Διάλογος για τις σχέσεις των δυο κόσμων στο Megaron Plus
Πέμπτη 22 Μαΐου 2008, Ώρα έναρξης 7 μ.μ.
Αρχαία Ελλάδα & Χριστιανισμός είναι ο τίτλος του διαλόγου που θα έχουν οι καθηγητές, Kυριάκος Τσαντσάνογλου και Μιχάλης Κοπιδάκης, στις 22 Μαΐου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Megaron Plus. Με την εκδήλωση αυτή ανοίγει ο Κύκλος των φιλοσοφικών διαλόγων που θα πραγματοποιηθούν στο Μέγαρο Μουσικής, με την επιμέλεια του καθηγητή Μιχάλη Ζ. Κοπιδάκη.
Ο Κυριάκος Τσαντσάνογλου, ομότιμος καθηγητής κλασικής φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, θα μιλήσει για τον «Oρφικό πάπυρο του Δερβενίου», ενώ ο Μιχάλης Κοπιδάκης, καθηγητής κλασικής φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, θα παρακολουθήσει με την ομιλία του την εξέλιξη του θεού Πάνα στην Αρχαία Ελλάδα και τις συμβολικές μεταμορφώσεις του κατά τους χριστιανικούς χρόνους. Ο τίτλος της ομιλίας του είναι "Πέθανε πράγματι ο Μέγας Παν;"
Ο διάλογος των δύο πανεπιστημιακών καταπιάνεται ουσιαστικά με τις περίπλοκες και αντιφατικές σχέσεις Αρχαίου Κόσμου και Χριστιανισμού και επισημαίνει ορισμένους από τους λόγους για τους οποίους οι θεοί των Ελλήνων επέζησαν και κατά την Χριστιανική εποχή. Σε κλίμα μιας αυστηρής μονοθεϊστικής αντίληψης και έντονης σύγκρουσης με τον πολυθεϊκό αρχαίο κόσμο, η τέχνη και η φιλοσοφία περιέθαλψαν τους αρχαίους θεούς, όπως άλλωστε, και το σχολικό πρόγραμμα, το οποίο βασιζόταν, στην Ανατολή στον Όμηρο και στη Δύση στον Βιργίλιο. Τα ποιητικά αυτά κείμενα υπήρξαν ταυτόχρονα και μυθολογικά εγχειρίδια που έγιναν απαραίτητα στοιχεία του εκπαιδευτικού κανόνα. Παράλληλα, αυτός ο κόσμος του ενός και μοναδικού θεού, που είχε άμεσα ιστορικά και πολιτισμικά σύνορα με τον πολυθεϊκό, ήταν αναπόφευκτο να οικειοποιηθεί σχήματα από την ελληνική σκέψη και τους ελληνικούς λατρευτικούς τρόπους και να τα μεταπλάσει στο νέο πλαίσιο της μεταφυσικής αφήγησης. Ο Πάπυρος του Δερβενίου, ο μοναδικός πάπυρος που σώθηκε σε ελληνικό έδαφος, θεωρείται το αρχαιότερο γραπτό κείμενο της δυτικής παράδοσης και εκτιμάται ότι γράφτηκε σε πάπυρο τον 4ο π.Χ. αιώνα. Βρέθηκε το 1962, καμένος, στην παχιά στρώση στάχτης που κάλυπτε τον κιβωτιόσχημο τάφο στο Δερβένι. Περιέχει ένα αλληγορικό φυσικό υπόμνημα σε ένα κοσμογονικό ποίημα που αποδίδεται στον Ορφέα.
Πρόκειται ουσιαστικά για σχόλιο στο οποίο αναλύεται η άποψη των ορφικών για την κοσμογονία, τη θεογνωσία και τις θρησκευτικές τελετές. Το κείμενο επαναφέρει το πρόβλημα των σχέσεων φιλοσοφίας και θρησκευτικότητας και το διατρέχει η έμμεση πεποίθηση για την ύπαρξη ενός και μοναδικού θεού ως δημιουργού. Οι πολλοί θεοί αναφέρονται με το όνομά τους και παρουσιάζονται ως μια γενεαλογία στην οποία κάθε θεϊκή γενιά αντιστοιχεί σε μια φυσική εξέλιξη. Αντίγραφο του Παπύρου βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Ο Πάν υπήρξε ένας τοπικός θεός της Αρκαδίας, μισός άνθρωπος και μισός τράγος, προστάτευε τους ποιμένες, τους γεωργούς και τους αλιείς. Ήταν ερωτικά άτυχος και παρηγοριόταν παίζοντας τον επτάστομο αυλό του. Η συνοδεία του ήταν οι νύμφες, οι αμαδρυάδες, οι σάτυροι και οι σειληνοί. Ο Πλούταρχος αναγγέλλει με μια παράξενη θαλασσινή ιστορία το θάνατό του: οι επιβάτες ενός εμπορικού πλοίου που έπλεε προς την Ιταλία άκουσαν μια νύχτα στους Παξούς ότι ο Μέγας Παν πέθανε. Ο θεός όμως δεν είχε πεθάνει!
Κατά την εποχή του Χριστιανισμού έζησε δυο ζωές: ως πρότυπο της παράστασης του διαβόλου στην εικονογραφία και ως πνεύμα της υπαίθρου, σύμβολο ζωικής πληρότητας και αλληγορία του πρακτικού βίου. Κορυφαία ονόματα της ευρωπαϊκής ποίησης, ζωγραφικής και μουσικής εμπνεύστηκαν από τον τραγοπόδη θεό έργα σημαντικά και ιδιαίτερα κατά την Αναγέννηση, αλλά και αργότερα, όταν ο αρχαίος κόσμος τροφοδότησε το όραμα ενός κόσμου μακρινού και γι αυτό ιδανικού.
Ο Κυριάκος Τσαντσάνογλου γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1935 και σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ, όπου δίδαξε Αρχαία Ελληνική Φιλολογία, σε διάφορες πανεπιστημιακές βαθμίδες, από το 1960 μέχρι την αφυπηρέτησή του το 2003. Μελέτησε αρχικά το λεξικό του Πατριάρχη Φωτίου και αργότερα εξέδωσε τα αποσπάσματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που εμπεριέχονται στο έργο αυτό. Τον απασχόλησε ιδιαίτερα η αρχαία ελληνική ποίηση που σώζεται αποσπασματικά σε παπύρους και επιγραφές ή μέσα στο έργο άλλων συγγραφέων. Ειδικότερα έχει ασχοληθεί με προβλήματα της αρχαϊκής ποίησης, της Αττικής τραγωδίας και της ελληνιστικής ποίησης. Μελέτησε και εξέδωσε τον Πάπυρο του Δερβενίου.
Ο Μιχάλης Κοπιδάκης σπούδασε κλασσική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και της Χαϊδελβέργης. Από το 1975 ως το 1998 υπηρέτησε στο Φιλολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Από το1998 διδάσκει Αρχαία Ελληνικά και Συγγραφική στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για πολλά χρόνια τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώθηκαν στην υφολογική ανάλυση και στο θρησκειολογικό υπόβαθρο της μετάφρασης των Εβδομήκοντα, της Καινής Διαθήκης και της Ελληνόφωνης Ιουδαϊκής Γραμματείας. Μελέτησε ιδιαίτερα φαινόμενα «συγκριτισμού», δηλαδή πως από ετερόκλητα στοιχεία συγκροτείται ένα λογοτεχνικό κείμενο και κατ’ επέκταση μια θρησκευτική δοξασία. Από τις αναλύσεις αυτές καταδεικνύονται οι οφειλές του Ιουδαϊσμού κατά την ελληνιστική περίοδο και του χριστιανισμού στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Πρόκειται ουσιαστικά για σχόλιο στο οποίο αναλύεται η άποψη των ορφικών για την κοσμογονία, τη θεογνωσία και τις θρησκευτικές τελετές. Το κείμενο επαναφέρει το πρόβλημα των σχέσεων φιλοσοφίας και θρησκευτικότητας και το διατρέχει η έμμεση πεποίθηση για την ύπαρξη ενός και μοναδικού θεού ως δημιουργού. Οι πολλοί θεοί αναφέρονται με το όνομά τους και παρουσιάζονται ως μια γενεαλογία στην οποία κάθε θεϊκή γενιά αντιστοιχεί σε μια φυσική εξέλιξη. Αντίγραφο του Παπύρου βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Ο Πάν υπήρξε ένας τοπικός θεός της Αρκαδίας, μισός άνθρωπος και μισός τράγος, προστάτευε τους ποιμένες, τους γεωργούς και τους αλιείς. Ήταν ερωτικά άτυχος και παρηγοριόταν παίζοντας τον επτάστομο αυλό του. Η συνοδεία του ήταν οι νύμφες, οι αμαδρυάδες, οι σάτυροι και οι σειληνοί. Ο Πλούταρχος αναγγέλλει με μια παράξενη θαλασσινή ιστορία το θάνατό του: οι επιβάτες ενός εμπορικού πλοίου που έπλεε προς την Ιταλία άκουσαν μια νύχτα στους Παξούς ότι ο Μέγας Παν πέθανε. Ο θεός όμως δεν είχε πεθάνει! Κατά την εποχή του Χριστιανισμού έζησε δυο ζωές: ως πρότυπο της παράστασης του διαβόλου στην εικονογραφία και ως πνεύμα της υπαίθρου, σύμβολο ζωικής πληρότητας και αλληγορία του πρακτικού βίου. Κορυφαία ονόματα της ευρωπαϊκής ποίησης, ζωγραφικής και μουσικής εμπνεύστηκαν από τον τραγοπόδη θεό έργα σημαντικά και ιδιαίτερα κατά την Αναγέννηση, αλλά και αργότερα, όταν ο αρχαίος κόσμος τροφοδότησε το όραμα ενός κόσμου μακρινού και γι αυτό ιδανικού.
Ο Κυριάκος Τσαντσάνογλου γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1935 και σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ, όπου δίδαξε Αρχαία Ελληνική Φιλολογία, σε διάφορες πανεπιστημιακές βαθμίδες, από το 1960 μέχρι την αφυπηρέτησή του το 2003. Μελέτησε αρχικά το λεξικό του Πατριάρχη Φωτίου και αργότερα εξέδωσε τα αποσπάσματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που εμπεριέχονται στο έργο αυτό. Τον απασχόλησε ιδιαίτερα η αρχαία ελληνική ποίηση που σώζεται αποσπασματικά σε παπύρους και επιγραφές ή μέσα στο έργο άλλων συγγραφέων. Ειδικότερα έχει ασχοληθεί με προβλήματα της αρχαϊκής ποίησης, της Αττικής τραγωδίας και της ελληνιστικής ποίησης. Μελέτησε και εξέδωσε τον Πάπυρο του Δερβενίου.
Ο Μιχάλης Κοπιδάκης σπούδασε κλασσική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και της Χαϊδελβέργης. Από το 1975 ως το 1998 υπηρέτησε στο Φιλολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Από το1998 διδάσκει Αρχαία Ελληνικά και Συγγραφική στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για πολλά χρόνια τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώθηκαν στην υφολογική ανάλυση και στο θρησκειολογικό υπόβαθρο της μετάφρασης των Εβδομήκοντα, της Καινής Διαθήκης και της Ελληνόφωνης Ιουδαϊκής Γραμματείας. Μελέτησε ιδιαίτερα φαινόμενα «συγκριτισμού», δηλαδή πως από ετερόκλητα στοιχεία συγκροτείται ένα λογοτεχνικό κείμενο και κατ’ επέκταση μια θρησκευτική δοξασία. Από τις αναλύσεις αυτές καταδεικνύονται οι οφειλές του Ιουδαϊσμού κατά την ελληνιστική περίοδο και του χριστιανισμού στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
