοητική αναστάτωση, φουρτούνατου μυαλού Δεν μπορείς να συνεννοηθείς μαζί του. Αυτός έχει τρικυμία εν κρανίω. | Κ2 | 8 |
τύποις | = (με τύπο, τυπωμένος) = εντύπως, (+γενική)στο τυπογραφείο του Τύποις Κ. Πετρίδη. | Κ2 | 11 |
τύποις ουσία (αντίθ.) | = ως προς τους τύπους, κατά τους τύπους, τυπικά = ως προς την ουσία, κατ' ουσίαν, ουσιαστικά Αυτός που θα αναλάβει ως προϊστάμενος πρέπει να είναι κατάλληλος τύποιςκαιουσία. | Κ2 | 13 |
τυφλοίς όμμασι(ν) | = με τυφλή εμπιστοσύνη, με απόλυτη εμπιστοσύνη,με κλειστά μάτια Τον ακολουθούν όλοι τυφλοίς όμμασιν. | Κ2 | 8 |
τύχη αγαθή | = κατά καλή τύχη, ευτυχώς Τύχη αγαθή, αποφεύχθηκε το μοιραίο. | Κ1 | 8 |
τω αγνώστω θεώ | = στον άγνωστο θεό Στην αρχαία Αθήνα υπήρχε στήλη με την αφιέρωση «τω αγνώστω θεώ». | Κ2 | 15 |
τω αγνώστω στρατιώτη | = στον άγνωστο στρατιώτη Στην Αρχαία Ελλάδα μετά τη μάχη εκτός από τους τάφους των επώνυμων νεκρώνσυνηθιζόταν και μνημείο αφιερωμένο στουν άγνωστους νεκρούς στρατιώτες:«τω αγνώστω στρατιώτη». Το καθιερωμένο μέχρι σήμερα «μνημείοτου αγνώστου (στρατιώτη)». | Κ2 | 15 |
τω καιρώ εκείνω | = τότε στα παλιά τα χρόνια (από τη γνωστή εναρκτήριαφράση του Ευαγγελίου) Τω καιρώ εκείνω ο δάσκαλος με τη βέργα του ήταν πιο πολύθηριοδαμαστής παρά δάσκαλος | Κ3 | 7 |
τω κομιστή | = (εις τον κομίζοντα, εις τον φέροντα) = σ'αυτόν που το κρατά Γραμμάτιο πληρωτέο τω κομιστή. | Κ2 | 13 |
τω όντι, τωόντι και τώντις | = όντως, πράγματι, πραγματικά Η κατάσταση είναι τωόντι πολύ σοβαρή. Βλέπε και πράγματι, τη αληθεία. | Κ2 | 7 |
τω πνεύματι | = κατά το πνεύμα πτωχός τω πνεύματι = ταπεινός Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι = ευτυχισμένοι οι ταπεινοί(από τους «Μακαρισμούς» του Ευαγγελίου) | Κ3 | 13 |
υπαιτιότητι | = από υπαιτιότητα, εξαιτίας Ολα έγιναν υπαιτιότητί μου. | Κ2 | 2 |
φύσει | = εκ φύσεως, από τη φύση του, λόγω της φύσηςτου Είναι φύσει αδύνατον να συμβεί κάτι τέτοιο. Στη γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής συλλαβή με η, ω ή δίφθογγοείναιφύσειμακρά, ενώ συλλαβή μεβραχύ που ακολουθείται από δύο ή περισσότερασύμφωνα ή διπλό σύμφωνο είναι θέσει μακρά. | Κ2 | 11 |
φωνή βοώντος εν τη ερήμω | = φωνή κάποιου που φωνάζει στην έρημο, μεταφορικά:δεν ακούει κανένας, δεν υπάρχει καμιά ανταπόκριση Φωνή βοώντος εν τη ερήμω, ετοιμάσατε την οδόν του Κυρίου(Κατά Μάρκον 1-3). Εγώ τα είπα, εγώ τα άκουσα! Φωνή βοώντος εν τη ερήμω!. | Κ3 | 13 |
χάριτι Θεία, Θεία χάριτι | = με Θεία χάρη, με τη χάρη του Θεού, με τηνεύνοια του Θεού Χάριτι Θεία ξεπεράσαμε τον κίνδυνο. | Κ4 | 15 |
ψυχή τε και σώματι | = (με την ψυχή και με το σώμα) = με όλες τιςδυνάμεις, ολοκληρωτικά Αφοσιώθηκε σ' αυτόν το σκοπό ψυχή τε και σώματι. | Κ2 | 11 |
ως εν ονείρω εν ονείρω | = σαν σε όνειρο, μακριά από την πραγματικότητα,αχνά και απροσδιόριστα = σε όνειρο, μέσα σε όνειρο Ένοιωσε σαν υπνωτισμένος, πέρασαν μπροστά από τα μάτια του σκηνές αχνέςκι ασύνδετες, ως εν ονείρω. όνειρο εν ονείρω = κατάσταση στην οποία βλέπει κανέναςόνειρο μέσα σε όνειρο. | Κ2 | 16 |
ως εν ουρανώ | = όπως στον ουρανό (Από την Κυριακή προσευχή) ως εν ουρανώ και επί της γης = όπως στον ουρανό έτσι καιπάνω στη γη. | Κ4 | 14 |
ως εν παρόδω ελέχθη | = όπως ελέχθη παρενθετικά Βλέπε εν παρόδω. | Κ2 | 16 |
ΤΕΛΟΣ |