Δρ. Θόδωρος Κουσουρής
Περιβαλλοντολόγος
Περιβαλλοντολόγος
Δεν θα καταπιαστούμε με τη Μόνα Λίζα, ούτε και για το αινιγματικό χαμόγελό της, ούτε και για τις μηχανές του, τα ανατομικά του σχέδια, τα γλυπτά και τους ζωγραφικούς πίνακές του. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ασχολήθηκε, μελέτησε και εμβάθυνε και για τη Φύση, τα ζώα και τα φυτά, τις καλλιέργειες, το νερό, τις εκτροπές ποταμών, τα καιρικά φαινόμενα και εικόνες πολλές εικόνες και σκέψεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Τα τελευταία χρόνια είναι ξανά στην επικαιρότητα ο Λεονάρντο ντα Βίντσι και ειδικότερα τα σημειωματάριά του που συμπυκνώνουν, κατά τους μελετητές του έργου του, τη δύναμη της παρατήρησης, την έρευνα, την περισυλλογή, την πολυπλοκότητα, τα χρώματα, τη Φύση και το περιβάλλον.
Πολλοί μιλούν για τον άνθρωπο εμπειριστή της οικουμενικής γνώσης, αλλά και την πεμπτουσία της παρατήρησης, αναζήτησης, των πειραμάτων, των ερωτήσεων και των λύσεων. Δείτε τι σημαίνει γι’ αυτόν η προσεκτική παρατήρηση όταν περιγράφει. «Όλα τα νερά αφρισμένα στα κύματα της θάλασσας και το νερό να υψώνεται, να πέφτει και να σπάει από το βάρος του, με εκκωφαντική βουή». Στις χειρόγραφες σημειώσεις, που πάντοτε κρατούσε για το οτιδήποτε σημαντικό, απλό ή και περίπλοκο, βρίσκονται συσσωρευμένα θέματα, που δίνουν το στυλ της αυτόνομης πραγματείας για συγκεκριμένα θέματα. Οι έρευνές του πάντοτε ενδελεχείς και ποτέ επιφανειακές.
Όσο για τις περιγραφές του, αυτές είναι η πεμπτουσία της συστηματικής παρατήρησης. Περιγραφές για τα σύννεφα, πως δημιουργούνται και πως διαλύονται, πως προκαλείται η εξάτμιση και η ομίχλη. Πολύ συχνά φαίνονται να ζωντανεύουν οι φαντασιώσεις του, κυρίως στους πίνακές του, παίρνοντας ολοκληρωμένες φόρμες, όπου σημαντικό ρόλο παίζουν τα γεράκια, οι κύκνοι και γενικά τα πουλιά. Φανερά ή και με κάποια ιδιότυπη τεχνοτροπία, μπορείς να διακρίνεις το ανάγλυφο των βουνών και λόφων της περιοχής όπου έζησε, φωτοσκιάσεις με μορφή πουλιών, φτερούγες πραγματικές ή και κρυμμένες, πτυχώσεις υφασμάτων που παίρνουν τη μορφή ζώων, παιδιά που u949 εκκολάπτονται μέσα από τσόφλια αυγών.
Σαν επαρχιώτης που έζησε πολλά χρόνια στην εξοχή, ανακάλυψε και περίγραψε όλες τις τότε διαδικασίες της αγροτικής παραγωγής και των ασχολιών της. Σπορά, θερισμός, αλώνισμα, ελαιοπαραγωγή και παρασκευή του λαδιού με τα ελαιοπιεστήρια της εποχής. Λεπτομέρειες πολύ ακριβείς για τους μηχανισμούς που τότε χρησιμοποιούνταν, ενώ πάντοτε μελετούσε και πρότεινε βελτιώσεις.
Πολλές φορές είναι και γριφώδη τα κείμενά του, αλλά και οι προφητείες του που προορίζονταν για ψυχαγωγία, καθώς και τα οπτικά λογοπαίγνιά του που αποτελούν εκφραστικά μικρά κείμενα, τόσο μικρά, ώστε να μη ξεχνιούνται εύκολα. Η συνολική στάση ζωής που τον χαρακτηρίζει αντικατοπτρίζει την οικολογική άποψή του για τη Φύση που τη θεωρεί «πληγωμένη και καπηλευμένο θύμα της ανθρώπινης απληστίας».
Παρακολουθήστε την απλότητα της σκέψης με μεστές κουβέντες μεταφορικά και ουσιαστικά. «Όσοι καλλιεργούν τη γη …δεν θα πρέπει να απογυμνώσουν τη μητέρα τους και να γδέρνουν το πετσί της». «Όσοι αλωνίζουν το σιτάρι πρέπει νάναι προσεκτικοί, …καθώς συνηθίζουν να χτυπούν αλύπητα αυτό που τους δίνει ζωή». «Για τις ελιές και τα καρύδια, καθώς αρχίζει η συλλογή τους.... πολλά μικρά παιδιά θ’ αρπαχτούν από την αγκαλιά της μητέρας τους, ενώ με τα ανελέητα χτυπήματά μας θα πέσουν στο έδαφος και θα γίνουν κομμάτια».
Την ίδια άποψη για τη Φύση την παρακολουθούμε στους μύθους του, οι οποίοι αποπνέουν την αίσθηση ότι το περιβάλλον νοείται «ζωντανός οργανισμός». Και δεν είναι μόνο τα ζώα και τα φυτά που μέσα από τους μύθους του αποκτούν λαλιά. Αλλά και τα δένδρα και οι πέτρες μετατρέπονται σε όντα περίεργα, αλλά με ευαισθησίες, ικανά να νοιώσουν τον πόνο «που τους υποβάλλει ο άνθρωπος». «Μια δυστυχισμένη ιτιά πονά όταν κλαδεύεται, ξεριζώνεται και ακρωτηριάζεται».
Επίσης, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ασχολήθηκε με αφηγήσεις για πουλιά, έντομα, αράχνες, και άλλα ζώα που, όπως προαναφέρθηκε, αποκτούν λαλιά και διηγούνται ιστορίες στα πρότυπα του Αίσωπου. Υπέροχες και συγκλονιστικές χαρακτηρίζονται από τους ειδικούς μελετητές του έργου του.
Τα τελευταία χρόνια είναι ξανά στην επικαιρότητα ο Λεονάρντο ντα Βίντσι και ειδικότερα τα σημειωματάριά του που συμπυκνώνουν, κατά τους μελετητές του έργου του, τη δύναμη της παρατήρησης, την έρευνα, την περισυλλογή, την πολυπλοκότητα, τα χρώματα, τη Φύση και το περιβάλλον.Πολλοί μιλούν για τον άνθρωπο εμπειριστή της οικουμενικής γνώσης, αλλά και την πεμπτουσία της παρατήρησης, αναζήτησης, των πειραμάτων, των ερωτήσεων και των λύσεων. Δείτε τι σημαίνει γι’ αυτόν η προσεκτική παρατήρηση όταν περιγράφει. «Όλα τα νερά αφρισμένα στα κύματα της θάλασσας και το νερό να υψώνεται, να πέφτει και να σπάει από το βάρος του, με εκκωφαντική βουή». Στις χειρόγραφες σημειώσεις, που πάντοτε κρατούσε για το οτιδήποτε σημαντικό, απλό ή και περίπλοκο, βρίσκονται συσσωρευμένα θέματα, που δίνουν το στυλ της αυτόνομης πραγματείας για συγκεκριμένα θέματα. Οι έρευνές του πάντοτε ενδελεχείς και ποτέ επιφανειακές.
Όσο για τις περιγραφές του, αυτές είναι η πεμπτουσία της συστηματικής παρατήρησης. Περιγραφές για τα σύννεφα, πως δημιουργούνται και πως διαλύονται, πως προκαλείται η εξάτμιση και η ομίχλη. Πολύ συχνά φαίνονται να ζωντανεύουν οι φαντασιώσεις του, κυρίως στους πίνακές του, παίρνοντας ολοκληρωμένες φόρμες, όπου σημαντικό ρόλο παίζουν τα γεράκια, οι κύκνοι και γενικά τα πουλιά. Φανερά ή και με κάποια ιδιότυπη τεχνοτροπία, μπορείς να διακρίνεις το ανάγλυφο των βουνών και λόφων της περιοχής όπου έζησε, φωτοσκιάσεις με μορφή πουλιών, φτερούγες πραγματικές ή και κρυμμένες, πτυχώσεις υφασμάτων που παίρνουν τη μορφή ζώων, παιδιά που u949 εκκολάπτονται μέσα από τσόφλια αυγών.
Σαν επαρχιώτης που έζησε πολλά χρόνια στην εξοχή, ανακάλυψε και περίγραψε όλες τις τότε διαδικασίες της αγροτικής παραγωγής και των ασχολιών της. Σπορά, θερισμός, αλώνισμα, ελαιοπαραγωγή και παρασκευή του λαδιού με τα ελαιοπιεστήρια της εποχής. Λεπτομέρειες πολύ ακριβείς για τους μηχανισμούς που τότε χρησιμοποιούνταν, ενώ πάντοτε μελετούσε και πρότεινε βελτιώσεις.
Πολλές φορές είναι και γριφώδη τα κείμενά του, αλλά και οι προφητείες του που προορίζονταν για ψυχαγωγία, καθώς και τα οπτικά λογοπαίγνιά του που αποτελούν εκφραστικά μικρά κείμενα, τόσο μικρά, ώστε να μη ξεχνιούνται εύκολα. Η συνολική στάση ζωής που τον χαρακτηρίζει αντικατοπτρίζει την οικολογική άποψή του για τη Φύση που τη θεωρεί «πληγωμένη και καπηλευμένο θύμα της ανθρώπινης απληστίας».
Παρακολουθήστε την απλότητα της σκέψης με μεστές κουβέντες μεταφορικά και ουσιαστικά. «Όσοι καλλιεργούν τη γη …δεν θα πρέπει να απογυμνώσουν τη μητέρα τους και να γδέρνουν το πετσί της». «Όσοι αλωνίζουν το σιτάρι πρέπει νάναι προσεκτικοί, …καθώς συνηθίζουν να χτυπούν αλύπητα αυτό που τους δίνει ζωή». «Για τις ελιές και τα καρύδια, καθώς αρχίζει η συλλογή τους.... πολλά μικρά παιδιά θ’ αρπαχτούν από την αγκαλιά της μητέρας τους, ενώ με τα ανελέητα χτυπήματά μας θα πέσουν στο έδαφος και θα γίνουν κομμάτια».Την ίδια άποψη για τη Φύση την παρακολουθούμε στους μύθους του, οι οποίοι αποπνέουν την αίσθηση ότι το περιβάλλον νοείται «ζωντανός οργανισμός». Και δεν είναι μόνο τα ζώα και τα φυτά που μέσα από τους μύθους του αποκτούν λαλιά. Αλλά και τα δένδρα και οι πέτρες μετατρέπονται σε όντα περίεργα, αλλά με ευαισθησίες, ικανά να νοιώσουν τον πόνο «που τους υποβάλλει ο άνθρωπος». «Μια δυστυχισμένη ιτιά πονά όταν κλαδεύεται, ξεριζώνεται και ακρωτηριάζεται».
Επίσης, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ασχολήθηκε με αφηγήσεις για πουλιά, έντομα, αράχνες, και άλλα ζώα που, όπως προαναφέρθηκε, αποκτούν λαλιά και διηγούνται ιστορίες στα πρότυπα του Αίσωπου. Υπέροχες και συγκλονιστικές χαρακτηρίζονται από τους ειδικούς μελετητές του έργου του.
